ЯҢА КИТАПЛАР

Соңгы вакытта китап ки-
бетләре киштәләренә III.
Мөдәрриснең «Дуслар күңеле»
исемле җыентыгы өстәлде.
Җыентыкның исеме аның
җисеменә туры килә,
: Шәрәф Мөдәррис ?
ДУСЛАР
КҮҢЕЛЕ
дисәк, һич тә ялгыш булмас.
Чыннан да андагы ши-
гырьләрнең күбесендә ке-
шеләрнең күңел җылылыгын,
эчкерсез хисләрен, берберләренә
карата булган мәхәббәтнең
кайнарлыгын тоясың. Мондый
шигырьләр рәтенә, барыннан да
элек, «Унтугыз Иван», «Безгә
йөз яшь», «йолдыз төркеме»,
«Ветеранга», «Җырлар илендә»,
«Дуслар букеты», «Салават
күпере». «Кунак йорты»,
«Уфада кавышу» һ. б.
шигырьләрне кертергә мөмкин.
Ш. Мөдәррис — юлбашчыбыз
В. И. Ленинга, бөек Октябрьгә,
чорыбызның гүзәллегенә,
дөньяның иминлеген саклап
постта торучыларга, халыкара
һәм хәрби темаларга багышлап
бик күп әсәрләр иҗат иткән
шагыйрь. Ул шигъри әсәрләрнең
«Яңа көн», «Сәгать суга»,
«Пррметейга үлем
куркынычмы?», «Кылыч су-
рәте», «Телескоп янында»,
«Хәрби билет», «Кызыл бант»
нсемлеләре бу җыентыкка да
кертелгән. «Үлемсезлек»
поэмасы китапта шактый зур
урын алып тора. Тугыз җырдан
торган бу поэмада Бөек Ватан
сугышы көннәрендә совет
сугышчыларының ил алдында
биргән изге антларына соңгы
сулышкача тугрылыклы булып
калулары күтәренке пафос белән
тасвирлана.
Арабыздан иртә киткән
талантлы шагыйрьнең бу
җыентыгы Татарстан китап
нәшриятында басы л г а н.
Җыентыкның тиражы 3000 данә.
Бәясе 19 тиен.
Татарстан китап нәшрияты
шагыйрь Нәби Дәүлннең «Юлда
очрашулар» исемле сайланма
әсәрләр җыентыгын бастырып
чыгарды. Бу китапка нигезләнеп
авторның бөтен иҗатына бәя
бирергә мөмкин. Анда аның
барлык шигъри әсәрләренең
уңышлы дигәннәре сайлап
урнаштырылган.
Китапка -кергән әсәрләр
тематик яктан да, жанрлар
ягыннан да — төрле. Кешеләрнең
иң нечкә, интим хисләре
сурәтләнгән лирик шигырьләр
белән бергә, безнең чор
хакындагы иҗтимагый- политик
фикерләр дә киң урын ала.
Шулай ук анда туган җир
табигатен җанландыручы кыска-
кы с к a парчалар белаи бергә, сю-
жетлы, эпик шигырьләр,
балладалар һәм поэмалар да
укырга була.
Халыкларга үзенең акылы
белән таң ягына юл күрсәткән,
бахет компасы биргән бөек
юлбашчы В, И. Ленинга автор
үзенең иң җылы сүзләрен
багышлый. Ленин биргән
бәхетнең хәзер дә безнең белән
булуын, безнең кулларда, туган
ил кырларында чәчәк атканлы-
гын күрсәтә.
«Бәхет турында», «Тол
хатын», «Тышта ява кар», «Яңа
җир», «Нәрсә ул икмәк», «Кешегә
гимн», «Матурлык турында»
кебек шигырьләрдә үзенең уе
белән йолдызларга омтылучы,
көн саен эшкә китеп нефть фон-
таннарына юл ачучы, иген
диңгезләре шаулатучы, яңа дөнья
төзүче кешеләргә, за-
мандашларыбызга карата олы
мәхәббәт хисләре гәүдәләнә.
«Яшел ут», «Бишек янында
уйлану», «Уйна, кызым»,
«Шагыйрь анасына», «Бер
хәбәрсез югалдың», «Ут», «Өч
тамчы су турында». «Яр буенда
шаулый нарат», «1945 ел ши-
гыре» һәм башка әсәрләр исә.
