КИЯҮЛӘР

(Комедия. Катнашалар: Г а л и у л л а В ә л и у л л п н, тол ир. 45—4G яшьләрендә. Мич чыгаручы. 3 а һ п т В ә л и у л л п п. Галиулланың энесе, 25—26 яшьләрендә, фропттап кайткан егет, өйләнмәгән, күкрәге тоташ орденнардан тора диярлек. Бер пәрдәдә) Әсма — Тол хатын. 40 белән 45 яшьләр арасында, туры килгәндә кешеләр димли, өйләндерешә, әгәр туры килсә үзе дә иргә чыгудан ерак тормый. Энҗе — Әсманың сеплесе. Вакыйга Татарстанның зур гына район үзәкләренең берсендә, кечерәк кенә шәһәрдә бара. Сәхнә — әле яңарак кына ремонтланып беткән ике бүлмәле квартира — чынлабрак иснәгәндә, борынга буяу исе дә килеп тора кебек. (Моны Заһид Вәли- уллпнга, герой Фронтовик итеп, шәһәр советы бпргэп). Урыплы-урынсыз ташланган әйберләр, мебельләр — хатын-кыз юклык бөтен нәрсәдән ачык күренеп тора. Алгы планга ук китереп куелган һәм, бүлмәнең биеклегенә бәрабәр, килешсез зур гардероб, өйдәге бөтен нәрсәләрне күмеп, яшь хуҗаның әле квартира культурасы мәсьәләсендә шактый ук тәҗрибәсез кеше булганлыгын күрсәтеп тора. Пәрдә ачылганда ике агай-эне. Галиулла белән 3 а һ н т, өстәл янында чәй эчеп утыралар. Ахырысы мәйләре дә булган булса кирәк, икесе дә бик кәефле күр чюләр. агай-энеләрчә тату. Галиулланың авызы бөтенләй колакка җит- к-ш. сәйләнен, мактанып туя алмый, янындагы балчык изелгән чиләген, чүкечен бөтенләй оныткан. Үзе катын беткән алъяпкычтан, җиңнәрен сызганган. 3 а Һ и т. ... Шулаен шулай да, абый, әмма ләкин мин синең хатынсыз торуын белән һич тә килешә алмыйм. Пичек инде ул һаман ялгыз яшәмә! кирәк. Тегесе бар, бусы бар, картайган көнендә җылы тушәкт., ятуың үзе ни тора. I’ а л н у л л а. Аныгын син дөрес әйтәсси. брат, җы.гы түшәк /игән нәрсә кайчакларда минем үземне дә >.ызыктыра. Үзең беләген. Гөлҗиһан җипгәң бс i.-..ч ару гына тордык бит без. Вакытсыз үлеп китүе генә ярамады менә. 3 а 11 и т. Үлгән артыннан үлеп булмый, «ишәр яңа җиңги табар идең хоть. Осине каран кулыңа җылы су салын торыр өчен, дим. Галиулла Вакыт тими бит менә. Элек, кеше рәтеннән, солдат булып йөрергә туры килде. Кайтышыма җимерек мичләр сагынып Topiannap. Берсен бетермим Галиулла абзьпТ» дин нке-өч кеше чират тора... Үзсм-үзем инде (чилеген күрсәтеп) чиләгем өчен талашалар... Дөрес, печникләр бер генә түгел, иллә мәгәр Галиулла печник бер генә. Энеме? Әйе шул менә. 3 а һ и т. Бигрәк тә хәзер... Хатын-кыз шундый күп булып бөялеп калган бер чакта... Г а л и у л л а (бүлдереп). Хатын-кыз дисеңме? Аныгы аның. брат, күңелне аңа салган, җир җил.