КЕШЕНЕҢ ТУУЫ

(Хикәя) Арган, өс-башлары т\зып беткән биш разведчик, вак-юяк тзшлар белән капланган тау 'рмаклары эчләтеп кача-поса төшеп, тузган һәм. давылда сыкыранган агач көймә кебек, бер өзлексез шыгырдап торган су тегермәненә килеп җиттеләр. Пванов. Голубенко. Абрамов һәм Поцелуйко. автоматларын кулларына кысып, ташлар артыша посып калдылар, ә Тамерланов дигәне, агып төяткән су киченнән әйләнеп торучы һәм искерүдән инде яшелләнеп беткән зур су тәгәрмәче япыппан узып, ачык ишеккә якып- •ашты. Ярым караңгылыкта. оп тузаннары аша үтеп кайдандыр өстән сузылып төшкән кояш нурлары астында арыш тутырылган тыгыз капчыклар ятканпы күреп алды разведчик, ә чак кына арырак — он капчыклары аунап яталар иде. Капчыклар өстендә, башын бер якка сала төшеп, бер хатын утыра иде. Бераздан, шундагы һаваны хәрәкәткә кигереп. тегермәннең хезмәтчесе — башына очлы •ары бүрек кигән һәм иләнгән тире төсле йөзендә берни дә чагылдырмый торгап, сыңар куллы мадьяр килеп керде. Аның күкрәгендә берничә медаль һәм тәреләр күренә иде. Гышкы кыяфәте һәм йөреше-торышы аның күптәнге солдат икәнлеген күрсәтеп торалар иде. Тамерланов, шыгырдый торган баскычларга басын, өскә. мөшкелэр янына. күтәрелде, тегермәнне бер әйләнеп чыкты. Әлеге хатыннан һәм сынар куллы мадьярдан башка биредә беркем дә юк иде. Шуннан соң гына ул. арт якташ кечкенә тәрәзә аша. иптәшләрен чакырды. Разве шинлар шул минутта ук тегермәнгә килеп керделәр. Лларнып җылынасылары килә гшм алар нык кына ачыкканнар да иде. Русча бер авыз сүз дә белмәүче тегермәнче, сержант Абрамовның ни әйткәнен белмичә, озак кына гыңлап торды, аннары. ашыкмыйча гына борылып. лар эчештән ни юсле икәнен әйтеп булмый торгап болганчык аракы тутырылган кувшин, көрпәдән пешергән берничә кабартма, дуңгыз ите кисәге, бсрниЛә яшел суган кыягы алды һәм аларпы. дәшмичә-тылмыйча гына сержантка сузды. \ракы җылытып җибәрде, дуңгыз ите тамакны туйдырды һәм шуннан соң разведчиклар кайсы-кая капчыклар өстенә ятып, торган саен аллана-кызара һәм соңгы тапкыр дерелдәп янып инде сүнә юргаң кояш пурларын күзәтә башладылар. Иванов бил каешыннан автомат дискларын бушатын алды, гранаталарына капсюльләрен кертеп куйды, иптәшләренә дәшеп карады, берәү бер җавап бирмәде: алар шул минутта ук йокыга да китеп өлгергәннәр иде. <• Дежурство куярга кирәк булыр»—дигән Фикер килде Ивановка, ләкин иптәшләрпен йокыларын бүлдерү кызганыч идс һәм ул башлап үзе дежур торырга булды. Ул сулын тәгәрмәчкә шаулап коелганын тынлап утырды да утырды. Менә тегермән эче инде бөтеләй караңгыланды һәм ул ана кинәт, ташларның гел бер көй белән дырылдаулары һәм каешларның тигез генә шапылдап агып торулары астында, кемнеңдер көчле һәм рәхимле кулы белән тирбәлеп торучы гаять зур агач бишеккә әйләнгән кебек булып күренде... Иванов аяк астында аунаучы саламнар өстенә ятты һәм, тыныч җылылыктан рәхәтләнеп, бер генә минутка күзләрен йомып торды. Шул арада әлеге сыңар куллы мадьярның, бурсык хәрәкәтләре ясан, тәрәзәдән чыгып киткәнен һәм караңгылык эчендә каядыр китеп югалганлыгын разведчик- сизмичә калды. Иванов, коелып киләп йокысын качырырга телШ!, берничә кат тирын, селкенгәлап. иснәнеп алды. Тегермәндә тирән тынлык хн- кем сөрә иде: әп-». үзенә бер ефәк тавыш 17 Кгшепен тууы