Бөек Ватан сугышы
картиналарын яңартып, күңелдә
тынычлык дошманнарына карата
нәфрәт кузгаталар, бүгенге
көннең кадерен белергә өндиләр.
Бу темага багышланган әсәр-
ләрнең күләм лесе һәм әһә-
миятлесе — Советлар Союзы
Герое, Ленин премиясе лауреаты
М. Җәлил батырлыгына
сокланып язылган «Берлинда
окоп» поэмасы.
Китапта сатирик әсәрләр дә
бар. Аларда автор хез-
Нәбя Дәүли
ЮЛДА г
ОЧРАШУЛАР j мәттәи
качып, җиңел юл белән яшәргә
тырышучы әрәмтамакларны,
бюрократларны һәм башка
шундый тискәре типларны фаш
итә.
Җыентыкның бе р е н ч е
битләрендә шагыйрь Гали
Хуҗневның «Йөрәк тавышы
белән» дигән кереш сүзе
бирелгән.
Яшь шагыйрь Нәҗип
Мадъяровиың «Чык бөртекләре»
исемле беренче җыентыгы
укучыларда шактый җылы тәэсир
калдырган иде. Күптән түгел
алар-
Н. Мадъяров >
СИН ГЕНӘ !
УЙЛАРЫМДА !
$
га ул икенче китабын тәкъдим
итте. «Син генә уйларымда» дип
аталган бу җыентыгына аның
соцгьт ике- өч ел эчендә язган 30
шигыре кергән. «Кыр казлары
килә», «Башаклар шау
Балалар әдәбияты өлкәсендә
эшләүче яшь каләмнәрнең саны
елдаи-ел арта. Моны без нәни
дусларыбыз өчен язылган поэтик
әсәрләрнең матбугат битләрендә
торган саен ешрак басылуында да
күрәбез. Күптән түгел Татарстан
китап нәшрияты яшь
авторларның балаларга
багышлап язган шигырьләрен
туплап, «Җырчы чишмә» исемле
җыентык бастырыл чыгарды.
Анда 12 авторның кырыкка якын
шигыре урнаштыр ы л г а н.
Поэзиябездә үз тавышын көпнән-
көн ныграк ишеттергән Фәнис
Яруллин бу җыентыкка «Туган як
табигате», «Маэмай —
художник», «Гаделша
командасы», республикабызның
югары уку йортларында белем
алучы студентлардан Равил Фәй-
Идрис Туктар — балалар өчен
матур-матур хикәяләр Һәм
нәсерләр иҗат иткән язучы.
Аның күптән түгел басылып
чыккан «Алма» исемле яңа
җыентыгы да мәктәпкәчә яшьтәге
балаларга багышланган. Бер ка-
рау белән нәни дуслары- бызның
игътибарын үзләренә җәлеп итә
алырлык рәсемнәр .ясалган әлеге
җыентыкка «Алма», «Калган
акча», «Бабай белән онык» һәм
«Нплектдн икән?» дигән
хикәяләр тупланган. Ул лар әле»,
«Карамалы кырдан килешем»,
«Сизгәндер ул», «Кары да
көрәлмәгән», «Кайтулар рәхәт
икән» һ. б. шигырьләрендә аптор
колхоз авылы кешеләренең
иҗади хезмәтем, туган җирне
ихлас күңелдән сөюләрен оста
тотып алынган поэтик детальләр
аша чагылдыра.
«Таннан алып кичкә кадәр
йөрдем Иңләп-буйлап
колхоз кырларын.
Үзәннәрдә инде җилләр
тынды, Бодай башаклары
җырлап туйды...
Мин аларны тыңлап
туймадым», — ди ул үзенең бер
шигырендә.
Югарыда санап кителгән
шигырьләрдә дә мондый отышлы
юлларны, теге яки
* *
зуллин «Горизонт», «Рәсем»,
«Чыпчыклар», «Кишер түтәле»,
Рөстәм Мингалиев «Үсми
калдым», Харис Әшрәф- җанов
«Кар суы», «Наяннар», «Ләйсән
яңгыр», «Чап, атым», «Рәхмәт»
һәм «Кө-
ҖЫРЧЫ
чишмә
меш сулы җырчы чишмә» дигән
шигырьләре белән катнашалар.
