БӨЕК ОКТЯБРЬ СОЦИАЛИСТИК «ЛЮЦИЯСЕНЕҢ 28 ЕЛЛЫГЫ

’915 нче елның 6 нчы ноябренда Москва Советының лантанал а утырышында сөйлә - гэн доклад. Иптәшләр, берничә ел дәвам иткән авыр cyi ыштан соң без бүлеп Бөек Октябрь соңиа- ;ш«'тпк революциясенең 28 еллыгын тынычлык шартларында һәм фашизмны данлы җиңү сыртларында бәйрәм итәбез. (Кул чабулар.) Безнең илебезне һәм бөтен Европаны җәфа чиктергән Гптлер Германиясенә каршы дүрт еллык сугыш, шулап ук көнчыгышта агрессив Япөпияг.» каршы без шушы елның көзендә башларга тшчн булган сугыш ардта калдылар инде. Совет халкы хәлиткеч урын тоткан irpuin; кьршнтә бнтен допья халыклары өчен тынычлык яулап алынды, көнбатышта һәм кннчыгышта донья фашизмының һәм дөнья агрессиясенең тон учаклары бетерелде. Хәзер без. җиңүебезне беркетү очси. тыныч хезмәткә кайтырга мөмкинлек алдык. Иптәш Сталин әйткәнчә: «Безнең совет халкы җиңү хакына көчен һәм хезмәтен кызганмады. Без авыр еллар кичердек. Ләкин хә^еп ите безпен һәрка^сыбыз* без җиндек. дип әпг э ала. Без бүгеннән башлан безңрң Ватп .нылыз көнбатышта иемеплар һөҗүме һәм көнчьгышта японнар һөҗүме куркынычыннан коткарылды дип саный алабыз. Бот'41 дөнья халыклары очен озак көтелгән тынычлык килде». 1. ИКЕНЧЕ БӨТЕН ДӨНЬЯ СУГЫШЫ ҺӘМ СОВЕТЛАР СОЮЗЫ Иемеплар безнең илебезгә бәрән кергәндә, юлбасарларча һөҗүмнәренең кинәт ясалуы үзләренә уңышны тәэмин итәр дип исәнлә гәннәр ще. Германиядә генә түгел, бәлки башка илләрдә дә бик күп кешеләр. Советлар Союзы озакка чыдамас, берничә атнадан һәм. һәрхәлдә. берничә айдан — Германия СССР пы тар-мар итәр һәм Гитлер җиңү тантанасын ясар дин исәнләгәннәр иде. Көнбатыш Европада гитлерчыларның чагыштырмача җиңел уңышларынплн соң күп кешеләрг» бу котылгысыз булып күренгән иде. Лопдьм нәтиҗәләргә, барыннан да элек. Россиядәге Октябрь ровнда». (Озакка сузылган кул чабулар.) s В. M. Молотоз и БӨТЕН ДӨНЬЯДА ТЫНЫЧЛЫК УРНАШТЫРУ ҺӘМ ТЫНЫЧЛЫК СӨЮЧЕ ХАЛЫКЛАРНЫҢ ИНТЕРЕСЛАРЫ Пкеиче. бөтен дөнья сугышы бик күп яклардан һәм, барыннан да элек, ъу сугышта халыкларның катнашу күләмнәре ягыннан, шулай ук сугыш китергән кеше корбаннарының саны һәм материаль зыян ягыннан беренче бет н дөнья сугышыннан аерылды. Җир шарында* ы халыкның биштән дүрт өлеше теге, яки бу күләмдә соңгы бөтен дөнья сугышында катнашты. Сугышучы лагерьларның икесендә мобилпзапняләнүчеләрнец саны 110 миллион кешедән артты. Бу елларда чыннан да битараф булган илне күрсәтү мөмкин түгел диярлек. Икенче бөгеп дөнья сугышына юл куен, ягъни үзенен күләме ягыннан беркайчан да күрелмәгән бу сугышны башлан .