ХАЛЫК ТАВЫШЫ
*
нәфрәт-каргышларын яудырдылар. Безнең героик халкыбыз кешелек тарихында булмаган грандиоз сугыштан җиңүче булып чыкты. Җиңү безнең җилкәбезгә әкияттәге бәхет кошы булып килеп кунмады, без аны каныбыз белән, тиребез белән, корыч рухыбыз, мускул көчебез белән авыр сугыш ялкынында, хезмәт фронтында яулап алдык. Берлин өстендә безнең җиңү байрагыбыз җилфердәде, рейхстаг стеналары өстендә безнең имзаларыбыз уелып калды. Дивана фюрер рейхсканцелярия хәрабәсенә күмелде; палач Риббентроп Нюрнберг төрмәсе ишек алдындагы дарда асылынып торды. /Муссолини башы түбән, аяклары югары көенә, телеграф баганасында чайкалды. Ләкин фашист башлыкларыныц җилгә очкай көлләре җир өстенә дә төшәргә өлгерә алмады, Черчилль Африкада Роммель армиясеннән калган утиль арасында казына башлады. Аннан ватык мылтык табып алды да үзенә генә хас бер яшерен явызлык белән дөнья өстенә затвор шалтыратырга тотынды. Уолл-стрит үзенең сугыш вакытында безгә «ярдәм итеп» биргән дуңгыз тушоикасы, ташбака күкәйләре бәрабәренә безнең азатлыкка бәйсезлеккә богау салырга. Көнчыгыш Европа илләренең куәтле оркестрына чакырылмаган дирижер булырга исәп тотты. Ләкин —барып чыкмады. Көнчыгыш Европада үзләренең горур, азат күкрәкләрен матур киләчәккә таба ачып, азат Польша, хөр Чехословакия иректе Венгрия, бәйсез Болгария, мөстәкыйль Албания, суверен
Европа өстенә кара болытлар җыела. Ерактан, океан артыннан өерелеп килә торган шомлы болытлар. Көнбатыш Германиядә нацизм хәрабәләре өстеннән калкып чыга торган һәм әче дары исләре белән аралашкан сугыш болытлары... Алар дөнья өстенә үзенең якты нурын сиоеп торган тынычлык кояшын каплап алырга омтылалар. Көнбатыштан искән җилләр белән хәзер яңадай сугыш истериясе төтене килә. Безнең күңелләрдә яңадан сугыш дәһшәтенең авыр истәлекләре кабына... Әле дә, әле дә без бик ачык хәтерлибез: безнең беренче чик баганабыз янында беренче чик сакчыбыз канга батып җиргә ауды. Безнең газиз Ватаныбыз юлларын Гудериан танкларының авыр чылбырлары сырлап үтте, бабаларыбыз тыныч йоклап яткан газиз кара туфрагыбызны Гитлер бомбалары актара башлады. Без ул чакта дүрт ел буе сузылган авыр сугыш трагедиясен кичердек. Егерме яшьлек егетләрнең чәчләренә чал төште; үзенең фронтта геройларча үлгән баласы турында хәбәр алган чал ана плереп-илереп яшь түкте. Әле үз яшьлегенең рәхәтләрен татып өлгермәгән яшь тол киленнәр, үзләренең аталарын төштәге кебек кенә хәтерләгән ятим сабыйлар Гитлерга мец-мең нәләтләр әйттеләр, карчыклар аңар каһәрле
РУМЫНИЯ ҺӘМ демократик Көнчыгыш Германия басып калды. Социа- шЪм темократня лагере илләре Уолл-стрит ятьмәсенә эләкмәделәр. Чөнки без үз каннарыбыз белән сугарып, мең-мец газаплар белән яулап азган азат тормышыбызны бернинди бәягә дә, һичнинди хакка да сата атмыйбыз. Чөнки без үз халкыбызның тиңдәшсез геройлыгы, бөек Коммунистлар партиясенең зирәклеге, Ленинның даһи акылы, Сталинның фикер куәте белән яулап алган гигант җиңүебезнең гүзәл җимешләрен каныбыздан-җаныбыздан өстен күреп яратабыз! Уолл-стрит үзенең спрут тармакларын Европа өстенә, ярты Азия өс- тенә җәяргә тотынды. Ялган, яла һәм провокация истериясен бомба, мина тавышлары алмаштырды. Пентагонның сары шайтанга долларга мөкиббән киткән сатлык җаннары Коңея шәһәрләрен җимерделәр, Вьетнам авылларын яндырдылар, Кытай өстенә сугыш кисәве белән кизәнделәр. Алар Азия халыкларын үзләренең тыңлаучан рикшалары итәргә теләделәр. Ләкин бу да барып чыкмады! Ерак көнчыгышта үзенең титан сыны белән бөек, азат Кытай оасып калды, Төньяк Корея, срогыннан алда үтәү теләге белән янабыз. Без елына 10 миллиард пот иген алу өчен зур көрәшнең хәлиткеч чорына күчтек.
