Хәерләре белән үссеннәр

1^урыкмыйча әйтергә мөмкин: сон- lln.i ике-өч елда поэзиягә килүче яшь-тәр сизелерлек артты Ф Яруллин, Р Фәйзуллни. Р Гатауллин, К Мостафин. Р Мннгалимов. К Булатояа. Г Рәхим Рә-шит Әхмәтжанов, М. Салыйков, Р Закиров. 3. Маликов, С. Гәраева һәм башка ишь шагыйрьләрнең шигырьләре матбугатта шактый еш күренәләр.
Шунысы куанычлы, аларнын беренче китапларын шигырь сөючеләр игътибар белән күзәтеп бара икән «Казан утлары» журналы редакциясенә килгән хатлардан бу бик ачык күренә. Димәк, яшь шагыйрь- л р авазы укучыларга ишетелерлек булып яңгырый
«Мин 3. Малнковнын, М Садыйковның шигырьләрен яратып укыдым Яшьләрнең Фикере укучыларның күңеленә якын һәм аңлаешлы- Садыйковныц табигать күренешләренә гашыйклыгы һәм оста итеп тасвирлавы аерата ошады», дип яза Пермь өлкәсеннән Сөембикә Ихсанова
«Яшьләрнең фикере укучыларның күңеленә якын һәм аңлаешлы» дип, хат авторы бик дөрес лита. Яшь шагыйрьләрнең күпчелек әсәрләре матур хисләр, тирән фикерләр белән сугарылган Хезмәтне олылау, гали кешеләргә хөрмәт, саф мә-хәббәткә омтылу — яшьләр поэзиясенең үзәк идеясе әнә шул. Нәкъ менә шушы як яшь поэзиябезнең дөрес юнәлештә, гуманистик традицияләр тирлегендә үсә баруын раслый. Әйтелгәннәрне дәлилләү өчен мисалны теләсә кайсы яшь шазыйрь нжатыннан күпләп табарга була. Менә Р Рахпмовнын яна гына басылып чыккан «Сабан тургае» (1966) дигән жыенгыгы Шагыйрьнең үз темасы бар Ул бүгенге авылны, аның табигатен яратып сурәтли, бүтеше авыл кешеләренең рухи дөньясын, фәлсәфәсен* характерын ачын сала Аның шигырьләрен укыганла, бүгенге авылның у зон күргәндәй буласың Бер генә строфалы гүбәндәге шшырыә күз салыйк.
Июль төне. Ачык, зәнгәр күктән Сызылып-сызылып йолдыз коела Арызн аравына ялгыш тешен Ут чыгарыр кебек тоела.
(Ию to гене)
Июль төненен гажәп матур сыйфатларын тотып алган шагыйрь.
К Мостафин үзенен «Кеше яши» шигырендә түбәндәгечә яза:
Бу без — һәлак булдык Ә жил сөйли: Кеше яши жирлә, аннан — жырда... һәм һәр кичне без керәбез уйга, һәм һәр таңда без чыгабыз юлга.
Поэзнянен тормыштагы ролен аңлауда ла яшь шагыйрьләр өлкәннәр традициясен дәвам иттерәләр Ф Кәримгә багышлап язы.нан «Шагыйрь үлчи» шигырендә М Садынков шагыйрь гомере турында уйлана һәм болай дни белдерә:
Шагыйрь үлде диеп кем дә әйтми, Шагырь үлми, исән!
Үлемсезлек чишмәсенә ятып Яшәү суын эчкән.
К. Мостафин исә Муса Җәлил турында
Муса исән, без тоябыз аның Бвск рухы бездә яшәвен,— дип яза.
Шигъри нжатнын жинел түгеллеген яшьләр аңлыйлар, хәзерге укучының поэзиягә кунган югары таләбен беләләр һәм ү» ижатлары белән ул таләпләргә жавап бирергә омтылалар Эзләнү, поэзиядә үзенә яна сукмак салырга тырышу, яңа сүз әйтү теләге — яшь шагыйрьләрнең табигый сыйфаты.
