ГӘҮҺӘРЛӘР КҮБРӘК БУЛСЫН!

Абстракционизм миңа бер мәзәкне хәтерләтә. Элекке заманда бер патша үзенең художнигына дөньяда тиңе булмаган картина ясарга боерган, ди. Художник аптырап кала, ләкин авыр хәлдән котылу чарасын таба. Патша янына ак киндер күтәреп килә. «Минем картинамны бары тик намуслы кешеләр генә күрә», — ди икән бу. Билгеле, сарайдагылар бөтенесе дә картинаны мактый башлыйлар Намуслы художник үз көчен яхшы белгән һәм шуңа күрә дөньяда тиңе булмаган әсәр иҗат итәргә алынмаган. Ә менә абстракциячеләр кеше аңламый торган нәрсәләрен сәнгать тарихында яңалык дип, күккә чөяргә тырышалар. Хакыйкатьтән аерылган формализм, дидактизм, символизм, схематизм һәм башка «изм»нар тарафдарлары белән алдынгы җәмәгатьчелек һәрвакыт кискен көрәшеп килгән. Дөньяда иң прогрессив коммунистик җәмгыять төзүче илебездә абстракционизмның баш калкытуы бик хаклы рәвештә бөтен халык нәфрәтенә очрады. Чөнки бездә һәм халык һәм иҗат интеллигенциясе бер теләк, бер максат белән яши. Партия һәм Хөкүмәт җитәкчеләренең сәнгать эшлеклеләре белән очрашулары, СССР Язучылары союзы правлениесенең IV пленумы, КПСС Үзәк Комитетының иоеологик мәсьәләләрне тикшерүгә багышланган Июнь пленумы, болар бар да —туган партиябезнең сәнгатькә ни дәрәҗәдә игътибар итүен, аның талант һәм иҗат эшләре белән туктаусыз кызыксынуын сөйли торган дәлилләр. А 6 Әдәбият Лзл. тингип турында с ^'шГ мрХ^р ^1“Х 'Хакында булык мерыде. Халкыбыз ангапта партиялелек намәсе үз фикерен бик ачык итен әйтте. ^,.,.n^NPU Бүгенге татар совет әдәбиятында формализм кебек w _ Л булмавы безне чиксез горурландыра. Ләкин искелек буржуаз идеологиянең һәртөрле чагылышына без llJPe р бирергә әзер торырга тиешбез. Шул уңай белән, мин идеология фрон тының әһәмиятле участогы булган совет мәктәоенең торчышы. һәм эш- чәнлеге турында да берничә сүз әйтергә телим. Барлык иҗат интеллигенциясе кебек үк, халык мәгарифе ра< иутник лары алдында дагаять җаваплы һәм мөһим бурыч яшь коммунистик җәмгыятькә лаеклы итеп тәрбияләүбурычы тора. ■ / г укытучылары бу изге бурычны намус белән үтиләр. Ләкин Оезнең эшебезгәтеге яки бу күләмдә комачаулык иткән кайбер җитешсезлекләр юк түгел. Мәсәлән,'9—Юнчы класслар өчен чыгарылган татар әдәоия- ты дәреслекләрендә бик примитив, дидактиквәгазьләү тонында язылган урыннар, аерым образларга бирелгән бер үк анализлар,стандарт формулировкалар еш очрый. Конкрет дәлилләргә күчик. Ю нчы класслар өчен 1951 елда чыгарылган әдәбиятдәреслегеннән Ш. Камалның «Таң атканда», К. Нәҗминең «Язгы җилләр» романнарыхакында сөйләнгән өзекләрне күздән кичерик. «Мохтар образында Шәриф Камал намуслы һәм эшчеләр хәрәкәтенә чын күңелдәнбирелгән, иптәшләренә ягымлы, ә сыйнфый дошманга карата килешмәүчән позициядәторучы эшчене сурәтли». (Татар совет әдәбияты, урта мәктәпнең 10 нчы классы өчендәреслек, 66 нчы бит.) «Халәвин — бөтене белән эшче хәрәкәтенә, партия эшенә бирелгән кеше». (Шул укдәреслек, 126 нчы бит.) Мондый охшаш фикерләрне дәреслекләрдән күпләп табарга була. Шунысы аяныч —укучылар фикерләрен әнә шундый әзер калыпларга салып аңлатырга күнегәләр. Бер укучы,мәсәлән, Г. Тукайның «Шүрәле» поэмасы хакында сөйләгәндә: «Г. Тукай бу әсәрендәшүрәлеләрнең наданлыкларыннан көлә», — диде. Күрәсең, тискәре образ булгач, укучы өченаны сурәтләү эпитетлары да әзер инде. «Надан, ялкау, үзен генә кайгыртучы, акчаяратучы, комсыз...» Уңай образ икән, моның киресен әйтергә мөмкин. 5 нче, 8 нче класслар өчен тәкъдим ителгән программа материалын да, минем уемча,яңабаштан карап чыгасы бар. Анда күпчелек урынны татар совет азучыларының урта куләсәрләре алып тора. «Җәяүле кеше сукмагы», «Авыл өстендә йолдызлар» кебекповестьларның авторы (> - «Күрәннәр аны» кебек поэмалап ә. t гаҗәеп тирәнҗылылык оелән язылган лирик шигырьләр авторы К 1с’'КХ'Тшл2 р ‘ t4aM‘ p 'Jбилт" <ф х^‘). -«ате/тс.и, бшмишс - а - Р р' ,әР хәлдэ бу әсәрләр язучының иҗат йөзен хаоак- ,Ма„аум, заман„ ,Га.^ан бабшЪ кебек хзаезо