тибәргән фашизмның агрессив көчләренә каршы вакытында чара күрмичә, кешелек дөньясы. хисапсыз күп кешеләрнең тормышы белән һәм күп дәүләтләрнең бөлгенлеккә төшүе белән түләде. / Сугыш безпен халкыбызга көчләп тагылды, һөҗүмгә җавап птеп. ул Бөек Ватан сугышы игълан игте. Гитлер Германиясе Советлар Союзына безнең территориябезне басып алу һәм Совет дәүләтен юк итү максатлары белән генә һөҗүм итмәде. Гитлеризм рус кешеләрен һәм гомумән славяннарны кырып бетерүне үзенең макезты итеп игълан итте. Руе халкы, шулай ук Советлар Союзындагы башка халыклар, эш не Стадийның Бөтенесе сугыш өчен» дигән чакыруы буенча тулысыича үзгәртеп кору моментына кадәр. Һәм. ниһаять, алар Германия армиясенең сыртын сындырганчыга кадар ерткыч гитлерчылар үзләре- басып алган террито- рнял.»р!.> үзләренең ерткычлык максатларын тормышта, ашыруда бернәрсә алдында да тукталып калмадылар. Бу турыла оныту—һичбер гаепсезгә һәлак булган миллионнарның истәлеге алдында, аларныц ятим калган семьялары алдында, бөтен халык алдында җинаять булыр иде. Күн айлар буена Совет территориясендә юлбасарлык иткән исмен илбасарларның һәм а.тарпыц союзпикларының безгә никадәр зур материаль зыян китергәнлекләрсн дә онытырга ярамый. Боларпың барысы өчен дә, барыннан да элек, сугышның төи җинаятьчеләре җавап бирергә тиешләр. Немец-фашист оккупантлар 1.710 игәһәри • һәм 70 меңнән артык авылны тулысыича яки өлешчә җимерделәр һәм яндырды дар. 6 миллионнан артык бинаны яндырдылар һәм җимерделәр. 25 миллион чамасы кешене йорт- җирсез калдырдылар. Җпмсртелгән һәм аерутә күп зыян күргән шәһәрләр арасында илебежя иң зур промышленность һәм культура үзәклә- ре— Сталинград, Севастополь, Ленинград. Киев .Минск. Одесса, Смоленск, Харьков. Воронеж- Ростов-Доп һәм башка бик кун шәһәрләр бар. Үзләрендә 1 миллионга якын эшчеләр һәм хезмәткәрләр эшләгән 31.850 промышленность предприятиесен гитлерчылар җимерделәр һт* зарарладылар. Гитлерчылар 98 моң колхозны, шул исәптән Украинаның һәм Бс lopyccftniei күнчелек колхозларын бөлдерделәр 1ым таладылар. Алар 7 миллион баш атны. 17 миллион баш мөгезле эре терлекне, дистәләрчә миллион дуңгыз һәм сарыкларны суйдылар, талап алдылар һзм Германиягә алып киттеләр. Халнк хуҗалыгына һәм безнең гражданнарыбызга турьпап-туры китерелгән зыянны гына да. Гадәтәп Тыш Дәүләт Комиссиясе (дәүләт бәяләре белән) 679 миллиард сум күләмендә билгеләде. Без боларпың берсе турында да оныта аь мыйбыз һәм китерелгән зыянның бер өлешез булса да сугышны башлап җибәргән илләрдән түләтүне таләп итәргә тиешбез. Совет халкының бу теләге гадел икән теге турында бәхәсләшергә мөмкин түгел. Оч державаның Берлин конфе- ронциясепен Германиядән репарацияләр турындагы карарларының әле канәгатьләнерлек рәвештә алга барлаганлыгын да читләтел үтәргә ярамый. Ләкин җиңелгән халыкларга карата үч алу политикасы алың бару ягыша торучылар безнең арабызда юк. Үч алу хисе, шулай ук җәберләгән нчеп түләтү хисе дә — политикада һәм халыклар арасындагы мөнәсәбәтләрдә иди ар киңәшчеләр икәп текне иптәш Сталлт берничә тапкыр күрсәткән иде. Щицелгәң халыкларга карата без үч алу хисләрен түгел, бәлки яиа агрессия тууны кыенлаштыруны һәм ихтималы булган яңа агрессорның халыклар арасында иң нык изоляция хәлендә булып калуын күздә тотып эш итәргә тиешбез. Безгә үткән эшләр өчен хәтер