Поэзиягә нинди тавышлар белән килеп керделәр сок алар?
Игътибар белән карасаң, һәр яшь ша- гыйрьнгн үз монын, үз тавышын сизәргә була. Ф Яруллин язмыш авырлыкларына баш ИМӘ1ӘН, авыр сынаулар алдында да бай хисле, көр күңелле булып яши алган яшь кеше образын сурәтләүче «Мин тормышка газныйк» исемле беренче жыенты- гын бирде Рәшит Әхмәтжанов. халык нжатыннан килә юрган музыкаль стильгә яна бизәкләр өстәп, нәфис нечкә хисләрне «ырларга омтыла Р Гатауллин һәм Р. Файзуллин поэзию ә яна тема, сурәт- ритмика ягыннан үзенчәлекле яна үсентеләр алып киләләр . Ләкин алар арасыннан укучыны сискәндереп, кайвакыт га-
хәлләндереп «туучыларын» да табарга мөмкин Укучылардан редакцияләргә килгән хатлар да шул хакта сөйли. Газета- журнал битләрендә тәнкыйть су зе дә ишетелә башлады Беренче булып Н. Фәттах «Шигырьме ә-лә башваткычмы» дигән мәкалә («Татарстан яшьләре» газетасы. 1965 ел. 17 июнь) язып чыкты Р. Фәйзул- лнн һәм Р- Мингалнмов шигырьләре турында суз башлап, автор аларнын «чамадан тыш оста һәм катлаулы булып күренергә тырышулары» турында яза. аларны форма белән мавыгуда гаепли. Р. Кутуй исә. киресенчә. «Литературная газета«да басылган «Что называть поэзией* дигән мәкаләсендә Р Файзуллин поэзиягә янадык алып килә, дип белдерә. Ә Давыдов та Н. Фәттахка каршы чыга. «Казан утлары» журналына жибәргән хатында. Р. Фәйзуллин һәм Р Мингалнмов шигырьләренә тукталып. Сөембикә Ихсанова иптәш «мондый шигырьләрне басунын кирәге бармы икән» дигән фикерне әйтә Р. Фәйзуллиннын ирекле шигырьгә мөрә- жәгать итүе унае белән байтак башка мәкаләләр дә чыкты, хатлар да алынды. Без аларнын барысына да тукталуны бурыч итеп куймыйбыз Шулай ук барлык яшь шагыйрьләр нжзтына карата да ку- зәтү бирергә жыенмыйбыз Бу мәкалә Сеембикә Ихсанова һәм театр училищесы студенты Хәлил Махмудов хатларына жа- яап рәвешендә язылып, ул хатларда күтәрелгән һәм нигездә, күпчелек укучылар тарафыннан әйтелгән сорауларга жавап бирү максатын күздә тота
Р Мннгалимовнын «Казан утлары» журналының 1965 елгы 10 санында басылган шигырьләре турында С. Ихсанова түбәндәгечә яза:
«Яшь язучы яна алымнар белән, янача язарга омтыла кебек Ләкин язучының нәрсә әйтергә теләвен анлау өчен. шигырьне кат-кат укырга кирәк. Әйе. чынлап та бик катлаулы. Фикерл>р буталчык, идея эчтәлеге ярлы, чакыру яки өндәү бөтенләй юк» Аннары хат авторы болан дәвам итә «Шигырь, минемчә, бер мәртәбә укуда ачык аңлашылырга тиеш. Ә Минга- тнмовнын шигырьләрен, борынгы Мисыр папирусларының серен ачкан кебек, тырышып укырга кирәк. Мондый шигырьләр не басунын кирәге бармы икән* Әллә мин үз карашларым белән ялгышаммы, әллә янача язу шушы стильдә булырмы?»