не шикелле тәгәрәп иешкәннәре ы бетәсе түгел. Авызыңны гына ач, үзләре керен ки1әр|ә торалар. Тиле кеше әйтмешли. Кияүләр _______________ ■ тамак кырганым юк әле, тамак кырсам, «Гайнулла абзый да, Галиулла абзый!» дни тира юнемдә момент бөтерелә башларлар. (Мактанып.) Мина тик бер генә сызгырырга, брат, унҗиде яшвлек кызлар йөгерен килеп җитәләр. Кем с оу каткан алъяпкычны юып бирерсең, микәй? Оема. Эшеңне бетер элек, алъяпкычтан тукталып калмабыз, әллә мин кер юмаган кешеме, теге ли... Галиулла. Аннан соң мин теге иләс- миләслекне дә бер дә яратмыйм. Торырга булгач торырга кирәк, мин сиңа әйтим. Береңнең * сүзе икенченә кадак булып кереп урлашсын. Әсма. Анысы инде элецке-сәлеңке йөреп булмас, бергә гомер итәргә дигәч. Г а л и у л л а (ул кинәт ямсьсез тавыш белән чырылдап кычкырып җибәрә). Абау, бетте! Чыкты... чыкты! Күзем чыкты... (Күзен тотып йөгереп килеп чыга.) Әсма (өзгәләнеп). Тукта әле. чү! Нәрсә булды сон, билләһи? Г а л и у л л а. Кирпеч, кирпеч! Керде. Күзгә атылып керде. Эш эшләгәндә юк-бар сүзләр белән баш катырып торгач соң... Әсма. Абайлап эшләмисең ипде үзеңдә. (Карый башлый.) Г а л н у л л а. Какой чорт абайларга! Күзеңә целый бер кирпеч атылып керсен дә, абайларга имеш. Әсма. 0 сип кулыңны тик тот, угалап кап төшерәсең ич. Г а л и у л л а. Кулыңны тик тот имеш. Әйтергә ансат. Яныңда, май мәчесе күк, мепә шулай басын торсын да... (Әсмага сузыла.) 0 с м а. Алай булгач күзеңә кирпеч ватыгы төяп тик йөр. Карамыйм да-п итмим дә (Читкәрәк кагыла.) Галиулла. Бетте, бетте, аппаккай җаным. Кулымны бәйләп куйсаң куй, ә күздән кирпечне ала күр. Чыдар хәл юк. кара. Әсма. Кулыңны түюл, күңелеңне бәйләп куясы бар синең. Кияү булырга җыенам дигәч тә, нәфесеңне уйнатасын. (Тагын килз, тагын карый башлый.) Г а л и у л л а. Кулларың җылы икән, сөяккә үтеп киткән кебек булды, хи-хи-хи! Әсма. Тик кенә тор диләр сиңа. Бу чаклы әйткәнне аңламаган жаи булырсың икән». Г а .г и у л л а (тыпырчынып). Абау, абау. кара, чыдар хәл юк. Әсма. Күренми үзе. әллә уып эчкә җибәрдең инде. Мепә икән, күрдем, күрдем. Г а л и у л л а. Кыра. кыра. у ләм. Әсма. Тик кенә тор. телем белән алам. Алар шулай күздән чүп алып, икәүдән-пкәү мә к килеп маташканда, ишектә Энҗе күреш», өйдәгеләр тәрәзә буенда ук, аларның үз эшләре — эш, Энҗене бөтенләй күрмиләр дә. Эңҗе (исе китоп). Минем апа! Менә сиңа кирәк булса! Ул да булышырга килгәнме? Булышырга гына микән? Г а л и у л л а (шыр акырып). Үлдем. ү.’.