ЯҢА КИТАПЛАР

Дәүләт сынлы сәнгать
нәшрияты бөек юлбашчыбыз
ВЛАДИМИР
$ ИЛЬИЧ ЛЕНИН
Рәсемнәр альбомы
В. И. Ленинның РСФСРныЦ
атказанган сәнгать эшлекле- се
художник П. Васильев эшләгән
25 иң яхшы портреты
тупланган альбомны чы-
«Владимир Ильич юл
йөргәндә печәнлектә йокларга
бик ярата иде. Кайчакта хуҗа
кунакларга «комфорт»
тудыр.ырга: нәрсә булса җә-
яргә яки мендәрләр бирергә
тели. Владимир Ильич һәр-
вакытта да каршы килә:
— Зинһар өчен, бернәрсә дә
кирәк түгел! Менә шушы
килеш кенә печәнлектә йок-
лыйбыз. Бернәрсә дә җәймәгез.
Югыйсә рәхәте китә, күңелле
булмый ул!»
Татар теленә тәрҗемә ителеп,
әле күптән түгел генә Татарстан
китап нәшриятында чыккан
«В. И. Ленин белән алты ел
бергә» исемле китаптан алынды
бу өзек. Китапның авторы —
алты ел буена В. И. Ленинны
күреп, аның шоферы булып
эшләгән кеше —С. К. Гиль.
Совет халкына гына түгел,
бәлки бөтен прогрессив
кешелек дөньясы өчен дә чиксез
якын, кадерле ке- гарды.
Смольный һәм Кремльнең
беренче коменданты, 1904 елдан
бирле КПСС члены П.
Мальков- ның кечкенә генә
кереш сүзе белән басылган бу
гүзәл альбомда без онытылмас
Ильичыбызның төрле
вакытлардагы тормышын су-
рәтләгән портретларын күрә-
без. П. Мальков художникның
Ильичны аеруча оста
сурәтләвең бик хаклы рәвештә
билгеләп үтә. Ленин образын
сынлы сәнгатьтә чагылдыру
өстендә инде кырык елдан
артык эшләп килгән П.
Васильевның иҗади зур
уңышка ирешүен әйтергә
кирәк. Тарихи мате-
* #
ше — даһи Ленин турында
төрле жанрда язылган шактый
бай әдәбият бар. Ләкин С. К.
Гильнең истәлекләре бөек
юлбашчы турында башка
әсәрләр арасында югалып
калмый гына түгел, бәлки
үзенчәлеге белән аерылып тора.
С. Гиль истәлекләренең төп
үзенчәлеге шунда, автор,
нигездә, В. И. Ленинның ял
вакытында үзен ничек тотуы,
кемнәр белән аралашуы ту-
рында бик кызыклы мисаллар
китереп, мавыктыргыч итеп
сөйли. Китапны укыганда бөек
юлбашчының киеренке
хезмәттән соң ял да итә белүенә
сокланмыйча мөмкин түгел.
Истәлекләрдән күренгәнчә, В.
И. Ленин ял көннәрендә ауда
йөрергә саф һавада үткәрергә
яраткан.
С. Гильнең истәлекләре гади,
аңлаешлы тел белән язылган,
шунлыктан ул җи- риалларны
(документаль
фотографияләрне, кинока-
дрларны, Ленинны исән ча-
гында күргән һәм аның рәсемен
ясап ала алган художниклар
һәм скульпторларның эшләрен,
Ильичның дуслары һәм
көрәштәшләренең
истәлекләрен, ниһаять,
Ильичның үзенең даһи әсәр-
ләрен ныклап һәм озаклап
өйрәнү П. Васильевка юл-
башчының натурасын һәм
характерын, аның кабатланмас
йөз сызыкларын дөрес аңлап
сурәтләргә мөмкинлек биргән.
Альбом яхшы кәгазьдә, 43
меңлек тираж белән
чыгарылган.
Г. Закиров.
ңел укыла. Сүз уңаенда шуны
да әйтергә кирәк: С. Гильнең бу
истәлекләрен татарчага
тәрҗемә итүче Салих Хәким дә
көчен кызганмыйча эшләгән;
Китап-
C. К. Гиль
В. И. ЛЕНИН
БЕЛӘН АЛТЫ ЕЛ
БЕРГӘ
ның тәрҗемә икәнлеге си-
гелми дә дияргә була. «Урта
яшьтәге балаларга» ад-
ресланган булса да, бу ис-
тәлекләрне зурлар да кы-
зыксынып ук!ыр дип уйлый-
быз.
Китапның тиражы 10 000
данә, бәясе 14 тиен.