Ләкин кайдадыр еракта, сугышның соңгы көнендә безнең иң соң һәлак оулган солдатыбыз егылган урыннан якын гына, Көнбатыш Германия җирендә, яңадан фашизм гыйфритенең төтене чыга башлады. Тарих сабагын оныткан Америка сугыш сакланып калган нацизм чүлмәген яңадан I яңадан Гитлер сүзләрен акыра: «Дранг нг сым!» 1 итлер
әнчекләре яңадан «Германия бөтен нәрсәдән өстен!» маршын чиныилар. Вермахтның үткән сугыштан соң суд карары белән ™шкТтЯДаЛ/„аЛ рев™ст генеРаллаРы җинаятьле кулларын көнчы- гьш исен ц^тп!ЛгР’ Германяя милитаризмы яңадан үзенеңтончыктыр- сөюче азат хЯ?и±пЛаДЬ1- ЛӘКИН бөтеи лөньядагы ныклы тынычлыкны чәсенепяңадан илләрдәге намуслы кешеләр вермахт тил- Җимерелгән Сталингпяп ш?'ЫНа ирек бирмәсләр. Чөнки үткән сугышта к лерелгән Сталинград, яндырылган Севастополь, таш һәм кисәү өеме- 98 1
Төньяк Вьетнам калкып чыкты. Сугыш бетеп, ун ел тулар-тулмас чорда без ниләр генә ишетмәдек! Уолл-стрит магнатлары тынычлыкны бозу һәм яңа сугыш утын дөрләтеп җибәрү өчен нинди генә мәкерләр, хәйләләр, провокацияләр уйлап чыгармадылар! «Тимер пәрдә», «Коммунизм куркынычы», «Кызыл Москва йогынтысы» дигән ширмалар артына яшеренгән килеш, алар, «Төньяк Атлантика блогы», «Европа армиясе» кебек берсениән-берсе сәләмәрәк булган карачкылар ясап, Көнбатыш Европа түтәленә утырттылар, дөньядагы азат халыкларга атом бомбалары белән янадылар, Көнчыгыш Европа басулары өстенә Калорадо коңгызлары җибәрделәр, Корея җиренә чума бактерияләре чәчтеләр, «Кольере» журналының янкиларны бөтен дөньяга хуҗа итеп тойган тинтәк хыялларын тараттылар. Без аларны салкын кан белән һәм корыч ихтыяр белән күзәтеп тордык һәм үзебезнең уяулыкны арттырганнан арттыра бардык. Без аларны фаш итә килдек һәм демократик лагерьны ныгыту эшен алып бардык. Көчсезлектән түгел, агрессорлар алдында куркып торудан түгел, бәлки үзебезнең тайпылышсыз, традицион принцибыбыздан чыгып, без дәвамлы һәм ныклы тынычлык өчен көрәшәбез. Безнең эшебез күп, без елгаларны кушабыз, диңгезләр ясыйбыз, гигант ГЭСлар салабыз; чүлләрдә каналлар казыйбыз, гасырларча аулак яткан далаларда чирәм күтәрәбез, үзебезнең җыелышларда, киңәшмәләрдә Казан портын тизрәк төзеп бетерү, яңа һәм талантлы поэмалар тудыру турында, Мальцев методын тормышка ашыру, балалар өчен яхшы сыйфатлы, кызыклы уенчыклар ясау турында сөйләшәбез. Без бишьеллык планны
чукмарлары Гитлер төтене ,-- . казып чыгардылар, аның ачтылаР бу савыттан бүген кара сөрем күтәрелә. Аденауэр -• ............................... Остен — Көнчыгышка ба- нәрсәдән өстен!»