Мисалга китерелгән шигырьләргә күз салганга кадәр, хат авторының кайбер фикерләренә тукталмый мамкин түгел. Сүз дә юк. һәр әдәби әс-трнен идея эчтәлеге бай булырга тиеш Бу мәсьәләдә яшьләргә дә ташлама ясаога ярамын Шигырь шулай ук аңлаешлы ла булырга тиеш. Ләкин шигырьнең аңлаешлы булуы әсәрдә фикерләрне турыдан-тхры әйтү дигән сүз түгел Әдәби әсәрдә фикер турыдан-гуры әйтеп бирелми, бәлки образлар аркылы, персонажларның үз-үзләреи тотышлары, аларнын хәрәкәтләре ярдә мт тә белдерелә Лирик әсәр исә лирик образның («мин» исеменнән сейләүченең! кичерешеннән гыйбарәт. Бу «мин» нәкъ менә шагыйрьнең үзе дигән сүз түгел. Ьл теге якн бу буыннан, теге яки бу катлауның вәкиле, яшь кеше, өлкән кеше, егет яки кыз да булып сөйләргә мөмкин Ин мөһиме — лирик әсәрнең герой кичерешен сурәтләндерү е Шу на күрә шагыйрь, беренче чиратта, герой кичерешен укучыга жнткерергә. геройның уе һәм хисе ярдә-мендә үз пошинясен укучыга белдерергә омтыла Димәк. иптәш Ихсанованың «Р. Мингалнмов шигырьләрендә чакыру яки өндәү юк» дигән капашы дөрес үк түгел. Әгәр шагыйрь «Укучы, син үзенне фәләнчә тот. син тегене эшлә, моны эшлә-мә». дип гурыдан-туры укучыны вәгазьләргә керешсә — бу инде мәкалә якн лозунгка әйләнә.
Дөрес, кайбер шигырьләрдә чакыру- өндәү характерында әйтелгән жөмләләр дә булырга мөмкин Ләкин эш шунда, ул чакырулар шагыйрьнең турыдан-туры агитациясе. вәгазе булмыйча, лирик геройның шул формадагы кичереше, лирик герой сүзләре булалар М Җәлилнең «Дуска». Ф Кәримнең «Сөйләр сүзләр бик күп алар» шигырьләре, мәсәлән, әнә шундый. Әгәр барлык шигырьләр дә чакыру-өндәү- ләрдән торса, аны укучы бөтенләй яратмас, ул укучының күңелен дулкынландыра алмас' иде Г. Тукайның «Пар ат». «Көзге и илләр» кебек шигырьләрендә я пар атта Казанга баручы «мин»нен. я көзге төндә ил язмышы турында уйланучы лирик геройның хисләре бирелгән. Без монда укучыны вәгәзьләү, өндәү белән һич очрашмыйбыз Аларда кичереш, хис үзәктә тора. Шуңа күрә дә аларны лирик әсәрләр дип атыйлар
Ә сон фикер ипчек әйтелә? Идея ипчек белдерелә1 Лирик геройның нинди хәлдә, нн рәвешле кичерүе, уйлануы, ни өчен шатлануы һәм ни өчен борчылуы безгә дә йогынты ясый Без матурлыкка сокланып карарга, начарлыкка борчылырга өйрәнәбез.
«Янача язарга омтылу» мәсьәләсенә лә берничә сүз әйтик, һәр әдәби әсәрнең I ыйммәте. яңа хисләр, яна фикерләр әйтү белән бергә, үзенчә, янача сурәтләүгә дә бәйләнгән. Әмма янача язу. барыннан да элек яна фикерләрне, бүтәннәр әйтмәгәнне тотып алу һәм ү «ен тапкан сурәтләү чаралары ярдәмендә укучыга житкерү дигән сүз. Димәк, беренче планда эчтәлек, язучының әйтергә теләгән төп фикере тора Ә форма исә шул эчтәлеккә яраша <1 орманы беренче планга чыгару исә. котылгысыз рәвештә. формализмга этәрә Монда инде «янача стильдә язу*да ярдәм итми.
