КӨЧ БЕЛӘН БЕРГӘ ГҮЗӘЛЛЕКНЕ ҖЫЙГАН ДИҢГЕЗ КЕБИ

..Татарларның алдынгы иешелвре. башкалар белен беррэттен. оештыру группал»- рыиа керәләр. кайберләре рус түгәрәкләренә йери. барысы да гомуми массовкаларга катнашалар. Ләкин тел аерымлыгы аркасында, татар телендә генә алып барыла торган түгәрәкләр тозергә, соңыннан оешмага тарту максаты белән кайвакыт фәкать татарлар ечен генә башлангыч оештыру аңыелышлары үткәрергә туры килә Листовкаларны да татар теленә тәржемә итәргә кирәк була. Моны шулай ун татарлар гына башкара ала Шушы максат очен комитет лнында татар оештыручысы бап Комитет аның фикере белән бик нык исәпләшә. Казан халкының 30 проценты татарлар икәнен искә алсак, бу бик аңлашыла.. Ул (Хосәен Ямашев — ред.). әйтергә кирәк, милләтчелекнең аз гына да катнашы булмаган «ортодоксаль» караштагы тәпле социал-демократ...
«Пролетарий» газетасы. 1905 ел. 22 сак
...Ләкин бу хыял (университетка керү — ред.) тормышка ашмый кала. чвнки аны ?ус иптәшләренең политик хәрәкәте дулкыны үзе белән бергә ияртеп алып нитә, л халык файдасына, елешсеэ калган һәм изелгән массалар файдасына, азатлык һәм тигезлек файдасына эшли башлый...
«Невская звезда» газетасы. 1912 ел 3 июнь.
...Вакытсыз үлгәи Хосәен Ямашев йеэендә татар социал-демократлары социализм идеяләрен чын күңелдән таратучы, үзенең мохитен яхшы аңлаучы һ.эм кешеләрнең ышанычын казана белүче ялкынлы көрәшчене югалттылар Үз имиләренә тирән инанган, армый-талмый эшләүче, тимер ихтыярлы неше буларак, ул ботен табигате белән норәшче иде—
«Звезда» газетасы. 1912 ел. 1 апрель.
Үтте тормыш пычрагыя гәүһәр кеби нлждан белән.
Аз гына кер кунганын да кай жнреннән кем табар’
Уз кярәште Һ.«м явыз Ч11К» Жяза бирге чзе-
Үткен акылы шул кялсшкә пакь комешт-н юл булып.
Ул карөште. язда елмайган кояш т.эсле, бәләнт
Карны, бозны ул ничек эретә көлеп һәм нур коеп.
Г. ТУКАЯ.
.ямашев пәм иптәшләре татар массасы .........
планга куйганнар иде. Вакыйгаларның кызу кайнап, сулыш алырга ирен бирмәс дә- рәжәдә тиз баруы, полиция, жандармерии тыгызлаулары моңа мөмкинлек бирмәгән иде; башка чара булмагач, яшерен жилем басмаларда прокламацияләр ..емигид ни- таплар чыгара тордылар. Татар телендә беренче яшерен с.-яси проияамәчияләрме язучылар һәм беренче мәртәбә басыл таратучылар Ямашев һәм аның иптәшләре Оул ды.. 1906 елның (дорссс - 190S) соңгы яртысында Хосәеннең Казаннан качып Уфага бапчы аны Татарстан пролетариатыннан, эшләп килгән аппаратыннан аерса Да. юга-
Г. Ибраһнмов.
Мәйданда вакытта һичшиксез ике мең кадар неше бар иде О«та бәгьзылары мәйдан ягында калдылар. Яртыдан зиядәее макьбәргә (зиратка ред) “"Й’ЯЙь Ж«иа».«ь, .erm. ип..ш .р..н»и һ™ х..,».-
ны тарафыннан ленталар куелган иде Иптәшләре тапәфыннан ^ептан Ва-кытсыз ниткән мәңге онытылмаслык дустыбызга- ‡‡»>"«"• “Н'’И."Р*Т.°?- ’*’
‡‡ «Казан ттирмшып быелгы санаарыила уяүчызарыбыэ А. Расланып Хесәев Ямашса»» багышланган «ңа романы белән таныша алачаклар. Редакция.
рафыннан куелган лентада: «Ул үз халкының питы HCTI чагына ышану һәм оыит илә китте». — дип язылган иде.
ЭнҖе Мөэминова
Аңлармы
г
U үлмәм иркен.
Бүлмәм шундый якты! Һәрбер караш шундый ягымлы! Шул бүлмәдә бүген, керфек какмый.
Каршы алдым бәхет таңымны Гел жырлыйсым гына килеп тора — Хисләремнән ахры исердем — Улым бүген бүләк итте мина (Ә үзенең әле исеме дә юк) Ана! — дигән боек исемне.
