КАРТ ЭШЧЕ

(«Америкадагы очрашулар нпклывпан). Безнең пароход докта үзенең тузган җирләрен төзәтә. ,-)ш көнен-төисп дэвам что. Пневматик чуксчләр, корыч бораулар, лебедка һам краннар тәүлек буе шаулап торалар; төннәрендә, күкне караңгылык баскач, электросваркаларның очкыннары, бер туктаусыз уйнаган аҗагандай, һаваны зәңгәрләп яктырталар. Эшчеләр һәммәсе. дә — америкалылар. Аларның шактый күп өлеше картлар һәм хатын-кызлардан гыйбарәт. Ирләр бантларына шакмаклы киндердән теккән гаять зур козыреклы фуражка кигәннәр. Шуңа күрә ахры, олы яштә булуларына карамастан, мин аларга елмаймыйча карый алмыйм. Зур козыреклы фуражка берәр якка борылган яки күтәрелеп хәрәкәткә килгән саен берәр мәзәк уен башланыр кебек күренә. Змма мәзәк уеп башланмый да башланмый. Киресенчә, алар бирелеп эшләүләрен дәвам итәләр. Ыгы-зыгы килеп, күршегә комачаулау һпч юк. Ял вакыты җитүгә шау-шу туктала, тирә- юнь тынып кала. Сәгатьләр буе шаулауга күнеккәннән сон. кинәт урнашкан тынлык колакларны авырттырырлык булып сизелә. Эшчеләрнең якын тпрәдәрәк торганнары ьяләренә таралалар. Калганнары ял вакытын пароходта гына үткәрәләр. Алар, төрлесе төр.ш почмакка угырып. с\зсез генә ашый башлыйлар. һәм соңыннан һәммәсе диярлек, сигара яки трубка төтәтергә керешәләр. Алар үзләрен иркен тоталар, һәр хәлдә азарны боек дип әйтеп булмый. Шулай да монда безнең эшче халык арасындагы кебек шат күңеллелек һәм аралашучанлык юк. болар күбрәк үз уйлары белән генә мавыкканнар Да. күршеләренең булу-бу.гмауларын белергә теләмәгәндәй күренәләр. Ялның яртысы шулай үткәннән соң. америкалылар әйткәндәй, яңа хәбәрләр тыңларга вакыт җитә, һәркем репродуктор эленеп алгы мачта тирәсенә җыспа. люк читләренә. баскычларга утырып, радио тыңларга әзерләнәләр. Нәкъ бездәге кечтек, башта совет информбюросының хәбәре биредә. 'Ипчеләр аны зур игътибар белән тыңлыйлар. Мондый вакытларда чин гш кына алар арасында чуалам, безнең көрәшне аларның ничек кабул итүләрен күзәтергә яратам һәм. шулай итен, аларның безгә булган мөнәсәбәтләрен, карашларын белергә тырышам. Мактанмыйча әйтергә мөмкин: болан күзәтү уңышлы булып чыкты. Хәбәрләрнең тәэсире йөзләрендә ипчек чагылганын алар үзләре дә сизмиләр. Безнең гаскәрләрнең җиңүләрен ишетел; алар чын күңелләреннән елмаялар. «Күрдеңме!» дигәндәй. берберенә горурланып карап куялар. Мопдый вакытларда аларның йөзләрендәге төшенкелек югалып тора, аның урнына җанлылык һәм рухи күтәренкелек туа. Күнелсез хәбәрләр бирелгәндә аларның гадәттә сүлпән йөзләрен ачу гереме баса, күз карашлары каядыр бер поктага төбәлеп кала. 0 бер чакны, фашистларның яшь балаларны котырган этләрдән талатып үтерүләре хәбәр ителгәндә, люк читендә минем янда утырган чал чәчле карт кешенең ачудан төшләре шыкырдавын ишеткәндәй булдым. Башта чин моңа, ничектер, ышанмадым: Булмас! Мина гына шулай ишетелгән кебеч булгандыр... я исә. үз тешләрем шыкырдавын ишеткәнмен. Моннан, ерактан, берәү дә халык язмышын болан тирән кичермәс,»—днп уйладым һәм, тагы бер мәртәбә гыпап карарга теләп, пкепче көнне дә шул чал чәчлн карт янына якынрак утырпям. Бу юлы теш шыкырдатырлык бер нәрсә дә хәбәр итмәделәр. Киресенчә, зур шатлыклы хәбәр — Севастополь шәһәрен азат итү турында иптәш Сталинның приказын белдерделәр. Шатлыктай, чал чәчле картны бөтенләй онытып, үзем дә кул чабарга тотындым. Искә төшкәч, күрше картка борылып карасам, ул да кул чаба, минем кебек үк шатлана ил*. 40 Сафа Сабир;-; Бераз тынычлана тошкәч, ул күкрәк кесәсеннән кечсрек кенә елок-нс или алый: • Севаеге1һ’л:^> дни тнз гена язык куГцы да. янадац җанланып: — Булдыралар советлар!.. Бирәләр кирәкләрен,— ;п мпңа таба боры цы һәм, җилкәмә кагып. — булдырасыз... бирәсез кирәкләрен.— .