Инде Р Мннгалимовнын иптәш Ихсано- га тәнкыйтьләгән шигырьләренә — «Иделдә* һәм «Кирәк идеи» әсәрләренә тукталыйк «Иделдә» шигырендә Р Мингали- мов гашыйк егетнең Иделдә су коенучы сөйгән кызына карап соклануын тасвирларга омтыла:
Диңгез һавасы кебек саф сүзләр пышылдаган иренен — Мина гомерем бәясе.
Кына тигән ун тырнагын — Ун кояшым минем. —
ДИ егет сөйгәненә карап Егет кызны. кыз егетне сөя. һәм егет, шатланып, «мнн сон җирдәге һәр кызга, һәр егеткә шундый бәхет бүләк итмәс илемме5» дип белдерә. Бәхетле, саф мәхәббәткә ышану, үзенә генә түгел, «җирдәге һәр егет һәм кызга» шуны теләү шигырьнең төп мәгънәсе.
Ә иптәш Ихсановаиың монын белән ки-лешәсе килми Ул егет турында «ә бит ул бар кызны ла бәхетле итә алырмы'* дип сорый һәм «Һәр кызга, һәр егеткә нинди бәхет бирергд тели — анлашылмый». дип нәтиҗә чыгара Мондый нәтиҗә чыгару өчен шигырьдә берәр сәбәп бармы' Иптәш llxcai.ot.a-
Кыиа титан ун тырнагын — Ун кояшым минем. —
лигән юллардан иң элек «тигән» сүзен «яккан» сузе белән алыштырырга т.ә ьдим итә. «Яккан» сүз укучыга якынрак булыр и ie. Бу юлларны бөтенләй укыйсы кил ми», ди у I «Тигән» сүзе уңыш шракмы яки «яккан* әйбәтрәкме? Бу — бер мәсьәлә. укыйсы килмәү — икенче мәсьәлә
Игътибар итик: «яккан» сүзе тырнаклар буялган булуны туп-туры белдерә. Ә егет исә тыйнак кеше, аның күңеле саф мәхәббәт белән тулы «Яккан» сүзе аңа тупас тоела. Ана нәфис, нечкә, тыйнак сурәт кирәк. Димәк, «яккан» сүзе биредә пич ятышмый «Тигән» авазлар ягыннан да нәфис, кышын да чамасын белеп кенә, килешле итеп кенә бизәнүен төгәл белдерә. Шулай түгелме, иптәш Ихсанопа?
Инде укыйсы кнлү-килмәүше әйтсәк, биредә сәбәп башка булмагае Кешенең бер табигате бир: ул күнегелгәнне тизрәк кабул итә, кителмәгән, яңа сурәт аны сискәндереп җибәрергә, хәтта ана ят. ямьсез тоелырга мөмкин Таныш һәм таныш түгел кешеләр белән очрашканда да шунлыйрак хәл була бит.
Аннары хатта югарыда әйткән ике юлга карата болай языла
«Кояшны ничек мыскыл игә. дни куясын Кояш битен дөньяга бер генә, язучы »чсн ул ун кояшка әйләнде Һәр тырнагы бер кечкенә кояшка торырлык кызны әсәрдә күрмибез Ун кояш бемә кирәкми, кы гы нык тырнакларын егерме итеп табынса ла эшебез юк»
Әйе. коя.и бер генә. Бу дөрес. Әмма шагыйрь шуны да аңламый икән. тип карый алабызмы сон без' Алайса, шагыйрь нигә кызның ун тырнагын ун кояшка тиң ләле?
Биредә ике дөреслек—факт дөреслеге һәм uno ьри дөреслек мәсьәләсе калкып чыга. Фикерне раслау өчен бср-икс мисалга МнрлҖ II нть итик.
