Әдәбият һәм сәнгать яңалыклары

В. И. УЛЬЯНОВ-ЛЕНИН ТУРЫНДА

ФИЛЬМ

Яшь Ленинның Сембер. Казан һәм Сама­радагы тормышын, аның революцион кө­рәш юлына басуын чагылдырачак яңа фильм эшләнә. Аны Ленинградның фәнни-популяр фильмнар студиясендә режиссер Борис Волкович һәм оператор Юрий Ар­тамонов төшерә. Сценариен кинодраматург Лев Горин язган. Фильм В. И. Ленин тормышының 1886 елдан 1893 елга кадәрге чо­рын. ягъни гимназиянең 9 нчы классында укыган вакытыннан алып, Петербургка күчүенә кадәрге вакытны үз эченә ала.

Экранда безнең заман яшьләре дә күр­сәтелә: Володя Ульянов һәйкәле куелган бакчада Казан студентлары. Станок янын­да, имтиханда, күңелле кичләрдә— Ленин­град яшьләре. Питер пролетариаты варис­лары.

Әсәрнең бүгенге көн белән элемтәсе аны күңелгә якын итә, юлбашчыны үзебез бе­лән бергә һаман да яшәгән төсле хис итә­сең.

ЛЕНИНГРАДТА ӘДӘБИЯТ АТНАЛЫГЫ

Узган елның 21—29 октябрендә Ленин­градта татар әдәбияты атналыгы булып узды. Шул уңай белән барган бригада со­ставында язучылардан Мирсәй Әмир. Габдрахман Әпсәләмов. Гариф Гобәй, Әмирхан Еники, шагыйрьләрдән Сибгат Хәким. Әх­ мәт Ерикәй. Мөхәммәт Садри, Әнвәр Да­выдов, С. Сөләймаиова. Р. Кутуй. тәнкыйть­челәр Гази Кашшаф. Рафаэль Мостафин. драматург Риза Ишморат. Татарстанның халык артисткасы Рәисә Билялова, филармония артисты Эмиль Җәләлетдинов, үзеш­чән композитор Фәтхерахман Әхмәдие» һәм пианистка Назнинә Сабитовская иптәшләр бар иде.

Татар әдәбияты һәм сәнгате вәкилләрен Ленинград кешеләре һәр очрашу вакытын­ да жылы каршыладылар. Әдәбият сөюче­ләр үзләренең фикерләрен, теләкләрен, ху­дожестволы сүзгә мәхәббәтләрен һәр очра­ шуда әйтеп калдылар. Безнең язучыларыбызның әсәрләре Ленинград дәүләт филармониясенең концертлар залында, Салтыков- Щедрин исемендәге китапханәдә, Капранов исемендәге Культура йортында, Киров исе­ мендәге — элекке Путилов заводында, Дзер­жинский исемендәге Культура йортында һәм башка урыннарда яңгырады. Крон­штадт шәһәрендә очрашулар Флот офицерлары йортында һәм хәрби частьта үткә­релде.

М. В. Ломоносов исемендәге китапха­нәдә уздырылган укучылар конференциясе Г. Әпсәләмов романнарына, М. Ю. Лермон­тов исемендәге китапханәдә булган кон­ференция Г. Әпсәләмов әсәрләренә һәм.

М. Әмирнең «Саф күңел» романына багыш­ ланды.

С. Хәким, Р. Мостафин, артистлар бе­лән берлектә, телевидение аша чыгыш яса­ дылар Г. Кашшаф 317 нче мәктәп. Г. Го­бәй 320 нче мәктәп укучылары белән оч­раштылар.

Саубуллашу кичәсе Муса Җәлил поэ­зиясе һәм батырлыгына багышланды.

Язучылар революция шәһәренең күп ке­нә тарихи урыннарында, шул җөмләдәй, Эрмитажда, Рус музеенда, Смольныйда булдылар. Петергоф. Пушкино шәһәрләренә һәм атаклы Разливка барып килделәр.

Әдәби кичәләрдә Ленинград шагыйрьлә­ре һәм язучылары Михаил Дудин. Даниил Гранин, Бронислав Кежун, Леонид Хау­стов, Риза Халид, Елена Вечтомова, Олег Шестипский, Ариф Санаров, Майя Борисо­ва, Глеб Пагирев, Владимир Торопыгнн һәм башкалар катнашты.

Ленинградның өлкә һәм шәһәр газета­ларында татар шагыйрьләренең рус теленә тәржемә ителгән шигырьләре, информация мәкаләләре басылып чыкты.