е дә, шатлык* тулы күзләрең берничә секунд миннән аера алмый торды. • <: ТӨСССК күзләренең :л:к. ы якынлык нурлары белән с алкый. р. таты: нәрсәдер әйтергә телиләр иде. Ул янышлыкны без дә сиздек, бербере -гзчс сүзсез ;ә аңладык. Шуңа күрә мин әз генә дә тартынмадым, — Ш?һзр леенең языл алуның нәрсәгә кирәге бар? — дип сорадым. Карт көттермәде: — бар үксезме?—дин кабатлан е» рады да. үзенә-үзе жаваи биреп: — кызы. — upia мөмкин. Менә күрерсез... гәрчә мин монда актарынырга уй- лахыан идем, ккрек булгач туры килә инде,— диде дә зәцгәр фланелыпыц куен кесәсспнэп бөклән төрелгән берничә кәгазь тартын чыгарды. Люк тактасына җәен карагач, ул кәгазь безнец илнец картасы булып чыкты. Мин апы ирексез, кызыксынып, карарга керештем. Менә суларында коенып үскән "Идел, аны д буендагы Казан шәһәре, Жигули таулары тезелеп киткәннәр. Хәтта безнец авыл буеннан үтә торган кечкенә генә Мишәгә дә урын табылган. һәммәсе дә танышлар, күнелгә якыннар һ?м күз салуга, бөтен матурлыклары белән алга килен басалар, артта калган бала чакларны, Я1пь-үсме§ егет булып йөргән елларны, туганнарны/дусларны искә төшерәләр... Көньякка таба күз саздым. Анда Кара дппгез буйлары, Украина. Белоруссия җпрлә- ре, шәһәрләре — һәммәсе дә күрсәтелгәннәр, нәкъ безнец карталардагы кебек, үз урыннарында торалар. Tin: чит тел белән: Кһачког, Voronezh, Chistopol, Maniadysh, — дип язылган исемнәр генә беренче карашка бераз сәер күренәләр иде. Карт әкрен генә картаны үзенә якынрак алын. Севастополь турына кызыл йолдыз ясап куйды да, мииа каран: — Аңладыгызмы инде.—диде. Бодай күрсәтел биргәч, аңлашылмаслык әйбер калмады. Ул шулай, безнец гаскәрләр тарафыннан азат ителгән Һәр шәһәр турыла йолдыз ясап, Фронттагы үзгәрешләрне билгели. Андагы эшләрне, үз язмышыдай, кичерә, күцс. .ц чә якын ала икән. Кырымнан соц без бөек фронтның башка почмакларын карарга керештек. Алардагы үл- 1 эрешләр дә күрсәтелгг.нпәр. Азат лтелгәц ше Һәрләрпец һәммәсе турына кызыл йолдызлар купдырылгаииар. Сталинград, һовгород, Кор- с\н-Шевчепковск кебек районнар калык сызык белән чолгап алынганнар. Карта хуҗасы азарга карандаш белән төртен күрсәтеп: — Болары сезнең данлыклы «казан» һәч «капчыкларыгыз»,—диде һәм тиздән тагьш кайсы тирәләрдә шундый «канчыкларның» булу мөмкинлеген фараз итен сөйләргә кереште. Сөйләшә торгач без якынрак таныштык. Мистер Рант сугышка, кадәр эшләмәгән. Карчыгы Һәм ике җиткән улы белой яшәгән, вакытын йортта хуҗалык эшләре белән маташып үткәрә булган. Сугыш башлану белән ике улын да хәрби хезмәткә алганнар, үзенә эшкә керергә тәкъдим иткәннәр. Хәзер олы улн Тын океанда японнарга каршы сугыша пкән, ә кечесе турында сөйли башлауга картның тавышы үзгәрде: — Ул... сезгә йөк ташый торган каравай- нарны саклау эшендә иде, —диде һәм, калтырый башлаган кулы белән, картага төртеп күрсәтте. Ул күрсәткән урында безгә кшы торган юлда диңгездә кабер ташындагы кебек рамкага алып: Уәлсеи Рант 3 нче март, 43 ел. дип язылган иде. Ата бит! Картның күңеле тулды. Улының бала чакларын исенә төшереп алды ахыры: авыр сулап куйды. Бераз сүзсез торгаииан соң, улының берничә мәртәбә СССР да булуыи сөйләргә керешеп: — Өйгә язган хатларында сезне бик мактап, «Моңа чаклы без совет кешеләрен белмәгәнбез» дип. оста һәм батырларча сугышуыгызга соклапып яза иде. Үзе дә сезиексләрп тиң булырга тырыша иде. Шулай батырларча су!ыш\ы өчен, сезнең хөкүмәт апы зурбү.ш белән бүләкләде.—диде һәм күкрәк кесәсен- н<ш улының «Кызыл йолдыз» ордены кенәгә- оен алып күрсәтте. Ял бетүгә мистер Райт, үз почмагына барын, эшенә кереште. Башкалар, аннан канышмыйча, кузгалдылар һәм тиздән тагня. горләү күтәрелде, кран һәм лебедкалар зшлг баш ьтдылар. Владивосток шаһ.