калу түгел, бәлки сугыштан сонгы чорда халыкларның тынычлыгын һәм куркынычсызлыгын саклау интереслары җитәкчелек итәргә тиеш. Һичшиксез, ныклы тынычлыкны тәэмин ьту интереслары тынычлык. сөюче халыкларның кирәкле кадәр кораллы көчләре булуны таләп итәләр. Бу, һәрхәлдә, тынычлыкны тәэмин итү өчен төп җаваплы булган илләргә кагыла. Лъиш паннолыкны саклау интерес- ларының 1бнек державаларның коралланударындагы узышу политикасы белән берпииди ?,ә уртаклыгы юк. Чит илләрдә империализм Бө.-к Октябрь социалистик революциясенең 28 еллыгы 9 политикасын кайбер аеруча тырышын яклаучылар шушы узышу политикасын пропагандалыйлар. Шушы у nail белән атом энергиям ачылу турында һәм атом бомбасы турында әйтергә кирәк. Янопиягә каршы сугышта у.: бомбаны куллану аның гаять зур җимерү коч? барлыгын күрсәтте. Дәкин атом энергиясе агрессияне кисәтү эшендә яки тынычлыкны саклау очси сыналмаган әле. Икенче яктан, хәзерге вакытта. нинди дә булса бер илнең яки нинди дә булса кечкенә генә бер төркем илләрнең баплыгы гына булып кала ала торган андый зур күләмтәге техник серләрнең, булуы мөмкин түгел. Шунлыктай, атом энергиясе табылу көчләрнең тышкы политика уенында бу яңалыктан файдалану белән мавыгуларны да. тынычлык* сөюче ха пикларның киләчәге турын ia гам еезлекпо дә узындырмаска тиеш иде. Мәгълүм бер тышкы интересларны caKiay чарасы итен дәүләтләр блоклары һәм группи- ровкалапы төзү гирәссптэ дә күп кенә шау- шу бара. Держава,парный тынычлык сөюче башка дәүләтләргә каршы юнәлдерелгән груп- нировкаларында Советлар Союы беркайчан да катнашмады. Мәгълүм ки, көнбатышта мондыл (.‘Пылышлар куп булды. Элекке шундый күп кенә груииировкаларның Советка каршы характерда булуы да шулай ук яхшы билгеле, һәрхәлдә, көнбатыштагы державалар блокларының һәм груинировкаларыиың тарихы аларныц агрессорларны авызлыклау эшеннән бигрәк, киресенчә, «агрессияне һәм. барыннан да элек*. Германия тарафыннан агрессияне жандандыруга хезмәт иткәнлек,тәрең күрсәтә. Менә шуның өчен дә бу мәсьәләдә Советлар Союзы һәм тынычлык сөюче башка дәүләтләр тарафыннан; сизгерлек йомшамаска тиеш. Битең дөньяда яңадан тынычлык урнаштырылу һичбер хәлдә дә илюр арасындагы мөнәсәбәтләрдә сугышка кадәрге хәлнен аякка бастырылуына китермәде һәм китерә дә алмалы. Германия. Италия һәм Япония ниндидер срокка, тулаем халыкара тормышка тон бирә юрган бөек державалар составыннан чыктылар. Димәк, бу. аларга карата сою.шиклар тарафыннан ул илләрнең агрессивлыгы яна ъан нштуга каршы юнәлдерелгән. ләкин, тунын белән бергә тынычлык сөюче демократик дәүләтләр сыйфатында бу илләрнең үсешенә һәм күтәрелешенә комачауламый торган бепләшкән контроль хәрәкәт иткән чорда дөрес. Күп кеп» фашистик һәм ярым фашистик дәүләтләрнең демократик, юлга борылулары һәм хәзер союздаш дәүләтләр белән дусларча мөнәсәбәтләр урнаштыруга омтылулары фактының да Европаның киләчәге өчен зур әһәмияте бар. Бу дәүләтләрдә демократик нигезләрне