гдем! Фатих Хьсиг Ә • м а Үлмисең болай булгач. Хәзер, хәзер, (һаман тәрәзәгә, яктыга таба кыса.) Э а җ е. Мин тагын Заһитка булышырга ,:пп килен йөргән булам, булышучы табылган монда. Тукта әле. күреимичәрәк торып, ахырын көтеп карыйк. Юк исә үзе, юк бәлаләр тагын, тырнак астыннан кер эзләргә бик ярата. апаны әйтәм... (Гардероб артына кача.) Ә с м а. Менә алдым. Шыр-шыр акырасын. (Уч төбенә салып күрезтә.) Гали у л л а (күзләрен челт-челт йомып). Юк. беткән. Чынлап, чынлап! Алтын куллы икәнсең! Ә е м а. Ә мин бпт аны кулым белән түгел, телем белән алдым. (Хәйләкәр көлә.) Г а л и у л л а. Телгә дә рәхмәт әйтә беләбез без. әгәр онытмаган булсак. (Сырыша, үп- мәкче була.) Әсма. Кара әле, кара! Сакалы... (Тартыла. чытыклана.) Э и җ е (гардероб артыннан халыкка карап). Сакалы булмаса. шулай да исәбе юк түгел икән апапыц... Галиулла. Бүген генә бер кая да куеп булмый аны, ходай биргән сакалны, кабул күреп алсагыз мепә шушы: сакал, чүкеч, алъяпкыч, акчасыз кесә... Аннары менә шушы рабочий куллар! Кысып карыйммы үзеңне. (Кочаклый.) Оема. Кит лә зинһар өчен, теге ни, килешмәгәнне. Гали у л л а. Килешмиме? Кплешмәсә мать якасына... күзгә тагын кирпеч кертәм. (Җан бүлмәгә кереп, эшенә керешә.) Ә с м а. Кылан, кылан... бу җүләр тагын да шулай, теле белой кереп, минем күземдә бузалык йөрер дип уйлый торгансың. Г а л и у л л а (күтәренке тавыш белән, әлеге дә баягы: «... Ике толны бергә к у ш ы п * ч у к е р д ә ш е и то р и к ә н »п е җырлап алганнан соң., Әсмага кычкырып). Ой. кара әле, алтын тел, кил әле монда, мина кирпечләр алын биреп тор әле. 0 с м а. Өзмәссең дә, куймассың да... йөдәтерсең инде бер. (Жан бүлмәгә кереп китә, аларның анда, кирлеморлы сүзләре ишетелеп тора.) Г а л и у л л а (бу сүзләр барысы да ян бүлмәдән ишетелә)... Син, аппагым, теге, «ак- часыз кесә» дигән сүздән шүрләп куйма тагын. Мин аны болай кызык суз булганы өчен генә әйттем. Ә г м а. Безгә акчасы түгел, кешесе кеше булсын. I ч л и у л л а. Акыллы суз, чибәркәем! Мондый акыллы сүзләренме ишетә торып, еппнән пичек кирпеч ваттырмыйсың дн сон... Энә ал чүкечне дә, шул өч кирпечне урталай сындырып Э с м а. («Чак-чок» нан тавыш Э п җ е бир әле. ; Кыл урталай сыйдырыргамы? 'i килеп чүкеч белән кирпечкә сукишетелә башлый.) (гардероб артыннан). Менә булышам дип йөр... китеп тә булмый хәзер. Г а л п у л л а. Кара сип, алай бик батыр кыланма, синең дә очып кермәсен. Мин белән синең күзендә пэр түгел ул. (Ян шуннан файдаланып, күзеңә кирпеч сыныгы алай, синең кебек, телем йөзеп йөрмәм. Минем 1ьбулыэдон «чак та Галиулла алгы чек >, якка эзләнеп йөреп килеп чыга, өстәл асларыннан ала.) Г а л п у л л а. Кая куйган баш? Чө.