Дустым, сина миннән сәлам Урал таулары хәтле, —
диелә халык җырында Урал таны хәтле салам. Димәк, бик кун сәгам Әйтеп бе тергессэ күп. һәм бу дөрес, чөнки ул җыр героеның кичерешен тулы игеп әйтеп бирә
«Минуты ай. сәгате ел» — икенче бер халык лырында шундый тиңләү белән очрашабыз Минут ай була алмый төсле. ләкин сагыну көчен ул төгәл җиткерә Муса Җәлилнең «Күлмәк» шигырендә кызның сөйгәне сугышта һәлак була . 1әкнн кыз ышанмый Күлмәкне үлгән егеткә илтеп кигезергә куша, һәм гаҗәеп хәл — егет терелә. Фактик дөреслек ягыннан караганда - монын булуы мөмкин түгел. Әмма ул шигъри яктан бик дөрес, чөнки кызның сею көче шулкадәр зур булуын, анын егеткә көч биреп торуын шигъри яктан дөрес гәүдәләндерә Ьу рәвешле сурәтләү — сәнгатьнең мөһим үзенчәлеге. Без аны шигъри дөреслек дип атыииыз. Р Мнша- лимов шигырендә лә шул ук хәл. Кыз егеткә шулкадәр сөекле. ’ кызның һәр ягы шулкадәр килгән — егет анын тырнакларын да кояш итеп күрә Юк. кызнын һәр тырнагы бер кояш, дими шагыйрь, кояш бу-лып тоела, дип кенә әйтергә тели. N н кояш дип раслау шушы охшатуны көчле итеп әйтү, укучы игътибарын тартырлык итеп әйтү өчен генә кирәк
Иптәш Ихсанопа шигырьнең тагын бер строфасын тәнкыйть итә.
Көнләшмим.
Җимерелмәс дуслык. Таш калалар тудыра белгән Йомшак кулларын белән Кочакла, кечкенәм, зур Иделне. — дигән строфада ул түбәндәге өч кимчелекне күрә;
«Беренчедән, таш калаларны тудырмый iap, төзиләр генә. Язучы хатын-кыз булса, тудыру белән төзүне бутамас иде»
«Икенчедән, куллар бик йомшак та булмаслар һәм кыналары да тормас, диясе кило Андый куллар чыныкканрак булалар алар».
Өченче кимчелек итеп хат авторы сөелү яки сөю көнләшми генә була алмавын кигерә.
«Тудыру, сүзен дөрес куллану-куллан- мау мәсь-ләссннән башлыйк Дөрес, таш калаларны тудыру мөмкин түгел Ләкин эш шунда «тудыру» сүзе биредә таш калаларга 1ЫИ.1 карамын, «җимерелмәс дуслыкка» ы карын «Җимерелмәс дуслык» ны исә төзеп булмый. Шунлыктан ша- 1ыйрь «зудыру» сүзен куллана Бу сү з биредә һич тә «хатын-кызның бала тудыруы» м-и ън.зсенл.з кулланылмый '
-Inn калалар төзи торган кул тар йомшак булмый*, лп хьг ангоры. Мондый раслау белән дә килешүе кыен Соң тезелештә эшләүче һәр Х.1ТЫН-КЫ шың кулы тимер кебек булып сөялләнеп катары riH'UiMe? Төзелештә х;пер техники юкмы' Аннары шагыйрьнең «җимерелми дуслык, таш кала, йомшак кул» төшенчәләрен янәшә куллануын, шул юл белән кышың нәфислеген.- игътибар иттерергә тырышуын да онытырга ярамый. Шагыйрь «эштә- сөялләнеп беткән каты куллы кыз» дип сурәтләсә. кыз образының нзфнелеге югалмас н .еме соң'
Соңгы юлның да әһәмияте бик зур, «Помшак кулларын белән кочакла», дни.
шагыйрь безгә кызнын яратуын. ягымлылыгын тагын да тулырак җиткерә. «Кечкенәм һәм зур Идел» антитезасын (каршы кую) файдалану да урынлы. Кыз. әлбәттә. Иделне качаклап ала алмын, ләкин сурәт кызнын мөлаем сынын тулыландыра.