Бу шигырьләрдә илебез
табигатенең матурлыгы, кече
яшьтән үк хезмәт сөеп үсәргә,
үзеңнән бәләкәйләргә һәрвакыт
үр- :* * *
хикәяләрдә балалар арасындагы
үзара дуслык, укуга һәм хезмәткә
мәхәббәт, ата-ананы һәм
өлкәннәрне ихтирам итү
тойгылары тасвирлана.
И. Туктар хикәяләренең
сюжеты тормышчан вакый-
галәргә корылган һәм ул
балаларга хас булган гади,
аңлаешлы телдә яза. «Калган
акча» хикәясендә, мәсәлән, 3 нче
класс укучысы Ясәвигә 20 тиен
акча бирәләр, аның 10 тиененә бу
күренешне күз алдына китереп
бастыра торган ма- тур-матур
чагыштыруларны күпләп
очратырга мөмкин.
Соңгы вакытта Н. Мадъ- яров
сатира-юмор өлкәсендә дә актив
эшли башлады. «Нургалиме?...
Нург а л и », «Бар иде түрә
вакытлар» исемле
шигырьләрендә ул кешеләр
холкындагы кире якларны
тәнкыйть нтә.
Вакытлы матбугат бит-
ләрендә басылып чыккан
күпчелек шигырьләрнең җы-
ентыкка кергәндә тагын да
яхшыра төшүе яшь шагыйрьмен
үз иҗатына таләпчән булуы
турында сөйли.
Китап X. Камалов редак-
цияләвендә 6000 данә тираж
белән басылган. Бәясе 3 тиен.
нәк булырга кирәклеге тас-
вирлана, Хәкимҗан Халиков.
Илсөяр Җәләлетди- нова,
Мөдәррис Әгъләмов. Фаяз
Әгъзәмов шигырьләрендә
әйтелгән фикерләр дә балаларны
кызыксындыра алырлык матур-
матур поэтик картиналар аша
гәүдәләнә. Җыентыкның ким-
челекле ягы итеп шуны әйтергә
кирәк: андагы рәсемнәр —
искиткеч бертөрле. Киләчәктә
балалар өчен шигырь китаплары
чыгарганда, аларга тупланган
шигырьләрнең эчтәлекләрен
тагын да баета төшәрлек
рәсемнәр күбрәк урнашты-
рылсын иде.
Төзүчеләре Җ. Тәрҗема- нов
һәм К. Мнңлебаев«булган
«Җырчы чишмә» җыентыгы 5000
данә тираж белән басылган. Бәясе
5 тиен.
газеталар алып кайтырга кушалар
һәм:
Идрис Туктар
АЛМА
— Калган акчага у-—- конфет
сатып алырсың, — диләр. Бераз
вакыттан соң Ясәви:
үзеңә
— Абый, газеталар киос- кысы
ябык, — дип кайтып та керә.
— Ә... акчаң кайда соң?
— Бәй, калган акчага конфет
алырсың, дидегез ич!..
Шагыйрь Әхмәт Юныс, безнең
илдәге барлык милләт
халыкларының туганнарча
бердәмлегенә сокланып, болан
ди:
>. Әхмәт Юныс
БУЛДЫРАСЫҢ :
БОЛАЙ
СИН ГЕНӘ
Әверелде дә куйды йөз милләт
Дуслык дигән Алып батырга.
Шушы Батыр бит ул —
күтәреп
Куйды илне корыч нигезгә.
Шундый мәгънәле бу юллар
авторның партия турындагы
парчаларыннан алынды. Күптән
түгел Татарстан китап
нәшриятында басылып чыккан
шигырьләр җыентыгын шагыйрь
шул парчалар исеме белән,
Соңыннан Ясәви сүзнең төп
мәгънәсенә төшенеп
җитмәгәнлеген аңлый һәм икенче
көнне үзенә тиешле акчаны
абыйсына кайтарып бирә.
Вакыйгане күз алдына
* *
«Булдырасың болай син генә»
дип атаган. Җыентыкта партия
һәм Ленин турында рухланып
язылган бүтән әсәрләр дә бар.
Шундыйлардан «Яз хикәясе»,
«Байрак йөртәсем килә», «Солдат
абзагыз» һәм башка шигырьләрне
күрсәтергә мөмкин.