кулларын көнчы-
99
нә әйләнеп калган Варшава, актарылган Будапешт, газап күргән Бухарест, патриотлар каны белән сугарылган Прага, Франциядә җир белән тигезләнгән һәм бөтен халкы кырып бетерелгән Орадур Сюр-Глан һәм лпониядә атохм бомбасыннан һәлак булган Хиросима әле дә безнең хәтереиездә ачык саклана. Майданекның һәм Освенцимның күксел көлләре, халыкларның түгелгән каннары һәм күз яшьләре, Юлиус Фучик һәм Муса Җәлилнең үлем алдындагы соңгы сулышлары безне уяу һәм сизгер булырга чакыралар. Безнең үткән сугышта алган яраларыбыз һава алышынган чакларда әле дә сызлап тора. Безнең аталарыбызның, аналарыбызның ачы күз яшьләре әле дә кипмәгән, һәм без, шуңа күрә, бөтен тавыш белән әйтәбез: Көнбатыш Германиядә фашист гыйфритенең яңадан калкып чыгуына ирек бирмәбез! Американың котырынган сугыш чукмарлары дөнья халыклары өс- тенә атом бомбасы белән кизәнәләр; водород бомбасы белән яныйлар. Атом дипломатиясе һәм көч позициясе политикасы — Уолл-стрит магнатларының соңгы козырьлары менә шушы. Ләкин аларга каршы икенче дипломатия, хак һәм гадел дипломатия, нык һәм җимерелмәс позиция политикасы тора. Бу — Советлар Союзы һәм бөтен тынычлык лагере дипломатиясе. Бу — яхшы күршелек һәм эшлекле хезмәттәшлек позициясе политикасы. СССР Верховный Советы үзенең Икенче сессиясендә, барлык дәүләтләрнең халыкларына һәм парламентларына һичбер хәлдә дә яңа сугыш трагедиясен булдырмау өчен, кешелекнең үсешенә зарур булган тынычлыкны яклау һәм ныгыту өчен тырышлыкны арттырырга чакырып, тарихи Декларация белән мөрәҗәгать итте. Советлар Союзы дөнья халыклары белән тынычлык, дуслык дипломатиясе телендә сөйләшә. Безнең Хөкүмәт, дөньяга карашларның, политик юнәлешләрнең нинди булуына карамастан, барлык дәүләтләрнең парламентларына яхшы күршелек, тыныч хезмәттәшлек теләп, яңадан үзенең керсез кулын суза. Үткән елның көзендә Европа дәүләтләренең Москвада булып үткән Киңәшмәсендә демократия-социализм илләре җитәкчеләренең, ныклы тынычлыкны яклап һәм үз халыкларының бәхетләре өчен кайгыртып, бөтен дөньяга игълан иткән катгый белдерүен тугыз йөз миллион халкы булган унике демократик илнең хезмәт ияләре канәгатьлек белән каршы алдылар һәм аны бөтен дөньядагы намуслы кешеләр кайнар дәрт белән яклап чыгалар. Бөтендөнья Тынычлык Советы карары буенча, атом коралын тыюны һәм юк итүне таләп итеп, дөньяның барлык илләрендә дә киң кампания бара. Планетаның барлык почмагында ата һәм ул, ана һәм кыз, һәлак иткеч атом коралын тыюны һәм юк итүне кешелекнең яшәү шарты итеп санап, Бөтендөнья Тынычлык Советының Өндәмәсенә кул куя. Тынычлык лагереның һичканчан да бу чаклы көчле булганы юк иде әле. Бөтен дөньядагы тынычлык сөюче халыкларның торган саен үсә һәм көчәя барган бөек оердәмлеге үзендә,планетага янгын утын кабызырга маташкан Уолл-стрит сугыш чукмарларын йөгәнләрлек кенә көч Һәм сәләт табар. Тынычлык лагереның башында торган безнең бөек илебезнең гасырлар буена сыналган сугышчан көче тынычлык өчен көрәштә ышанычлы гарантия булып тора. Бездә үзебезнең чикләреоез иминлеген сакларлык көч бар. Ул көч - безнең бүгенге гигант көч. Ул көч - безнең элек булган көчтән йөзләрчә тапкыр зур. Чөнки 1939 ел түгел инде бу! Без ул чакта бөтен караңгы капиталистик чолганышта ялгыз үзеоез генә идек Ә хәзер безнең белән ярты дөнья. Тамх тәгәрмәчен кирегә бору мөмкин түгел. Германиядә Гитлер сугыш машинасы яңадан аякка баса алмас. Дөнья халыклары моңа һич- кайчш. па юл куймаслар! Советлар иленең халыклары моңа ирек оир- мәсләр! Өстею килә торган куркынычны каушап көтеп тору оезнең хал
кыбызның тарихында булган нәрсә түгел. Әгәр дошман безгә һөҗүм итсә, бүген кырда трактор рулен тоткан егет танк рулен тота алыр. Бүген цехта станок янында эшли торган яшь эшче туп янына баса алыр, бүген автомат ручка тоткан комсомолец — автомат белән эш итә белер. Дөньяда яңадан сугыш ялкыны кабына икән, милитаризм гыйфрите чүлмәгенең авызын бикләрбез дә, җир йөзенә һпчкайчап чыга алмаслык итеп, океан төбенә батырырбыз. — Фашистик вермахтны торгызырга ирек бирмәбез! — Атом, водород коралларын тыярга һәм юк итәргә! Моны бөек Советлар Союзы халыклары өзеп әйтә. Моны Чехословакия, Польша, Румыния, Венгрия, Болгария, Албания, Көнчыгыш Германия халыклары кабатлый. Моны Кытай, Монголия, Төньяк Корея Төньяк Вьетнам халыклары раслый. Моңа бөтен дөньяның тынычлык сөюче намуслы кешеләре кушыла. Бу — намус авазы. Бу — халык тавышы.