тнец тобепдә әз генә иде әле. (Язу өстәле артыннан кечерәк i шешә алып, стаканга бушата.) Аллага шырдык, ходай шуны тел ачкычы итеп бәргәне булсын. Югыйсә тел әйләнми дә ләнми. Әйтәсе дә саласы бер авыздан: миңа хатынлыкка и вәссәләм! Э и җ е (гардероб артыннан халыккг pan). Тукта әле тукта, нәрсә ишстәм ми и? Нәрсә ди соң бу чүпрәк калган шикелле кенә тап- җпәи- К1Ы каул? 3 а һ и т кайта. Барамы, абый, л а. Тыс-с-с! а а түгел, пеште диярлек. биш минут дип... 3 а һ п т. Аңлап җитмим. Г гына сиңа Һ II т. л и у л эшләр? Май кап! Эйтәм бит юк. артына. гардероб артына Барг мин Качып (Аена-ваена куа.) Биш Г а л и у л л а. Аңлыйсы гпә шул әҗәл тагарагы куймыйча, аны минуттан сүз күерган, җиңги абыстаң хәзерләнгән булыр... Ойс булса менә шул! (Үз-үзе- нә сойләнгән булып.) Кирпечләр бармы соң әле анда, ишек тобепдә? (Чыгып, әйләнеп керә.) 3 а һ и т (гардероб артында, Зкщсне күреп). Кара! Спи нишләп монда? Энҗе. Чү! Шауламаска кушты бит Галиулла абый. (Алар тыелып колалар, зшнең ахыоын көтәргә булып, тынып калалар.) Э с м а (лн бүлмәдән чыгып). Кем белой сөйләштең сип? Әллә инде колашма ишетелеп китте. Г а л и у л л а. Колагыңа шулай ишетелгәндер, берәү беләи дә сөйләшмәдем. Э с м а (өстәл өстендә бушаган шешәне күреп.) Э, мен.) кем беләи сөйллшкән ишш ул. Зш арасында кайдан исеңә килеп тора ходаем. Г а л и у л л а. Эз генә калган иде ул. Түгелеп китмәсен дидем. (Паузадан соң, батырая төшеп.) 0 бәлкем, аппагым, сездә бүтән сүзләр тор 81 JJ бардыр. Теге, бу, мәсәлән, кияүгә чыксаң IUJIJI: булыр иде микән, дигән кебек сүзләр. Ое на. Кара’ әле, кара, күзләрен! Елтыраган. Яратмыйм мии эчкән кешене. Г а л и у л л а. Әгәр ул чөл төбендә калганны гына эчкән булса? Әсма. Сүзенең һич кенә дә ата-анасы ЮЕ. Эшеңне бетергәч өлгермәс пдец бугай. J Га л л у л л а. Түгелеп китәр дип курыктым шул. Кыскасы, хатыным булгач алай ?шллм,1.ч. Хааып кирәк миңа бер. Әсма (үртәп). Хатын, хатып... болай булгач белмим шул, бераз уйланырга туры килер. Югыйсә, фронттан кайткан, дөнья чаклы орден тонн кайткан, үзе ялгыз кеше, дип мчеткәч. тукта, мин әйтәм, үзем барып, нц элек үзем акылып-фигылен сыпап килим дигән пде.ч. Безнең ул, җефәккә төргән кебек, атлама. дисәң пке аягының берсен дә атламый. Әле шпстеә, монда килеп йөргән өчен дә кирәгемне бирер, үзе эштә чагында гына килдем. Галиулла. Тукта әле, тукта! Син кем турында лыгырдый башладың тагын? Шешә тебеяр калганны эчкәч тә, әллә мипе җепнеп отып чуалтыр дип беләсеңме син. Оема. Кем турында әйтим. Сеңлем турында әйтәм. Теге ип, япь-яшь баланы, орденнар дигәч тә ул чаклы... Га л и у л ла. Ә мин картмы? У Әсма. Апың өчен карт. Аты-суы чыкма- ! ran кыз ла ул алла боерган булса... Галиулла. Ә ешг аны яшь кешегә бирергә дисеңме? Әсма. Яшь кулында камчы бар, камчысыннан бал тамар, дигәннәр борынгылар. Гали у л л а. Аннары ул яшьнең орденнары да күп булсынмы? Әсма. Насыйбы булыр, орденнар дигәч тә, теге ни... булса тагып, эчне тишмәс. Пур встспә нур булып төшәр. Г а л и у л л а. Соң алай булгач, күнгән шулай диләр аны. Сеңлеңә менә дигәнне тавын Лпр.