В. Нәҗми.
154
Госполитиздат басмасында, рус
телендә, 42 меңлек тираж белән
чыгарылган бу
ХУДОЖЕСТВЕННАЯ^
ЛИТЕРАТУРА <
в помощь
; ИЗУЧАЮЩИМ $
• ИСТОРИЮ КПСС s
китап пропаганда эшчеләре,
укытучылар һәм партия та-
рихын үзлекләреннән өйрә-
нүчеләр өчен төзелгән. Китапта
КПСС тарихын өйрәнү
занятиеләрен җанландыруга
һәм өйрәнелә торган
материалны үзләштерүне
җиңеләйтүгә хезмәт итәрлек
әдәби әсәрләр өзекләре туп-
ланган һәм һәрбер өзек «КПСС
тарихы» дәреслеге бүлекләренә
туры китереп урнаштырылган.
Китаппы төзүчеләр тарих
фәннәре докторы профессор А.
Нов- городов, филология
фәннәре докторы профессор А.
Новикова һәм филология фән-
нәре кандидаты М. Залесский
чиксез бай матур әдәбият
әсәрләреннән КПСС ның һәм
илебезнең тормышына бәйле
теге яки бу тарихи процессны
аеруча төгәл, ачык һәм дөрес
чагылдыра торганнарын
сайлап алганнар һәм шул
әсәрләргә шактый киң анализ
бирә барганнар. Китапның ахы-
рында темалар буенча тәкъдим
ителә торган әсәрләрнең
исемлеге һәм әсәрләре китапка
кертелгән авторлар турында
кыскача белешмәләр
урнаштырылган. Партиябез
тарихын өйрәнү эшендә бу
китапның файдалы ярдәмче
буласында шик юк.
3. Хисам.
«Советская энциклопедия»
дәүләт гыйльми нәшрияты рус
телендә чыгара башлаган алты
томлык «Краткая литературная
энциклопедия» («Кыскача әдәби
энциклопедия») нең беренче то-
мы килде. Фин фольклорчысы
Аарнедан башлап удмурт совет
шагыйре һәм драматургы
Гавриловна кадәр исемне эченә
алган бу томда чит илләр
әдәбиятларыннан — Австралия,
албан, Алжир, инглиз, гарәп, Ар-
гентина, Ассам, әфган, Бельгия,
Бенгалия, Бирма, болгар,
Боливия, Бразилия, Бретония,
Веди (һиндстан)
Соңгы сулышына кадәр
көрәшеп, фашистлар тот-
кынлыгында батырларча һәлак
булган патриот-ша- гыйрь Муса
Җәлилнең шигырьләре бик күп
телләргә тәрҗемә ителде. Рус
телендә дә аның берничә җыен-
тыгы басылып чыкты. Ләкин
шагыйрьнең сугышка кадәр һәм
сугышның беренче елларында
язган шигырьләре, поэмалары,
фашизм тоткынлыгында иҗат
иткән әсәрләре, хатлары, мә-
каләләре һәм публицистик
чыгышлары бергә тупланган
зур күләмле җыентыкның
моңарчы әле русча басылып
чыкканы юк иде. Соңгы
көннәрдә укучылар кулында
ЛА. Җәлилнең рус телендә
басылган бер томлык «Сай-
ланмаулары күренә башлады.
Ул алты бүлектән —
«Шигырьләр», «Моабит дәф-
тәрләре», «Поэмалар», «Тән-
кыйть, публицистика», «Ав-
венгр, венссуэла, Византия.
Вьетнам әдәбиятлары, СССР
халыклары әдәбиятларын нан
— авар, абхаз, адыгей,
азербайҗаи, әрмән, балкар,
КРАТКАЯ
< ЛИТЕРАТУРНАЯ i
< ЭНЦИКЛОПЕДИЯ
? (Кыскача әдәби
S энциклопедия) <
> I
$ ТОМ $
башкорт, белорус, бурят, балкар
әдәбиятлары буенча белешмә-
күзәтмә мәкаләләр һәм татар
язучыларыннан тобнографик
язмалар, хатлар» һәм «М.
Җәлил турында истәлекләр»
дигән бүлекләрдән тора.
Китап Гомәр Бәшировның
«Шагыйрьнең батырлыгы»
исемле мәкаләсе белән ачыла.
