Әдәбият һәм сәнгать яңалыклары

АЛЕКСАНДР УЛЬЯНОВ ТУРЫНДА ФИЛЬМ «Леннаучфильм» студиясе «Александр Ульянов» дигэя яка фильм чыгарды. Ул В. И. Ленинның абыйсы Александрның балалык һәм яшьлек еһларына, революцион эшчәнлегенә багышланган. Фильм А. И. Ульяноза-Елизарова һәм Александр Ильичнең көрәштәше И. Д. Лукашевич истәлекләренә нигезләнеп эшләнгән. Экранда — Ульяновлар семьясының Сембердәге тормышы белән бәйләнгән, миллионнарча кешеләрнең йөрәгенә якын урыннар. Менә В. И. Ленин музей-йорты. Семья фотографиясендә — туганнары арасында яшь Володя Ульянов... Сембер гимназиясен, Александр Ульянов укыган Петербург университеты лабораториясен. суд бинасын, Александр үзенең көрәштәшләре белән бергә ябылган Петро- павел крепосте казаматларын күрсәтүче кадрлар, төрмә хатлары һәм башка документлар революционерның уз идеясенә ышанганлыгы, аның ихтыяр көче һәм батырлыгы турында сөйлиләр. «Александр Ульянов» фильмын Лев Горни һәм Сергей Семанов сценарие буенча режиссер Николай Левицкий куйган. МАТБУГАТ, РАДИО ҺӘМ ТЕЛЕВИДЕНИЕ РАБОТНИКЛАРЫНЫҢ ЗОНА КИҢӘШМӘСЕ Январь ахырында Свердловск шәһәрендә матбугат, радио һәм телевидение работникларының зона киңәшмәсе булды. Киңәшмә эшендә Ленинград, Свердловск, Чи- ләбе, Пермь, Архангельск, Төмән, Оренбург, Курган, Вологда, О.мск, Новгород, Мурманск һәм Псков өлкәләреннән, шулай ук Башкортстан, Татарстан, Удмурт, Коми һәм Карел АССРдаи килгән вәкилләр катнашты. Алар КПСС Үзәк Комитетының декабрь Пленумы карарларын пропагандалауны яхшырту турында принципиаль сөйләшү алып бардылар, халык хуҗалыгын химияләштерү буенча партиябез кабул иткә» карарларны тормышка ашыру өчен көрәштә тупланган уңай тәҗрибә белән уртаклаштылар. Киңәшмәдә КПССныц Свердловск промышленность Өлкә комитеты секретаре К. К. Николаев, РСФСР Министрлар Советының матбугат буенча Дәүләт комитеты председателе урынбасары В. К- Грудннмн. СССР Министрлар Советының радио һәм телевидение Дәүләт комитеты члены К. С. Кузаков 11. б. лар чыгыш ясадылар. Киңәшмәдә катнашучылар Урал галимнәренең химия мәсьәләләре буенча укыган лекцияләрен тыңладылар, Свердловск техника йортында булдылар, Уралхиммашза- водка экскурсия ясадылар. СССР ХУДОЖЕСТВО АКАДЕМИЯСЕ ЧЛЕННАРЫ ӘСӘРЛӘРЕ КҮРГӘЗЛ1ӘСЕ Шушы елның январенда Татарстан сынлы сәигать музеенда күренекле совет художниклары — СССР художестао академиясе членнары әсәрләре күргәзмәсе оештырылган иде. Бу — халкыбызның культура тормышында истәлекле вакыйга булды. Күргәзмәгә куелган әсәрләрнең авторлары бөтен дөньяга билгеле. Экспозициядә В. А. Серовның «Ленин белән* дигән монументаль полотносы үзәк урынны алып торды. Художник бу әсәрендә юлбашчы һәм халык дуслыгын искиткеч тәэсирле чаралар аша гәүдәләндергән. М. Г. Майя- зеряыц нстәлек-мелалъләре, В. Касиянның «Ленин һәм халык» исемле гравюрасы да юлбашчыбыз истәлегенә багышланган. СССР халык художнигы У. Тансыкбаев- ның «Совет Үзбәкстаиы рудникларында». РСФСРнын атказанган сәнгать эшлеклке Г. Нисскийның «120 иче километр» полотнолары чынбарлыкны дөрес чагылдырулары белән күңелдә матур тәэсир калдырды. С. Чуйковның «Кара мадонна» исемле картинасы кешелек дәрәҗәсен раслау, барлык кешеләр өчен