ше?. бу килештән. Үзе яшь, үзе орденнарга күмелгән, үзе... (Ни әйтергә дә белмичә, тотлыгып тора.) Ну, менә дигән кияү инде кыскасы, Ойдә әле, тотып бирим очып кпткәнче. Әсманы җитәкләп алып барып, гардероб артын күрсәтмәкче була. Анда Энҗе белән 3 а- һ и т н u ң, чип дусларча, кулга-кул тотынып торганнары күренә, 1’а л и у л л а. Тукта әле, тукта! Бу ни булды бу? Бая, кирпеч сыныгы кереп тә, күзем бу кадәр тоймаган иде. Әсма. Кара әле, кара! Сип ич, бу Энҗе! Ппчы; син монда, бу шкаф артында? Лаһит. Селю комачауламыйк дидек тә, ^•с> v .V н кердек тә тордык. 0 с м а. Кан арада тапышып, кан арада шкаф артына кереп өлгергәннәр, дпген. Мин чагын, ыгы-зыгы килеп, чавын йөргән булам. Таныштырам нмеш янәсе. Заһпт. Әйе, сез, чынлап та. бераз соңгарак калгансыз, апа. Без инде Энҗе белән күптәнге танышлар. Мии сезнең сеңлегезнең күләгәсен фронтлар буенча күлңелемдә күтәреп йөрттем... Әсма (ни әйтергә белмичә* бераз торганнан соң, Знҗегә). Алай булгач үзе шушы инде, әйе бит? Эпҗе (кыяр-кыймас). Белмпм мии. Килдем менә булышырга дни. Ә с м а. Үзе орденлы, әйе? Э н җ е. Менә анысын сорамадым да. Әйе. үзе орденлы да булса кирәк. Әсма (шатлыгыннан кодрәтләнеп, ләкин бераз вакыт ни әйтергә белми торганнан соң...). СиҢ алай булгач... Пәрсә карап торагыз, үбешегез пнде безнеп күз алдында, кинодагы төсле итеп. Заһпт. Кинодагы төслеме? Чыплап ы. Энҗе, кинодагы төсле... Ә? (Үбәргә әйтә.) Энҗе (тартылып). Кит лә. Оялмыйча.. Г а л и у л л а. Туктагыз әле, тукта! Сез • иеп белән генә дөнья түгәрәкләнде дин белмәгез". Хәл кылыпып бетмәгән сораулар бар биредә. Әсма. Әйе. еппеке гел шул булыр пнде. Сорау да, сүз. Доклад тыңлагандагы кебек. Г а л и у л л а. Соң алай булгач турыдак- туры гамәленә күчик, кай җиребез кешедән кпм соң безнең. (Әсманы үзенә тартып ала, үпмәкче була.) Ә с м а. Абау, мәхәббәтсез, сакалы! 3 а һ и т. Абый, җпңгн абыстай дни йөртә башлыйбызмы инде бу апаны хәзер? Әсма. Ә сип минем сеңелнең кияве буласыңмы пнде? Г а л и у л л а. 0 без. энекәш, синең бел.«ч икәү баҗалар булабызмы? Э п җ е. Менә барсы да булып беттек то ра торгач. Г а л н у л л а Барысы да түгел әле, ми- пем сакалны кырасы бар. Югыйсә күрәсез, якын килер хәл юк, сакалы да сакалы днп шыр кычкырып тора. (Кабаланып алъяпкычларын сала, пәке ззләп каударлана башлый.) 3 а һ ит. Ә без кычкырмыйбыз кебек. Энҗе. әйе бит? (Знҗене үзенә тарта, үбә). Г а л и у л л а (кычкырып). Туктагыз, тукта! Кырып кыпа алам да. мин дә... Кара спи аларпы. көтмиләр дә. (Коэрыгы пешкән мәче кебек, баскан урынында тыпырчына). Пәрдә