Шатлыгым зур. Шундый. шундый зур ул! Сыймас төсле хәтта ишеккә! Бүлмәм уртасында кояш үзе — Улым йоклап ята бишектә!
Яшәү даулап туган тәүге аваз /Кырга күмде тирә-ягымны Кояш нурларының күплегеннән Тәрәзләргә ялкын кабынды Улым туды!
Нәни улым туды! Күрегез, ул :*ннди сөйкемю! Анын тәүге аваз салуыннан Жыр башланып китәр шикелле!
Анын тәүге аяк атлавыннан Чор башланып китәр шикелле! Тәрәзәләр аша тышка карыйм, Офыкларга карыйм һәм күрәм:
ул
Кемдер улым вчен юллар салган.
Кемдер ана бакча үстергән.
Кемдер ана атап жырлар
язган —
Кемдер ана бәхет китергән!
Ул айлармы икән шуларны?!
Толлар күзендәге яшь
тамчысын
Күрә алыр микән күңеле?
Аңлармы ул
кеше бәхетенең
Түбән ләззәтләрдә түгелен?
Әнә шундый борчу уйлар белән Тәрәзәдән карыйм урамга..
Улым бәхете вчен кайнап торган
Жанлы тормыш күрәм мин анда.
Кин үзәндә яна шәһәр туа.
Яна шәһәр...
Яшьлек шәһәре!
Анын әткәсе дә ижат итте Ул яшисе шушы шәһәрне!
Ә мин?
Ә мин анын өчен язар китабымның
Жвмләләрен эзләп интегәм.
Аның өчен әйтер сүзләремә Тормыш дәлилләре китерәм. Ул айлармы икән шуларны?
Туган җиргә
1 ’* ин — юлаучы!
Юлым ерак.
юлым ОЛЫ!
Маршрутым күренеп юра —
«Дуслык юлы» Юл чатында басып юрам горур карап.
Кайда көчле тарту көче?
Кай яктарак?!
Жанга якын.
жанга газиз Кайсы тараф?
Ленин каласын яктырткан ак көннәрме?
Төньяк балкышы уйнаган ак төннәрме?
Башкаламның курант чынзы таңнарымы?
Тау иленең кар түбәле тауларымы?
Жылы якның ак мамыклы
кырларымы?
Урал таунын курай моңлы җырларымы? —
Кайсы минем күңелемне ныграк тарта.
Күнел кошым очып китәр кайсы якка?
Шуны уйлап басып юрам горур карап.
Хыялларым жнр әйләнә.
әйтерсең лә Космик кораб? Менә гажәп! —
Баскан жирдән китеп булмый.
Китеп булмый —
Баскан жиром магнитланган!
Туган жиргә.
торган жиргә.
үскән жиргә
Мәхәббәтем мәңгелеккә бәйләп куйган!
мәхәббәтем...
Шелтә сүзе ишеткәлим
Я
■''шьләр белән шаулап үтә
минем гомер.
Шуңа күрә картаерга мамкин түгел.
Беренчеләр белән кнләм
сентябрьдә.
Майда кнтәм унынчылар белән бергә.
Яз җиткәндә яшем җитсә
унсигезгә.
Квз җитүгә кабат төшәм
мин сигезгә.
Шуна күрә өлкән яшькә
җитеп тә мин.
Өлкәннәрдән шелтә сүзе
ишеткәлим.
«Балаларның балалыгы
күчә сина.
Һичбер вакыт акыл кермәс ахры сина!»
Шелтәлиләр шулай диеп бнк еш кына.
Минем бнк нык хәтер кала менә шуна.
Сәер мәхәббәт ^әр дәрескә балаларым кетен ала. Дәрес беткәч, хөрмәт белән озатып кала. «5»ле куйсам — сөенәләр үзем кебек. «2»легә көенәләр — үзем кебек. Сөйләшәләр нн әйбәткә мине санап.
Әниләре калып тора бер яктарак! Тик...
Авырып китсәм. «Буш дәрес!» дип кул чабалар. Буш дәресләр күбрәк булса, куаналар.
Кыз язны ашыктыра
К
** ечкенә генә шешәдә — Кайчан тәрәзәм төбендә Тал яфрак яра. Тамчылар тамар? Һәр иртәдә бер кыз бала Канчан күбекләр уйнатып. Ана күз сала: — Бөреләр бүген тагын ла Күбрәк ачылган. Өйдә җылы, урамда аа Буран басылган Гөрләвек агар? Кн.тәсе яз килми калмый. Килә ул. килә! Кыз күнеле яз каршына Ашыга нигә? Яшсл-сары яфракчыклар Хуш ис тарата. — Талым яфракка күмелде. Өйдә күнелле! Кыш та матур кыз нитәдер Язны ярата: Карлыгачлар, сыерлыклар Килсен нде ннде...