ныгытуга комачауламаска гына түгел, бәлки аны ныгытуга булышлык итәргә тиешлек ачык булса кирәк. Союздаш илләр лагеренда да сугышның күн кенә үзгәрешләр! ә китергәнлеген күрми калырга ярамын. Кагын ю буларак, биредә реакцией кичләр шактый дәрәҗәдә элекке по- рдщняләрсниән кысрыклаидылар, и«*ке һәм яцл демократик партияләр өчен юл ачыны. Европадагы күп кенә плл-рдә, үзенең яшәү чоры үпюн алпавытлар җир биләүчелеге бетерелеп, җирне аз милекле крестьяннарга бирү кебек тирән социаль реформалар үткәрелде, бу хәл ре.п.ппоп-фашш тик көчләрнең элекке таянычын какшата һәм бу илләрдә демократик һәм социалистик хәрәкәтнең күтәрелешенә ярдәм нтә. Кайбер дәүләтләрдә хәзер эре промышленностьны национализацияләү. 8 сәгатьлек эш көне һәм башка шуның кебек мөһим экономик реформалар көн тәртибенә куелды. Бу хәл Европада һәм Европадан тышта демократик хә рәкәтнен үсеп баручы сафларына яңа рух һә»! ышаныч кертә. Реакцион матбугатның кайбер органнары бу кыю демократик реформаларның үткәрелүен, башлыча. Советлар Союзының йогынтысы үсү белән аңлатырга маташалар. Мопдын дәлилләрнең нигезесътеге ачык күренеп тора, чөнки Европадагы алдынгы илләрдә мондый проблемаларның элек тә уңышлы рәвештә хәл кылына килгәнлеге һәркемгә би !- теле. Бу инде Фашизмның кичләре тәмам бетерел ген һәм моннан ары алар бо.дац исәпләшен тонмаска мөмкин, дигән сүз түгел. Азат пте.ь !ән Европа турында »ре буенча демократик учреж lenno.Tap булдырырга м»н!к:п!- .«ск бирер». Кырым Декларациясенең д»»ре безнең Кызыл Армиябезнең сафлары үзенең күпчелек өлешендә колхозчылардан торганлыкны искә алсаң, җиңел булмады. Апная соң без фроптпың һәм тылвын сугыш вакытындагы бурычларын шупың әчеп башкарып чыктык, чөнки совет интеллигенциясе дә үзенең Ватан алдындагы бурычын үтәде. Совет власте елларында пнтеллигеппля- нең нинди булып әверел гәплеген сугыш бик ачык күрсәтте.1 Хәзер иске һәм яңа интеллигенция турында сөйләнүләр ишетелми инде. Бу проблеманы тормыш үзе алып ташлады. Интеллигенциянең ип зур күпчелеге хуҗалык эшен оештыру эшендә, яңа белгечләр кадрлары хәзерләү эшендә, халыкның сәламәтлеген саклау һәм культура* дәрәҗәсен күтәрү эшендә үзенең югары дәрәҗәдәге бурычларын намус белән* һәм уңышлы рәвештә үти. Без хәзер, совет интеллигенциясе үз халкына лаеклы һәм Ватанына' турылык белән хезмәт итә, дпп зур канәгатьләнү белән әйтә азабыз. (Кул чабулар.) 12 В. М. Молптпг Советлар Союзы' халыкларының дулн.тгд сугыш елларында ныгы ы. Телдә. кнн;:уреш- тә. культурада һәм тарихта аерымлы ла;ы булган безнең күн милләтле дәүллебез гагып да тунланганрак булып әверелде һәм совет халыклары бер-берсе белән тагын да күбрәк якынайдылар. Сугыш елларында бел үтк u • ынаула] ны кун милләтле башка берппн и Pbi-т тә үтә алмаган булыр иде. Бары тип безнең дәүләтебез пнә, кешенең кешене э::е- плоатациялә! енә укын булмаган, бер-бсрсснә каршы торган сыйныфлар булмаган, • э’эшчеләр. кроет яннар һәм интеллигенция тигез хокуклы гражданнар сыйфатында җирле эшләрне дә. шулай ук д-үләтне’ дә идарә итә торган дәүләт кенә — бары тик шундый дәүләт кенә (ләкин һич тә и-ке дгогяннар-сәүм- гәрдәр Pi ■тиясе түгел) 1911—1912 иче авыр елларга номерларның һөҗүменә каршы тора алгы. котырынган дошманны үз көчләре белән җимерә алды. аны ү. ебс пең тепритәри ;дәп б.