Анда Муса Җәлилнең иҗат һәм
тормыш юлы шактый киң
яктыртылган, совет кешесенең
мораль бөеклеген чагылдырган
шигырьләреннән өзекләр ките-
релгән. Беренче бүлекне
укыганда шагыйрьнең 1919
елдан алып 1942 елның апреленә
кадәрге чор эчендә язган
шигъри әсәрләре белән
танышасың. Ул бүлеккә кергән
80 гә якын шигырьнең күбесе
көрәш, комсомол, эшчеләр
тормышы, илне саклау, яшьлек,
батырлык, Бөек Ватан сугышы
һ. б. темаларга багышланган.
«Моабит дәфтәрләре» бүлегенә
кергән шигырьләр фашизмның
ерткычлыгын фаш
Муса Акъегстзадә, Мирсәй
Әмир, Габдрахман Әпсәлә- мов,
Гомәр Бәширов, Дәрҗия
Аппакова, Салих Бат- тал, Нур
Баян, Фәтхи Бур- наш турында
белешмәләр бирелгән, Шунысы
әһәмиятле, томда искә алына
торган барлык әсәрләрнең
исемнәре шул язылган
телләрендә, шулай ук русча
тәрҗемәдә китерелгән һәм һәр
мәкалә ахырында шул язучыга
яки шул мәсьәләгә бәйле аеруча
әһәмиятле әдәбиятның
библиографиясе урнашты-
рылган. «Энциклопедия» яхшы
кәгазьдә, 100 меңлек тираж
белән басылган.
3. Хисам.
итү, илбасарлардан үч алырга
чакыру пафосы, азатлыкка
гимн җырлау һәм җиңүгә ышану
хисе белән сугарылганнар.
Муса Җәлил күп санлы
поэмалар һәм опера өчен
берничә либретто иҗат иткән
шагыйрь. Бу җыентыкта
М. Джалиль
СОЧИНЕНИЯ
(Әсәрләр)
аның «Джим», «Җиһан», «Хат
ташучы» поэмалары һәм
«Алтынчәч» либреттосы
урнаштырылган.
Шагыйрьнең әдәбият һәм
сәнгать мәсьәләләренә ба-
гышланган мәкаләләре, чы-
гышлары, үз тормышы ту
155
рындагы язмалары, туган-
нарына, якын дусларына,
танышларына язган хатлары
фактик материалларга бай
булулары белән игътибарга
лаеклы Аның Кави Нәҗми,
Нәкый Исәнбәт, Мәхмүд
Максуд, Гази Каш- шаф кебек
язучыларга, композитор Җәүдәт
Фәйзигә һәм тормыш иптәше
Әминә Җәлиловага язган
хатларын тирән дулкынлану
белән укыйсың.
Җыентыкта болардап тыш Ә.
Җәлилованың «Муса Җәлил
турында», К. Симоновның
«Камерадагы күршем», М.
Иконниковның «Фашистлар
тоткынлыгында», Г.
Кашшафның «Дустым
турында» дигән истәлекләре,
немец язучысы Л.
Небенцальның «Муса Җәлилнең
соңгы көннәре» дигән мәкаләсе
һәм А. Фадеевның Әминә
Җәлиловага язган хаты
урнаштырылган.
Китапның ахырында һәр
бүлеккә карата аерым ис-
кәрмәләр, М. Җәлил әсәр-
ләренең, шулай ук аның ту-
рында СССР халыклары һәм
чит ил телләрендә басылып
чыккан әдәбиятның кыскача
библиографиясе бирелгән.
Шагыйрьнең әсәрләре рус
теленә С. Маршак, П. Анто-
кольский, Я. Козловский, И.
Сельвинский, А. Ахматова, А.
Миних, И. Френкель, В.
Державин. С. Лип- кин, С.
Обрадович, Т. Стрешнева, А.
Шпирт, Н. Грев- нев, Р. Моран,
Б. Зернит, В. Журавлев, Т. Ян, В.
Ганиев, Р. Галимов һ. б. та-
рафыннан тәрҗемә ителгән.
Җыентык Татарстан китап
нәшриятында басылган.
Төзүчеләре В. Владимирцев һәм
В. Ганиев. Тиражы 50.000 данә.
Бәясе 1 сум 33 тиен.
Р. Г атин.
Илебез халыклары теленә
генә түгел, бәлки күп кенә чит
телләргә дә тәрҗемә ителгән
романнары, повесте һәм
шигъри әсәрләре дә булуга
карамастан, хәзерге
әдәбиятыбыз мәйданының
әлегә кадәр бер өлкәсе бушрак
иде. Г. Әмировның «Борынгы
Смоленск юлында» исемле
язмаларын искә алмаганда,
безнең әдәбиятта тарихи
вакыйгаларны чагылдырган
зур күләмле истәлекләр юк
диярлек Запастагы генерал-
лейтенант, Советлар Союзы Ге-
рое Гани Сафиуллинның үткән
айда гына Татарстан китап
нәшрияты бастырып чыгарган
«Җиңү юллары буйлап» исемле
истәлекләр китабы әнә шул
әлеге «китеклекне»
тулыландырып җибәрүдә
уңышлы бер адым булды диясе
килә.