бәхеткә тигез хокук таләп итү идеясе белән сугарылган. Художник, кара тәнле кешенең рухи һәм физик матурлыгына дан жырлап, коллыкка, расизм га каршы нәфрәтле протест белдерә. А. Пластов, А. Дейнека, Д. Могальс- кий үз әсәрләрендә кыю һәм көчле кешеләр, чирәм җирләргә эшкә киткән яшьларйен батырлыклары турынла сөйлиләр. Күргәзмәдә портретлар шактый күп иде. В. Орешниковнык «Скульптор А. Аннкуш- клн портреты», Д. Свешниковның «Болан үрчетүче Таисия Тай бор ей портреты» караучыларда эур кызыксыну тудырды. М. Сарьян әсәрләрендә Әрмәпста» байлыклары, С. Герасимов пейзажларында илеба табигатенең гүзәллеге чагылдырылган. Ә талантлы үзбәк пейзажчысы У. Тансыкбаев әсәрләрендә уз ягының иксез-чиксез киңлекләре гәүдәләидерелгән. Аның пейзажлар сериясе 1961 ел өчен Ленин премиясенә тәкъдим ителде. Күргәзмәдә Ленин премиясе лауреаты скульптор Л. Кербель хезмәтләре белән дә танышырга мөмкин иде. Тамашачылар Юрий Гагаринның бу автор тарафыннан эшләнгән портретын аеруча яратып карадылар. Сәнгать сөючеләр Ю. Непрннцевиы «Сугыштан соң ял» дигән картинасы буенча беләләр. Күргәзмәгә ул ленинградлылар батырлыгына багышланган картиналары, Ленин премиясе лауреаты В. Фаворский А. С. Пушкинның «Кечкенә трагедияләремдәге геройларын сурәтләгән график композицияләре, Кукрыникслар М. Горь- кийның «Ана» романына язган иллюстрацияләре белән катнаштылар. ӘДӘБИ КОНКУРСЛАР КПСС Үзәк Комитетының декабрь Пленумы илебез халык хуҗалыгын химияләштерүнең зур программасын эшләде. Химия фәне һәм промышленносте кешеләренең, авыл хуҗалыгын химияләштерү энтузиастларының, химия индустрнясен төзүчеләрнең хезмәт героикасын һәркем теләп укырлык һәм төшенерлек итеп яктырту ■— матбугатның сугышчан бурычы. Шушы максат белән «Социалистик Татарстан» һәм «Советская Татария» газеталарының берләштерелгән редакциясе иң яхшы очеркка ябык конкурс игълан итте. Очеркларның геройлары хезмәт кешеләре — эшчеләр, колхозчылар, галимнәр, партия работниклары, производство алдынгылары, белгечләр булырга тиеш. Безнең очеркларыбыз аша аларны бөтен халык белсен. Алар үрнәгенә миллионнар иярәчәк. Очеркларда эшнең соңгы нәтиҗәләре генә түгел, бәлки андый нәтиҗәләргә ничек пре- шелүе, кешенең рухи дөньясы чагылсын. Конкурсның срогы 1964 елның I шоленә кадәр. Җиңүчеләр өчен түбәндәге премияләр билгеләнде: 1. Беренче премия — 100 сум. 2. Ике икенче премия — илебезнең зур химия предприятиесенә, төзелешенә, колхозга яки совхозга ике атналык иҗат командировкасы. 3. Өч өченче премия — 50 шэр сум. Моннан тыш матбугатта чыккан барлык кулъязмаларга күтәренке гонорар түләнә. Авторлар очеркка үзләре теләгән девиз куялар. Очерк белән бергә ике ябык конверт җибәрелә. Аларның берсендә — авторның девизы, икенчесендә — фамилиясе, исеме, атасының исеме, эш урыны, йорт адресы. Кулъязма машинкада 10 биттән артмаска тиеш. Беренче турның йомгаклары 1964 елның апрель ахырында каралачак. Редакция язучыларны, журналистларны, эшче һәм авыл хәбәрчеләрен, газета укучыларны конкурста катнашырга чакыра. Татар совет балалар әдәбиятын тагында үстерүне күздә тотып, Татарстан язучылары Союзы һәм «Яшь Ленинчы» газетасы редакциясе балалар өчен иц яхшы хикәяләргә ябык