АВЫЛДА ОЧРАШУЛАР

Республикабызның Буа районында үткә­ релгән әдәбият атналыгы 29 октябрь көнне район Культура йортындагы очрашу белән башланды. Анда А. Расих. А, Әхмәт.

Г. Хужи, А. Гыйләжев. Б. Камалов.

И. Юзиев, Ш. Галиев. А. Сәләхетдинов.

Р. Гатауллин чыгыш ясадылар. Сүз әдәбиятыбыз, язучыларның иҗатлары турында барды. Әдипләр үзләренең әсәрләрен укы­ дылар. Иртәгесен язучылар, ике төркемгә бүле­неп, район колхозларына чыгып киттеләр.

А. Расих. А. Әхмәт. Г. Хужн. А. Гыйләжев, Ш. Галиев XXII партсъезд исемендәге, «Ис­кра», «Волга», «Коммунизм», «Татарстан» колхозы членнары белән һәм Иске Шәймор­за унберьеллык, Иске Тинчәле, Иске Суык­ су сигезьеллык, Вахитов исемендәге унберь­еллык мәктәп укучылары белән очраштылар.

И. Юзеев, Б Камалов. А. Сәләхетдинов.

Р. Гатауллин Янтуган, Әлших, Кайбыч. Күл- Черкен авыл клубларында очрашулар үт­ кәрделәр. Шулай ук Әлших, Кайбыч, Норлат сигезьеллык мәктәпләрендә дә булды­лар.

Иске Суыксу авылы клубында 3 ноябрь­ дә йомгаклау кичәсе үткәрелде. КПСС рай­комы секретарьлары Г. Усманов. Ф Шәмгунов. райбашкарма председателе И. Несте­ ров. «Татарстан» колхозы рәисе Н. Сабирҗанов, Иске Суыксу мәктәбе директоры Г. Хәмидовлар да катнаштылар. Атналыкта катнашучыларга КПСС райкомы һәм рай­башкарма исеменнән мактау язулары тап­шырылды Район газетасы әдәбият һәм сән­гать сәхифәсе бирде. Очрашуларда китап сәүдәсе оештырылып, язучылар автограф­лар бирделәр. Очрашуларда укучылар үзләрен кызык­ сындырган бик күп сорауларга җаваплар алдылар, теләкләрен белдерделәр, кызыклы тәкъдимнәр керттеләр.

ҖӘЛИЛ ИСТӘЛЕГЕНӘ

Казандагы Ленин районының 26. 31 нче мәктәпләрендә Җәлил музее оештырылды, ә 26 нчы мәктәп каршында геройга бюст ку­елды.

Муса Җәлилнең тууына 60 ел тулу уңае белән, сугыш ветераннары инициативасы буенча, шагыйрь хөрмәтенә Восстание мәй­данында декоратив мемориаль-панно эш­ләнде. Монументның алгы ягында геройның рәсеме, астарак Алтын йолдыз төше релгән. сул якта ике кул берсенең учы ачык, икенчесе нык йомарланган. Бу — дошманга нәфрәт билгесе, ә ачык кул һәм ромашка чәчәге тормышка мәхәббәт сим­волын аңлата.

Аның икенче ягында — Моабит төрмә­сендә язылган шигырьләр дәфтәре. Ул чәнечкеле кара тимер белән уратылган.

Декоратив мемориаль-паннонын ике ягында да М. Җәлилнең шигырьләреннән өзекләр язылган һәм Ленин премиясе лау­реаты медале ясалган, һәйкәлнең авторла­ры — Казан художество училищесын тәмамлаган Василь Маликов һәм Рөстәм Кильдибеков.

ОЧРАШУЛАР. ӘДӘБИ КИЧӘЛӘР

Балалар язучысы Әминә Бикчәнтәева.

Кукмара районына барып. Кукмара. Яннль.

Ядегәр урта мәктәпләрендә үзенең укучылары белән әңгәмәләр үткәрде, шигырьлә­ рен укыды.

Шагыйрь Илдар Юзиев, яшь шагыйрь­ләрдәй Касыйм Фәеәхов, Марзия Фәйзуллина, Роберт Әхмәтжанов, Абдулла Сәләхет­динов Арча районында булдылар. Әдәби кичәләр һәм укучылар белән очрашып сөйләшүләр Арча педагогия училищесында. 1 нче номерлы урта мәктәптә, шулай ук китап магазинында үткәрелде.

_Аяз Гыйләжев Әлмәт шәһәренә барып кайтты. Анда Әлмәт күчмә театры драма­тургның «Көзге ачы җилләрдә» исемле пьесасы буенча эшләнгән спектакльнең премьерасын күрсәтте. Автор шул спек­такльне карады һәм фикер алышуда кат­нашты.

Әсәрне Татарстанның атказанган сән­гать эшлеклесе, режиссер Габдулла Юсупов куйган.

Казанның Дербышки поселогы Культура сараендагы тематик очрашу «Совет власте»­ ның 50 еллыгына — язучылар» дип исемлән­гән иде. Очрашуда язучылардан Г. Мин­ский, А. Гумеров, Г. Бакиров, Г Мөхәммәтшин, Ә. Баянов, М. Шәрифуллин, К- Фәсәхов катнашты. Сүз Дербышки поселогының кичәге көне һәм бүгенгесе, совет халкының рухи һәм материаль тормышында Октябрь социалистик революциясе тудырган тарихи үзгәрешләр, бөек җиңүләр турында барды.

Бу хакта Г. Бакиров һәм А. Гумеров ип­тәшләр чыгыш ясадылар. Аннары лирик шигырьләр, юмористик хикәяләр һәм пар­чалар укылды.

Октябрь ахырында Лениногорск һәм Аз­накай районнарында яшь һәм башлап язу­чылар өчен атналык семинар-консультацияләр үткәрелде. Индивидуаль семинарларда нефть ягында яшәүче авторларның хикәя, очерк һәм шигырьләре укып тикшерелде.

Ахырдан йомгаклау җыелышлары үткәрелде. Семинарлар белән Әлмәт язучылары Р. Төхфәтуллин һәм Ә. Маликов җитәкче­лек итте. Яшь авторларның әсәрләре газета һәм журналлар өчен сайлап алынды.

Бөгелмәдәге крайны өйрәнү музее. Бөек Октябрь революциясенең 50 еллыгы уңае белән, гражданнар сугышы ветераннары­ның, Бөгелмә-Әлмәт якларында Совет влас­тен урнаштыруда актив катнашкан карт большевикларның истәлекләрен җыя баш­ лады. 17 сентябрьдә Әлмәт шәһәренең беренче номерлы татар урта мәктәбендә үткәрелгән очрашуда җыелган материалларны тикшерү булды’ Пенсионерлардан Шогаеп Рамаза­нов, Касыйм Насибуллин, Хасимә Мостафина һәм башкалар 1919—20 еллар һәм Әлмәттәге сәнәкчеләр вакыйгасы турында үз­ ләренең язмаларын укыдылар, бик кызык­лы фактлар сөйләделәр. Очрашуда Әлмәт язучыларыннан Г. Ахунов, Р Төхфәтуллин, Э. Мөэминова, Ә. Маликов катнашты. Алар җыелган материалга карата үзләренең фи­керләрен әйттеләр, язмаларны әдәби яктан эшкәртү турында киңәшләр биреп чыгыш ясадылар. Мондый элемтә киләчәктә дәвам итәчәк.

Башкортстан АССРның Кырмыскалы район китапханәсендәге китап укучылар конференциясенең берсе язучы Г. Әпсәләмовның «Ак чәчәкләр» романына багышлан­ды. Чыгыш ясаучылардан Әнисә Сиражетдинова, Мәликә Жданова һәм башка иптәш­ләр Гөлшәһидә, Әбүзәр абзый, Мансур, Фәтихәттәй кебек үзәк образлар турында, әсәр­нең сюжеты һәм теле турында (Ф. Акчури­на) сөйләделәр. Конференциядә катнашучылар китапханәче Ф. Ганиева, врач 3. Сәгыйтова чыгышларын да яратып тың­ладылар.

ЯШЬ ТӘНКЫЙТЬЧЕЛӘР

КИҢӘШМӘСЕ

Россия Федерациясенең җитмешкә якын яшь тәнкыйтьчесе күптән түгел Мәскәүнең «Юность» исемле гостиницасына киңәшмәгә җыелды. Аны «Молодая гвардия» журналы һәм РСФСР язучылар союзы правлениесенең тәнкыйть һәм әдәбият белеме комиссия­се оештырган иде. Киңәшмәгә Татарстаннан яшь тәнкыйтьчеләр Ф. Миңнуллнн һәм Ф. Мусин барды. «1963—1965 еллар әдәбиятында яшь за­мандаш». «Яшь прозаиклар ижатында төп тенденцияләр». «Хәзерге яшь поэзиянең торышы». «Стиль проблемалары» дигән те­маларга докладлар һәм белдерүләр белән тәнкыйтьче һәм әдәбият белгечләре Л. Якименко, Л. Крячков, В. Турбин, Н. Власен­ко һәм башка иптәшләр чыгыш ясады. Киңәшмә өч көн дәвам итте.