Ярлы семьяда туган, яшьтән
үк ятим калган, ләкин совет
власте шартларында
тәрбияләнеп белем алган һәм,
гади сугышчыдан башлап,
генерал дәрәҗәсенә кадәр
күтәрелгән Г. Сафиуллинның
бу истәлекләрен укыганда совет
халкының батырлыгына,
чыдамлыгына һәм көчле рухлы
булуына хәйран каласың.
Бер генә мисал китерик. Яше
илледән узган булса
Әдәбиятыбызның очерк
жанры соңгы елларда сизе-
лерлек үсә башлады. Бу, бердән,
очеркларның саны белән генә
түгел, бәлки аларның
сыйфатлары яхшыда, Потапов
саперлар взводы командиры
булып хезмәт итә һәм хәрби
приказны үтәгәндә яралана.
Табигый, яралыны
медсанбатка җибәрергә
булалар. Ләкин Потапов болай
дип җавап бирә:
— Юк инде, медсанбат ка
барып тормыйм... Ярам авыр
түгел, төзәлер әле Әнә
күрәсезме? — ди ул, шәһәрне
күрсәтеп: Кем тө зегән аны?
Мин төзедем Күпме йортлар
салыштым..
'Тани Сафиуллин ;
S s
>1 ЖИҢҮ ЮЛЛАРЫ ;
> БУЙЛАП j
Юк, шәһәргә килү юлларын
мин биш бармагым кебек беләм.
Шул юлларның барысына да
миналар тезеп чыгармын.
Немец шәһәргә үтәрлек
булмасын.
Чыннан да, бу кыю сугышчы
үз постында калып дошманның
борын төбендә миналар куеп
йөри.
Г. Сафиуллин команда лык
иткән 38 укчы дивизия чын
мәгънәсендә интернациональ
була. Казакъ, рус, татар,
украин һәм баш-
❖
* *
ру, тема төрлелеге арту белән,
икенчедән, очерк
язучыларыбызның эш про-
цессларын һәм шул эшләрне
башкаручы кешеләрнең
күңелен, эчке дөньяларын ка
милләт улларының кулга-кул
тотынышып дошманга каршы
сугышулары истәлекләрдә
аеруча җылы, калку итеп
сурәтләнгән.
Сер түгел, үткән сугышның
беренче ике елын безнең
армиябезгә гаять кыен
шартларда алып барырга туры
килде. Истәлекләрендә автор бу
мәсьәләдә дә объективлык
күрсәтеп, вакыйгаларны
тарихи дөрес сурәтли, үзенең
һәм башка командирларның
уңышларын гына түгел,
кимчелекләрен,
ялгышлыкларын да яшермичә
сөйләп бирә.
Гани Сафиуллинның «Җиңү
юллары буйлап» исемле
истәлекләр китабының төп
кыйммәте шунда, ул бүген
бөтен прогрессив кешелек
җәмгыяте алдында торган иң
зур һәм иң мөһим бурычларның
берсе — яңа сугыш утын кабы-
зырга маташучы агрессор-
ларны авызлыклау һәм дөньяда
тынычлыкны тәэмин итү
бурычы торган бер вакытта,
сугышның нинди зур
корбаннар алып килүен, аның
мәгънәсезлегсн тагың бер кабат
безнең исебезгә төшерә,
һәрвакыт уяу булырга чакыра.
Китапның тиражы 15 000,
бәясе 70 тиен.
В. Нуруллин.
тирәнрәк ачып бирергә ты-
рышулары белән характерлана.
«Киләчәк бүген башлана»
исемле җыентыкка тупланган
егерме ике очеркта
авторларның бер

берен кабатламавы, һәркай-
сының үзенчәлекле тема табып,
вакыйгаларны үзенчә тасвир
итәргә омтылуы шул
? I
киләчәк
БҮГЕН
БАШЛАНА
турыда сөйли. «Билгесез
кранчык исемле очеркта
(авторлары Ф. Сәгъдиева һәм
И. Усманов) төзүчеләр эше
чагылдырылгаи булса,
«Квадрат читкә ка- рый»да (Ә.