Ниһаять, егетнең «көнләшмәвенә» килик. Нн өчен «көнләшмим» ли сон ул? Әлбәттә. мәхәббәт көйләшүсез була атмый. Ләкин ана көнләштерерлек сәбәп кирәк. Егетнең «көнләшмим» диюе исә кызнын саф күңелле. турылыклы булуын белдерү өчен килә. Алан гына да түгел, сәбәп була калса, ул егетнең әлбәттә көнләшәчәген ук белдереп тора, югыйсә егет көнләшү хакында сүз дә йөртмәс иде
Сон шигырьдә бер дә кимчелек юкмы әллә? Шигырьдә кимчелекләр бар һәм нәкъ менә шулар укучыны сәерсенлерә- ләр дә инде Беренче кимчелек — әсәрдә ясалмалык булу. Шагыйрь, һич кирәкмә- г.-нлә, егеттән «көнләштерергәме әллә исәбең?» дигән сорау куйдырта һәм бөтен шигырьне шул сорауга җавап формасында төзи. Укучының игътибары көнләшү — көнләштерү мәсьәләсенә күчеп китә. Ә бит шагыйрьнең сүзе бөтенләй ул хакта түгел иде Икенче кимчелек — форманың катлау ландырылу ы. ритмның урынсыз!а «кы- тыршыландырылып» ягылуы Димәк, иптәш Ихсанованың зарлануы бөтенләй ни- гс гсез үк түгел икән.
Күп кенә укучылар белән бергә. Сөембикә Ихсанова һәм Хәлил Махмудов иптәшләрне Равил Файзуллин шигырьләре, бигрәк тә анык «Нюанслар иле» циклы гаҗәпләндерә
Равил Файзуллин шигырьләре турында матбугатта күп кенә фикерләр, хәтта бәхәсләр дә булуын инде әйткән идек. Сүз күбрәк аның шигырьләрендәге форма турында. аерым алганга ирекле шигырь ритмикасын урынлымы урынсызмы куллану хакындарак барды. Ләкин Р Фәйзуллин шигырьләре турында сөйләшүне форма ягына гына кайтарып калдыру, аны рит-микада яңалыкка омтылып, эчтәлекне оныта, дип бәяләү берьяклырак булыр Р. Фәй.зу ллннныц күптән түгел басылып чыккан «Ажаган» дигән беренче җыентыгы җитди сөйләшүне таләп итә. минемчә.
Нитәр турында сөйли, кемнәрне сурәтли соң яшь шагыйрь Җыентыкның беренче битендә түбәндәге шигырь урнашкан:
Чын дуслар очратып, танышсам, кемгәдер дөрес юл табышсам, кемгәдер шат очкын кабызсам.— яктырып, нурланып, очынып, шигырьләр язарга ябышам.
Юлымнан барганда ялгышсам, тайганда дошманга ябышсам, сагыштан чирләргә сабышсам, хисемне яшемә чылатып, шигырьләр язарга ябышам.
Ул ин бәхетле, дип уйла син. я ин бәхетсез, днп уйла син. әгәр дә төннәрен уянып, шигырьләр язарга ябышсам
Б\ — яшь шагыйрьнең иҗат программасы һәм. чыннан та. яшь шагыйрь дөньяны кггң караш белән күзәтергә, һәр яхшылык өчен шатланырга һәр начарлык өчен борчылырга омтыла Ана тар йөрәге дә. балалар көлүе дә. аҗаганлы тыныч төннәр яме дә сугыш хатирәләрен оныта алмаган сагышлы күңелләр дә һәм башка күп унлап, фикерләр, шикләнү һәм ышанх- лар да бар аның шигырьләрендә Р Фәй- зуллинның күп шигырьләрендә юкка гына җирдәге бап нәрсәне күреп торучы кояш образы сурәтләнми.
Р Ф игзу ллинның тагын бер у зенчә тотып алган, үзенчә сурәтләнгән ягы бар: ул га ти кешеләрнең рухи байлыгын, алар хезмәтенең мактаулылыгын, алар йөрәгенең тирән кичерүен шигырьгә күчерергә омтыла, ин гади тормыш кү ренешләрендә шигърият күрә '-Гангләргә гимн» шигыре — шунып мисалы «Күмәч пешерүчеләр җыры» шуңа дәлил «Җилфердәүче керләр җыры» —шуны раслый.