белой тәгәрмәчкә су коелып тора, ана. тегермән эчендә он катыш тузан пәрдәсе күренә, әнә. ике кулын гаять зур корсагына аралаштыр ыл куеп, капчык өстендә йокле хатын йокымсырап утыра. Сыңар куллы тегермәнче, бер взвод мадьярлар ияртеп, таң алдыннан әйләнеп кайтты. Ул үзс алып килгән мадьяр солдатларына ташлар артында посып торырга кушкан, ә үзе. хатынын алып чыгу өчен, качапоса . тегермәнгә кереп килә иде, ләкин, идән такталарының шикле, шыгырдавын ишетеп, Иванов күзен ачып җибәрде, һәм ул шул минутта ук сикереп аякка да басты. Ачылган ишектән төшкәй яктылыкта ул өсләренә тәмәке төсендәге соры шинельләр кигән, үтә яшел пптлица.ты мадьяр солдатларын күреп калды. — Егетләр, коралларыгызны алыгыз! — дин кычкырып җибәрде ул. Разведчиклар, күз ачып йомганчы, аякка басып та өлгерделәр, һәм. күн уйлап тормыйча, дошмаппар өстепә беренче очередьларпы да тезеп җибәрделәр. Шулай ук мадьярлар да тәртипсез рәвештә ата башладылар. Пулялар, Степаларга тиеп, бүрәнәләрдән йомычкалар каерып аталар, оп капчыклһрына туры килеп, өскә он өермәсе чөяләр иде. Мадьяр, бердәнбер кулы белән башына уралып, капчыклар өстепә авып төште һәм үз өстепә икенче бер канчыкны аударды. Кызылармеецлар, һәр якка да ут сибәргә мөмкин була торган иттереп, үзләрепә җайлы позицияләр сайлап алдылар һәм, сирәк-сирәк кенә ләкин нәтиҗәле итен атып, кызу сугыш алып бара башладылар. Винтовкалар белән генә кызылармеецларны җиңен булмаслыкны төшенгән мадьярлар шунда ук миномет та китереп җиткерделәр. Беренче мина тегермән ташы янына төшеп шартлады һәм Голубснконың иңбашын яралады. Аны бәйләп маташкан Абрамовның күзләре кинәт әлеге йөкле хатынга төште, пичектер аның турында алар онытып җибәргәннәр иде. Аякларын як-якка сузып, хатын канга буялган идән уртасында утыра, аның ярым акайган күзләре ничектер тонып калганнар, үзе сыкрауга да, улауга да ошаган тавыш чыгарып утыра иде. — Спи нәрсә, фрау, яраландың мәллә? — дип сорап куйды Абрамов һәм шул минутта Ун хатынның нишләгәнен күреп, куркынып иптәшләренә кычкырды: — мепә эш сезгә, егетләр. Тудыра бит бу хатын! Икенче мина кайдадыр югарыда, өске өр- •‘еклзр арасында бәрелеп ярылды да, аннан тузан катламнары, күгәрчен тизәкләре коелып ,T<-iure. Абрамов «данга ауды. Яткан җирдән аның күзләре түшәм җимерекләре арасыннан сузылып кергән кояш нурларына туктады — үзенең күзгә күренми торган җебе буенча, өстән аска үрмәкүч үрмәләп төшеп килә иде. «Аның да яшисе килә».— дип уйлап алды Абрамов һәм үзе белән рәттән үк сыкы- ранучы. тулгак белән интегеп, урталай бөгелеп төшкән хатынны күреп, дерелдәп кунды. — Сип нишләп атмыйсың. Абрамка? — дип. ишектә басып торучы Поцелуйко ана дәште. — Менә бит. күрәсең, мәшәкать монда нинди. — О син пәрсә уйланып торасың соң, — булыш үзенә, кеше туып килә бит. — бие. булыш, булыш, монда без сипен өчен үзебез тырышырбыз, — дип башка разведчиклар да бер авыздан Иоңелуйкопыц сүзен куәтләделәр. Тегермән эчендә пулялар, оялары тузгыган шөпшәләр кебек, безелдәшеп очалар иде. Абрамов хатынның янынарак шуышты һәм баланын инде туып килгәнен, яңа кешенең кара чәчле башын күрде. Мондый чакларда бала тудыручы хатынның тезләрен бөккәләп торырга кирәклек турында ул кайчандыр, кемнәндер ишеткән иде һәм менә ул, ашыга- ашыга. үзе белгәнчә