Китапта күпчелек урынны
колхоз басуларының, игенче
хезмәтенең матурлыгын
җырлауга багышланган
шигырьләр алып тора.
«Чакыралар шау башаклар»,
«Икенче уңыш», «Икмәк», «Иң
яхшысы», «Агроном» (Н.
Рыленков- тан), «Буразнадагы
баллада» һәм «Шатлык» дигән
шигырьләрендә колхоз ке-
шеләренең үз хезмәтләре белән
горурланулары, эштән ләззәт
алулары, шатлык хисләре
башаклар һәм тракторлар шавы
белән кушылып ишетелә кебек.
Ә. Юныс республикабызның
йөзен үзгәрткән, ке-
шеләребезнең эчке дөньяларын
баеткан нефть ин- китереп
бастыра алырлык мондый
эпизодларны башка хикәяләрдә
дә очратабыз.
Китап 30000 данә тираж белән
басылган. Бәясе 3 тиен.
дустриясе хакында да онытмаган.
Китапта бу темага багышланган
«Айсылу турында жыр», «Берә-
гәйле бер донор турында җыр»,
«Еракларга балкый тәрәзәң»,
«Буровойга аш килә»
шигырьләрен укырга мөмкин.
Җыентыкка барлыгы 21
шигырь кертелгән. Аларда төрле
профессия, төрле хезмәт
кешеләре һәм эшләре мактала.
Тематиканың бу үзенчәлеге
укучыларга һәр хезмәтнең үз
шигъриятен күрсәтү максаты
белән билгеләнә булса кирәк. Ки-
тапның урта һәм олы яшьтәге
балаларга адресланган булуын
искә алганда, шагыйрьнең бу
омтылышы уңай бәягә лаек.
Шигырьләрнең сыйфаты —
төрлечә. Аларда уңышлы юллар
белән бергә, әһәмияте аз булган,
төссез, сурәтләү чараларына шак-
т ый ярлы фикерләр дә байтак.
Тиражы — 6 мең данә. Бәясе 5
тиен.
Г. Шамуков мәсәлләре газета
һәм журнал битләрендә шактый
еш күренә. Татарстан китап
нәшрияты ул мәсәлләрне бергә
туплап, аерым җыентык итеп
бастырып чыгарды. Җыентыкка
«Сәрби әби тавыгы», «Арслан
белән куян», «Кысыр өмет»,
«Бүре белән болан», «Сыер
көтүе», «Төлке», «Куян» һ. б.
мәсәлләр кертелгән. Аларда
автор мактанырга яратучылар-
ның, ялагайларның, үзенең
дәрәҗәсе төшүдән куркып,
башкаларның сүзенә колак
салмаучы түрәләрнең, кешене
бары тик аның анкетасына карап
кына бәяләүчеләрнең чын йөзен
фа4ш итә. Аның мәсәлләре
кыска һәм җыйнак язылулары,
фикерләренең үткен булулары
белән аерылып тора. Моңа
мисал итеп «Кысыр өмет»
мәсәлен алырга мөмкин. Бу
мәсәлдә сүз кайбер акыл
ияләренең, «тавышы бар, белем
алгач шәп җырлар», дип,
карганы әллә ничә еллар буена
укытулары турында бара. Ләкин
карга сәхнәдә һич кенә дә
уңышка ирешә алмый. Мәсәл
түбәндәге юллар белән
тәмамлана:
«Карганы әле һаман
өйрәтәлар:
— Шиксез, үсәр, — дип
әйтәләр.
Әмма инде ана күптән
Пенсиягә вакыт җиткән».
Китаптагы башка мәсәлләр дә
зур кызыксыну белән укыла һәм
Г. Шамуков каләменең көннән-
көи үткенләнә, камилләшә ба-
руын күреәтә. Ләкин шуны да
әйтеп үтәргә кирәкз укучылар
тарафыннан җылы кабул
ителгән күп кенә мәсәлләре ни
өчендер җыентыкка
кертелмәгән. Китапның яңа
басмасын хәзерләгәндә бу хакта
уйлап карауның зыяны тимәс
иде.
I I.
Г. Шамуков
МӘСӘЛЛӘР I
I
)
i '
X. Камалов редакциясендә,
И. Колмогорцева рәсемнәре
белән чыгарылган «Мәсәлләр»
җыентыгының тиражы 10000
данә. Бәясе 3 тиен.