«Кү-мәч пешерү челәр җыры» шигырен тә Р Фәизуллиның ин уңай яклары тулы чагыла дияргә мөмкин.
дигән төзек һәм аз гына юмор салынган йөгерек ритм белән башлана шигырь Кумач пешерүчеләрнең уз ........ !
гыпрь мул, тыныч
яхшылык китерүче цИ ......................... „,пс1.
мәт кешеләренә тан җырлый Шунысын та әгггггк. Р Файзуллин көнкүрешнең ип гади тотальләрен лә шигъри максатка оста хезмәт иттерә биредә:
Әгәр яшь шагыйрьнең барлык шигырьләрендә лә Р Бернсларны хәтерләтә торган шушы матур, тирән эчтәлекле, шигъриятле гадилек сакланган яисә шуна ире- шелгән булса, бүген Р. Файзуллин шигырьләре турында бәхәсләшеп торучылар да булмас иде. Хикмәт шунда. Р. Фәгтл- лнннын тавышы әле урнашып, утырып җитмәгән. Ул еш кына, үз аһәнен табып җиткермәгән җырчы төсле, яшелле-зән- г әрле тавышлар да чыгара, ул эзләнә эте.
Яшь шагыйрьләрнең эзләнүе — тәнкыйть ителергә тиешле нәрсә түгел. Яшьләр эзләргә һәм эзләгәннәрен тапканга кадәр эзләргә тиешләр. Әмма үз тазышынпы эзлим тип ар- тыг кискен, артык кычкырып җырлау, бер
Сез кем. дип сорыйсызмы? Күмәч пешерүчеләр без! Кешеләрнең йөзләренә шатлык төшерүчеләр без!! Күмәч пешерүчеләр без!—
сүзләре аша ша- тор-гышка, кешеләргә
Күмәч кебек йомшак түгел, үзебез каты куллыбыз: изә. баса, туглыйбыз; йоп-йомшак камырны кайнар мичкә юллыйбыз. Күмәчләрнең йөзе килсә, бөркелеп хуш исе килсә, нечкәрә күңелебез: сөенәбез, келәбез — бик сабый күңелле без.
жырны башлау белән ташлап, икенчесенә керешү кебек Хәлләр дә булгалыи.
«Равил Фәйзуллнннын «Нюансләр илен» (әле.е яна алымдыр инде үзенчә). — дип ята С Ихсанова. — берничә мәртәбә укый та гыйбрәт алырлык та. үрнәк алырлык та. искитәрлек гә. көләрлек тә. уй ганып нәтиҗә ясарлык та түгел Истә бернәрсә калмый, башта җилләр исеп тора Тапкыр сүзләр, метафоралар, афоризмнар болай язылырга тиеш түгелләр» һәм ул. нәтижә ител, бу әсәрләр «көнбатыштагы абстракционизм юлына баскан художникларның әсәрләрен хәтерләтәләр», дип белдерә.
Хәлил Махмудов иптәш гагын ia кызып китә «Бәлкем, бу — шагыйрьләр өчен яна алым, стильдер. Ләкин бу стиль халык өчен түгел, әлеге психозлар өчен», дигән сүзләр иза.
Иң элек шуны әйтик. «Нюанслар иле» циклы — Р Фәйзуллнннын үз тавышын эзләү юлында ясалган бер тәҗрибә. Югарыла күргәнебезчә, у • шактый төзек, ачык фикер ле. кызыклы шигырьләр дә яза. шул ук вакытта. кайбер очракларда үтәдән-үтә мега форик сурәтләүләрдәй торган, образлар, фикерне каплап китә язган әсәрләр дә бирә «Төштә». «Әгәр мине телефонга чакырсалар» кебек шигырьләр үз вакытында тирес тәнкыйть ите.иеләр «Нюанслар и те- циклында да Р Фәпзу • шинын куе сурәтле буяулар белән мавыгып китүе, шул сәгәпле шагыйрь әйтергә теләгәннәрнең укучыга тулы барып җитмәве характерлы. Ләкин циклда уңышлы тотып алынган шигъри детальләр дә булуын әйтми китәргә ярамый.