УЧИЛИЩЕГА 70 ЯШЬ

Россиядәге иң өлкән уку йортларыннан берсе — Казан художество училищесы оеш­тырылуга 70 ел тулды. Атаклы Репин, Су­риков, Васнецов, Левитан, Коровин, Фешин,

Шишкин Һәм башка күренекле осталар башлаган бөек традицияләргә Һәрвакыт тугры булган, иҗатта партиялелек Һәм ха­лыкчанлык принципларында нык торган бу мәктәп үзенең эшләү чорында бик күп сәләт­ле художниклар тәрбияләп чыгарды Аларның күбесе — хәзер Татарстан рәсем, нәкыш сәнгате һәм графикасы вәкилләре. Исемнә­ре халыкка киң танылган художникларыбыздан РСФСРның атказанган сәнгать эшлеклеләре, дәүләт премиясе лауреатлары X. Якупов, Л. Фәттахов, Татарстанның сәнгать эшлеклеләре Н. Кузнецов, С. Ливии, Ә Нагаев һәм башкалар шул училищены тәмамлаганнар.

Казан шәһәр җәмәгатьчелеге узган ел­ның 13 ноябрендә училище оештырылуга 70 ел тулуны тантаналы төстә билгеләп үтте.

ЯҢА СИМФОНИЯ

СССРның халык артисты. композитор Нәҗип Җиһанов соңгы вакытта тагын бер зур әсәр — «Симфоник җырлар» исемле симфония иҗат итте. Әсәр алты бүлектән тора — «Рамай». «Авыл көе*. «Такмак». «Бишек жыры». «Туган тел» һәм «Финал» Татар дәүләт опера һәм балет театрын­ да 12 ноябрь көнне Казан дәүләт консер­ваториясе студентлары оркестры симфония­не беренче тапкыр башкарды. Оркестрга РСФСРның атказанган сәнгать эшлеклесе, Карелия АССРның халык артисты, профес­сор И. Э. Шерман җитәкчелек итте.

«ДИМ БУЕНДА» ПРЕМЬЕРАСЫ

Муса Җәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет театры коллективы тамашачыларга Хөснул Вәлиуллинның драма­тург Хәй Вахит либреттосы буенча язга» «Дим буенда» исемле лирик операсын сәх­нәгә куйды. Спектакльнең дирижеры — ком­позитор Алмаз Монасыйпов. Әсәрне театрның баш режиссеры Евгений Кушаков сәх­нәләштергән. Декорацияләр ТАССРның ат­казанган сәнгать эшлеклесе художник Әнвәр Нагаев тарафыннан эшләнгән.

Рольләрне башкаруда РСФСРның атка­занган артисты В. Жарков. ТАССРның ат­ казанган артисты И. Ишбүләков, артистлар Ф. Тимерова, А. Зайнуллин һәм башкалар катнаша.

РӘХМӘТ ӘЙТӘЛӘР

Республика Халык иҗаты йортында яшь татар драматурглары семинарын Татар­стан АССР Культура министрлыгы һәм Татарстан язучылары союзы правлениесе оештырган иде. Семинарда катнашучылар татар театры сәнгатенең күренекле эшлекле ләре, язучылар белән очраштылар, спек­такльләр карадылар һәм алар буенча фикер алыштылар.

Очрашуларда һәм фикер алышуларда катнашкан сәнгать осталары, язучылар һәм драматурглардан Н. Исәнбәт, Б Гыйззәт,

Ш. Сарымсаков, Г. Галиев, А. Гыйләжев,

X. Вахит, X. Гобәйдуллин, 3. Нури, Ә. Ка­мал, Г. Шамуков, А. Әхмәдуллин, Г. Мин­ский, А. Гумеров иптәшләргә Республика Халык иҗаты йорты дирекциясе рәхмәт белдерде.

X. ХИСМӘТУЛЛИНГА 70 ЯШЬ

Күренекле әдәбият галиме, тәнкыйтьче, филология фәннәре кандидаты Хәй Хисмәтуллинга 70 яшь тулды. СССР фәннәр ака­демиясенең Казан тел. әдәбият, тарих ин­ституты һәм Татарстан язучылар союзы шул уңай белән әдәби кичә уздырдылар.

Утырышка галимнәр, укытучылар, язучылар килгән иде. Алар галимне кайнар котла­дылар һәм киләчәк иҗатында тагын да зуррак уңышлар теләделәр.