эшли башлады һәм, озакламыйча, томшык борынлы кызыл бала аның кулына килеп төште. Абрамов баланың өстепә иелде, оялуыннан кызарыпбүртенсн. үткен тешләре белән баланың кендеген кисте һәм шинеленнән тартып алгап җен кисәге белән кепдекпе кысып бәйләп куйды. Хатынның гаҗизләнеп кычкыруы сыңар куллы мадьярны һушына китерде. Ул үзенең бик үк ышанычлы булмаган куышыннан шуышып чыкты, ни булганын төшенеп җитмәгән кебек, тегермән эченә исе китеп карап торды. Күп еллар буенча ул. зур өметләр белән, малай — гаиләсенең терәген, үзенең варисын — көткән иде... һәм менә ул инде күрә: әнә таныш булмаган рус солдаты, тәрәзә аркылы сузылып, учы беләң су ала да, ничек итеп аны. кеше валчыгын, кызыл һәм кычкыра торган ит кисәген юын маташа. Күкрәген, аркасын с.ыпырып-сыпырып куйган була, аннары, капчыгыннан чиста сөлге алып, баланы төрә дә. бу кычкыра торган кеше кисәген аңа, инде күзләрен ачкан һәм ничектер кинәт үзенчә нурланып калган анага бирә. Миналар бер-бер артлы тегермән өстепә төшкәли тордылар. Башына зур бер кыйпыл- чык эләгеп. Поцелуйко шунда, баскан уры- Советлар Союзы Герое Сергей Борзеий кында ук, һәлак булды. Миналар шартлаудан барсы да тирләп чыктылар. Каһәр төшкән үлем, ачы тетеп, чәнечкеле «шөпшәләр» тузынып бөек сере беләп һпч тә килешә алмыйлар иде. һәм. ниһаять, аптыраганйөдәгән. надан һәм яртылаш кыргый мад яр, атуны туктатырга кушып, үзенекеләргә акырып җибәрде. Ти:: шунда бер пуля аның үзенә дә килеп тиде. Сынар куллы бу мадьярның җапыпда кинәт кенә нппдп галәмәт үзгәреш булгандыр. — ансы мәгълүм булмады. Бәлки апьг мы. ь:-арчеешшн галпҗанлылыгы шулай үзгәрткәндер, ул. мең азап белән кузгалып, тир ’-юнендә. тәндә капшанды һәм. үлеп •ның яныннан грапата табып алып, тешләре беләп аның боҗрасын ычкын- дырты һәм. ләгънәт укый-укый, гранатаны • генекел рнең өсләренә тондырды. Икенче залп аны бөтенләйгә тынсыз кал- • ыгг-1. Мадьярлар яндыргыч пулялар салып ага башлаганнар иде. Инде актарылып беткәй тегермән түбәсендә ашыгып-ашыгып утлы еланнар биешергә тотындылар, ачы титешгпәи күзләргә яшь тула, чөнки тегермән дөрләп яна башлаган иде. — Ну что же. аптырап торып булмый. Сванов белән Голубенко, сез хәзер, безгә патроннарыгызны калдырыгыз да, балапы һәм аның анасын бу тирәдән чнткәрзк алып китегез. ә Абрамов беләп мин бандитларны тотьга торырга, сезгә читкә тайпылырга мөмкинлек тудырырга тырышын карыйк. Барыгыз, бар, балапы коткарып калыгыз, — дпп, аларпя ашыктыра башлады Тамерланов, үзе, минуттан файдаланып, автоматына яңа диск куйды. Голубенко бәхәсләшеп торырга теләмәде һәм. баланың аркасын бөкмәскә тырышын, аны. бишеккә салган кебек итеп, үзенең учларына салды. Иванов, анага чып мәрхәмәт хисе белән тулган хәлдә, инде аягын чак-чак кына атлап һәм адым саен сөртелгәлә» баручы бу хатынны култыклан алын китте. Алар түбәнгә тошен киттеләр һәм. мадьярларның күзләренә чалынмаска тырышып, ташлардап- тяшларга баса-баса, арырак үттеләр, тиздән күздән үк югалдылар. Кичен инде дүрт разведчик, бала һәм анын анасы госпитальдә иделәр. 0 инде тагын бер атна узгач, врач, сәламәтләнеп килә торган венгерканың күзләренә карап, аннан: «Балагызны нп исемле кушарга уйлыйсыз?» дип сорагач, ул, озак уйлап тормыйча: — Иосиф!—дин җавап бпрде. Ф. X. ТӘРҖЕМӘСЕ