Баянов) нефть чоләр
тормышы, алар арасындагы
мөнәсәбәт күрсәтелә: «Бүләк»тә
(М. Юсупов) халыклар
дусл’ыгы темасы күтәрелә,
«Юлдаш»- та (III. Садыйков)
алдынгы яшьләрнең ярдәме
аркасында олы буын
кешеләренең дини
хорафатлардан арына баруы
яктыртыла; «Ул хат көтәвдә
(Г. Тавлин) кешене
тәрбияләүдә коллективның
роле, «Хәрәкәттә бәрәкәт» (М.
Хәмитов) исемле очеркта
алдынгы колхоз предсе-
дателенең эше һәм характеры
да тасвирлана. Кыскасы,
«Киләчәк бүген башлана»
исемле очерклар жы- ентыгын
укыгач, очерк язу-
чыларыбызныц тормышка
якынрак килә һәм тьрле
профессия буенча эшләүче
алдынгы кешеләрнең уй
хисләрен, эшләрен тулырак
чагылдыру юнәлешендә ак-
тиврак эшли башлаулары
сизелә. Очеркларның җиңел
укылуын да әйтергә кирәк.
Тагын шунысы куанычлы:
җыентыкта катнашучыларның
яртысыннан артыгы яшьләр.
Җыентыкның тиражы 3000,
бәясе 17 тиен.
.В. Нуриев.
һәр көнебез гүзәл сәхифәләр
белән тулы, һәр көнебез
искиткеч яңалыклар алып
килә. Тормышыбыз космик
ракета тизлеге белән алга
омтыла. Катлаулы үзгәрешләр
кичерүче әнә шул тормыш
вакыйгаларын вакытында
тотып алуда, дөрес итеп
сәнгатьчә сурәтләп бирүдә
очеркның, актуаль темаларны
яктырткан язмаларның роле
бик зур. Татарстан китап
нәшрияты бастырып чыгарган
«Замана яшьләре» исемле
җыентык үз алдына шул
максатны куйган. Китапка
«Җидееллык колачы» һәм «Ке-
шегә-кеше» исемле гомуми
бүлекләргә тупланып ике
дистәгә якын әсәр урнаш-
тырылган. Ләкин ул бүлек-
ләрне нинди дә булса стена
аерып тормый. Киресенчә,
тема, проблема уртаклыгы
аларны үзара бәйли бер-берсен
тулыландыра. Эшкә һәм
хезмәткә караш, кешегә-кеше
мөнәсәбәте, семья, дуслык
мәсьәләләре җыентыктагы һәр
әсәрдә теге якн бу күләмдә
яктыртырга тырышыла.
Беренче бүлектә бирел гән
«Егет йөзендә елмаю» (Т.
Сәгыйтов), «Күңелләрне
җылытып» (Б. Камалов),
«Йөрәкләр бергә тибә» (М.
Юсупов) һ. б. башлыча
яшьләрнең производствода,
колхоз-совхоз кырларында
эшләүләрен яктыртуга ба-
гышланган булсалар, икенче
бүлеккә кергән «Иделдәй киң
күңел» (Б. Камалов),
«Килерсеңме, Володя?» (ЛА.
Юсупов), «Заманалар үзгәрде»
(Г. Тавлин), «Истәлекле
көннәр» (Ш. Рә- кыйпов),«Буа
егете» (Г.Мө- хәммәтшин)
язмаларында коммунистик
мораль нормаларының
тормышта киң колач җәюләре
сурәтләнә.
Болардан тыш шул ук
беренче бүлектәге С. Әхме-
това һәм Л. Гарнышова яз-
малары укучыны фән ни-
гезләрен үзләштерүче сту-
дентлар тормышы белән, ә
икенче бүлеккә урнашты-
рылган Марс Шабай язмасы
гади совет кешесенең корыч
характеры белән таныштыра.
һәр ике бүлектәге әсәрләр
укучыга бүгенге көн кешесе —
тормыш белән бергә атлаучы
батыр яшьләребез турында
сөйлиләр. Аларны укыганда
завод цехлары буйлап
атлыйсың, кырлар киңлегенә
чыгасың, югарыга үрелгән
скважиналар арасында
йөрисең. Үзләренең фидакарь
хезмәтләре белән
коммунизмны якынайтучы
эшче, нефтьче, игенче,
терлекче егетләр һәм кызлар,
совет фәненең казанышларын
үзләштерүче студентлар,
комсомол җитәкче-
ЗАМАНА
ЯШЬЛӘРЕ
ләре — тормышның үзәгендә
кайнаучы замандашларыбыз
аларның геройлары.
Җыентыкны киң катлау
укучылар яратып укыр дип
ышанабыз. Китапның тиражы
5000, бәясе 9 тиен.
С. Сәйфи.

15