«Тулай торакта-» дигән этюдка карый.
Кызлар күптән йоклый Кефир шешәсендә гөлләр Тайны көтә.
Игътибар игеп карасаң, монда Р Фәйзул- линнын үз тенденциясе — гади генә детальләрдә шигърият күрергә омтылуы ярылып ята «Кыш Кечкенә авылда» парчасында да шул ук хәл:
Ч баллы давыл кичкән
Карт моряк (Тельняшкасы бәби өстендә) Бишек тирбәтә.
Шагыйрьнең кемнәрне яратты, нинди кү-ренешләргә карап соклануы ачык. Күпләр әйткәнчә, нюанслар — язучы блокнотына төртеп барылган, киләчәк әсәрләрдә файдаланырга исәп ителгән, композиция һәм ритм ягынн-н эшкәртелмәгән өзек-өзек детальләр Я ць шагыйрь, циклны матбугатка тәкъдим иткән тәкъдирлә дә. аны бик сайлап, аеруча унышлыларын гына калдырып тәкъдим итәргә тиеш булгандыр .
Әмма шунысы бар. Р Фәйзтдлинный бу эскизлары һич кенә дә абстракционизм •г әрләре белән янәшә куела алмыйлар. Абстракцнонистларның асыл сыйфаты — кешедән. дөньядан биту, антнгу манизм булса. Р Фәпзу ипи бөтен жаны-тәне белән кешеләрне ярата һәм без яшь шагыйрьгә нәкъ шушы сыйфатның тагын да үсүен, тавышының көрәеп, утырган тавышка әйләнүен гелик Эзләнгән вакытта ясаган сөртенүләреннән иш» шагыйрь дөрес нәтиҗә чыгарсын һәм үз юлыннан ныграк басып атласын.
С. Ихсанова һәм X. Махмутов иптәшләрнең хатларында әйтелгән бер фикер мине сагаерга мәҗбүр итте «.Мондый әсәрләрне басмаска кирәк’» диләр алар. Әлбәттә. яшьләрнең әсәрләрен матбугатка тәкъдим иткәндә зур таләпчәнлек күрсәтер!.« кирәк Кана балчыкта, коры туфр.о,- за тамыр җибәргән үсенте чыдам була. Яшь үегентене күләгәдә генә шыттырып, җил яңгырдан саклап, су сибеп кенә үстерергә хи лаз зур хата булыр иде. . 1әкнн яшь үсентеләрне хәвеф-хәтәрдән сакламый да ярамый Ку г-колак булырга да кирәк. Ulvira күрә шп> шагыйрьләрнең уңыш :ы әсәрләренә, нинди кнә форм.парны сы-науларына карамастан, мөмкин х.»тле киңрәк матбутаг мәйданы бирергә кирәк. Үзләрен сынап карасыннар, кирәксә борыннары бераз катыга тисен. S ку чыләрыбызның яшьләр иҗаты белән кы(ыксынып торуы да бу яктан бик фай газы. Өлкән шагыйрьләрнең. тәнкыйтьчеләрнең исенә төшереп тору өчен дә бу бик кирәк :е 0 безнең поэ-зиябез кырында яшь үсентеләр, әйткәнебезчә. coin ы елларда хәйран мул шыталар. Р. Фәйзу I..1HH һәм Р. Гагазлднн да Р Рә- химов һәм Рәшит Әхмәтжанов кебекләр дә. Р Мингилимив li.iM Ш Маинапонлар да. М. Садыйков. Ф Ярулл;|.1 һәм К Моста- фнннар дз үсәләр анда. .Хәерләре белән үссеннәр, мул энҗе бөртекләр бирсеннәр.