конкурс игълан итте. Хикәяләрнең якынча тематиаксы бүгенге көн —■ алтмышынчы еллар пионерының тулы канлы, җанлы образын тудырудан, балаларның характерын, психологиясен, шәһәр һәм авыл мәктәпләрендә пионер тормышы (тимурчылар, яшь техниклар, яшь натуралистлар, яшь химиклар, милициянең яшь дуслары, яшел патруль, пионер фонаре, пионер хәрәкәте зонасы һ. б.) аша чагылдырудан, коммунизм төзүче совет халкына алмашка килүче яшь буынның революцион традицияләрдә үсешен күрсәтүдән гыйбарәт. Конкурсның срогы 1964 елның 15 июленә кадәр. Җиңүчеләргә түбәндәге бүләкләр биреләчәк: 1. Беренче бүләк — 100 сум. 2. Ике икенче бүләк — 75 әр сум. 3. Өч өченче бүләк — 50 шәр сум. Бүләкләнгән һәм басылырга лаек дип табылган хикәяләр соңыннан аерым кнтап итеп чыгарылачак. Авторлар хикәяләрен девизланган конвертта җибәрәләр. Икенче конверт эчендә авторның псем-фамялиясе. эш урыны, адресы күрсәтелгән язу булырга тиеш. Кулъязмалар машинкада (2 данә) 8—Ю биттән артмасын. Хикәяләргә рецензияләр бирелми һәм кулъязмалар авторга кайтарылмый. Конкурска теләгән һәркем катнаша ала. ЖУРНАЛИСТЛАР ҺӘМ ЯЗУЧЫЛАР ҖЫЕЛЫШЫ 15 январьда язучыларның Г. Тукай исемендәге клубында республика газеталары Һәм журналлары редакцияләре, китап нәшрияты, Татарстан язучылар союзы партоешмаларында учетта торучы коммунистларның берләштерелгән җыелышы булды. Анда КПСС Үзәк Комитетының декабрь Пленумы йомгаклары һәм журналистлар, язучылар алдында торган бурычлар турында доклад белән ТАССР Министрлар Советы председателе А. А. Абдрязаков чыкты. Җыелышта КПСС Үзәк Комитетының РСФСР Бюросы пропаганда группасы җитәкчесе иптәш И. В. Давыдов катнашты. Язучылар һәм журналистлар аның чыгышын зур кызыксыну белән тыңладылар. ИҖАДИ СӨЙЛӘШҮ Январь аенда Татарстан язучыларының Г. Тукай исемендәге клубында республикабыз язучылары, композиторлары, Татар стан АССРныц җыр һәм бию ансамбле артистлары очрашты. Анда ансамбльнең иҗади эшчәнлеге турында җитди сөйләшү булды. Кичәне шагыйрь Снбгат Хәким ачты. Ул, ансамбльнең эшчәнлегенә уңай бәя биреп, хезмәт ияләрен эстетик тәрбияләүдә » аның зур эш башкаруын әйтте. Хәзер ансамбль беренче категориягә кертелде. Ансамбльнең составы яңартыллы, ул шактый яшәреп китте. Алда ансамбль коллективын, язучылар, шагыйрьләр һәм композиторлар белән берлектә, тырыш иҗади хезмәт көтә. Аның алдында зәвыгы үсә барган тамашачыларның рухи ихтыяҗларын канәгатьләндерердәй репертуар тудыру бурычы тора. Ансамбльнең бүгенге репертуары хәзерге таләпләргә җавап биреп бетерми. Очрашуда сүз күбрәк әнә шул турыда барды. Ансамбльнең художество җитәкчесе Җәүдәт Айдаров үзенең чыгышында коллективның эшенә тукталды, концерт программасын баетуда язучылар, шагыйрьләр, композиторлар ярдәм итсеннәр иде, дигән теләк белдерде. Композитор 3. Хәбнбуллнн, музыка белгече 3. Хайруллина, М. Нигьмәтжанов ансамбль өчен инструменталь музыка язарга, халык инструментлары оркестры оештырырга кирәклеге турында сөйләделәр. Язучы Г. Әпсәләмов, шагыйрь Ә. Давыдов, Татарстанның атказанган артисткасы Галия Гафиятуллина ансамбль эшчәнлегенә уңай бәя бирү белән бергә, аның хәзерге программасы заман сулышына җавап биреп бетермәвен әйттеләр. ИЛЬАМ ШАКИРОВ ТАССРның АТКАЗАНГАН АРТИСТЫ Совет сәнгатен үстерүдәге хезмәтләре өчен, Г. Тукай исемендәге татар дәүләт филармониясе артисты Илһам Шакнровка Татарстан АССР Верховный Советы Президиумының 1964 ел, 16 январь Указы беләк ТАССРның атказанган артисты дигән мактаулы исем бирелде. АРТИСТ X. УРАЗИКОВНЫН. ТУУЫНА 70 ЕЛ ТУЛУГА БАГЫШЛАНГАН ЮБИЛЕЙ КИЧӘСЕ 12 февральдә Г. Камал исемендәге Татар Дәүләт академия театры бинасында сәхнә ветераны, РСФСРның атказанган, Татарстанның халык артисты Хөсәен Уразиковның тууына 70, иҗади эшчәнлегенә 45 ел тулуга багышланган юбилей кичәсе үткәрелде. Талантлы артист һәм режиссер, драматург һәм оста педагог X. Уразиков- ның тормыш һәм иҗат юлы турындагы докладны РСФСРның атказанган сәнгать эшлеклесе Ш. Сарымсаков ясады. Юбилярны республикабыз җәмәгатьчелеге вәкилләре кайнар котладылар. Татарстан АССР Верховный Советы Президиумы секретаре һ. Галиев X. Уразиковны Татарстан АССР Верховный Советы Президиумының Почет грамотасы белән бүләкләү турындагы указны укыды. Кичәнең художество бүлегендә юбиляр катнашкан спектакльләрдән өзекләр күрсәтелде. «АЗИЯ ХАЛЫКЛАРЫ ИНСТИТУТЫНЫҢ КЫСКАМА ЯЗМАЛАРЫ» ЖУРНАЛЫНДА һ. ТАКТАШКА БАГЫШЛАНГАН МӘКАЛӘ Мәскәүдә, Көнчыгыш әдәбияты нәшриятында «Азия халыклары институтының кыскача язмалары» исемле периодик журнал чыга. Бу журналның 63 санында йолдыз Вәлнтованың «Һади Такташның поэтик теле» исемле мәкаләсе басылган. Автор анда «Мокаман», «Гасырлар һәм минутлар» «Сыркыды авылы», «Давылдан сон», «Нәни разбойник», «Мәхәббәт тәүбәсе». «Киләчәккә хатлар» һ. б. әсәрләрнең поэтик эшләнешен, бу әсәрләрнең телендәге үзенчәлекле якларны күл санлы мисаллар ярдәмендә аңлата. Шагыйрьнең халык авыз иҗатыннан ничек файдалануы, форма һәм эчтәлекнең бердәмлегенә ирешү өчен нинди сурәтләү чаралары куллануы турындагы мәгълүмәтләргә дә мәкаләдә шактый киң урын бирелгән. ОЧРАШУЛАР, ӘДӘБИ КИЧӘЛӘР 8—11 январьда Октябрь Норлаты районында укытучылар, партия активы һәм культура работниклары өчен КПСС Үзәк Комитеты РСФСР бюросының мәктәпләрдә эстетик тәрбия эшенең торышы һәм аны көчәйтү чаралары турындагы карарын пропагандалауга багышланган семинар үткәрелде. Бу семинарда филология фәннәре кандидаты, тәнкыйтьче 6. Гыйззәт «Эстетика фәне нәрсә ул», «Эстетик тәрбия чаралары», музыка белгече М. Нигьмәтжанов «Музыка һәм аның тәрбияви роле» дигән темаларга лекцияләр укыдылар. Соңыннан алар районда эстетик тәрбия эшен киң җәелдерү, республика үзешчән сәнгать смотрына әзерлекне көчәйтү буенча күп кенә киңәшләр бирделәр. * * * 16—17 январьда, Культура университеты чакыруы буенча, Ф. Хөсни, Г. Ахунов, Ш. Галнев Кукмарада булдылар. 'Биредә алар «Ил» клубында, урта мәктәптә һәм Кукмара авыл клубында очрашулар уздырып, укучыларның бүгенге әдәбиятыбызның торышы турындагы бик күп сорауларына җаваплар бирделәр, үзләренең яна әсәрләрен укыдылар. * » » Февраль башында бер төркем рус язучылары Татарстанда кунакта булып киттеләр. Башта алар Әлмәт шәһәренә килделәр һәм эшчехәбәрчеләр алдында чыгыш ясадылар. «Правда» газетасының әдәбият һәм сәнгать бүлеге редакторы урынбасары, филология фәннәре кандидаты С. Кошеч- кинның кереш сүзеннән соң, Дәүләт пре-