рен' чыгара а.ны һәм. шуның еетенэ, башка халыкларга ал. р ы чит пл илчеләреннән азат птү эшендә куәтле ярдәм күрсәтә алды. Күптән түгел кнә. царизм режимы вакытында. колония.! р һәм ярын колонияләр хтиә б;лын изелгән яки тигез хокуксыз халыклар хәзер безнең илебездә юк инде. Сов т А үләтендә барлык халыкларның мнстәкыиль яшәү һәм иоекле милли үсеш хокукы танылган, барлык халыклап дуслыь- Һәм пРл»т - х. д •■рам игү рухында, шулай ук Һәр халыклый үленең милли культурасын үстерүдә һә.м ю- мум.ш Совет Дәүләтен тагын да күтәрү эшендә аның тырышлыкларына каран’ күрсәткән хг/млтләу-ч тану рухында тәрбияләнәләр. 1>зиец күп саплы профсоюз, производство, культура, спорт һәм .•шделәрнең башка оешмаларының активлыгында. Советлар Союзының )аять киң бөтен территориясендә күн миллионлы совет крестьяннарын берлнптерә' торган колхозлар төзү ;фабрика шрда һәм заводларда. колхозла] :а һ -м совхозларда, шахт марш һәм тимер юллар.а социалистик ярышның туктаусыз үсүещә. — боларпың барысында да .’леккр. вакытта без белмәгән һәм изүчеләр һәм изелүчеләр сыйныфларына бүленгән б пика бер генә дәүләттә дә булуы мөмкин булмаган чың халык демократизмының чәчәк атуы күрен.». Изүче һәм изелүче' сыйныфларга бүленүне Совет власте бечшц илебегә күптчг бм туганнарча үзара булышлыкны. иске Россиядә булмаган һ>м башка илләрдә монархия режимымда да, республика режимында да булуы мөмкин булмаган шушы нәрсәләрне тәэмин итүләрендә, — боларда без совет демократиясенең бөтен нәрсәне җицүчәд көчен, халыкларның чын мәгънәсендә прогрстсив үсүе өчен аның боек әһәмиятен күрәбез. Совет демократизмының туилаучан көче һәм батырлыкларга рухландыручы совет патриотизмы сугыш елларында аеруча күренүләр. Совет кеш л :ре шуның очеп бәхетле, чөнки дворяипаз-бу чсуазия-алпавытлар режимы тарафыннан богауланган халык көчләре безнең илебезне икенче дәрәҗәдәге дәү-ытләэ рәтенә төшүдән коткарган Октябрь рег.очөпия- се аркасында азет ителде, һәм алар Советлар власте нигезен ю \сешнен элек, беркзйчап ла күрелмәгән мөмкинлекләрен арылар. )И.» тунын әчеп дә Фашизмны җиңүебездә бех игуиың белән бергә. Совет демократпясеш-ц беск җиңүең күрәбез. Сугыш барышында совет кешеләре үз илләреннән читкә e[;ai.:;a атларга тиеш булдылар Фашизмның бик нык каршылык күрсәтүе бевиси гаскәрләребезне, күн кс:гә чит ил дәүләтләре җиренә барын керергә, алачиың авыл һәм шәһәрләренең т-.рмышыи якынрак белергә һәм Көнбатышта Вена. Бутап'чпт. Берлин кебек башкалалар’а бе.рыи житәргә мәж- бүр ЛИТР. Бу дәүл тлорпец барысында дъ шул исәптән аларпың кичә генә фашизм ягыша булгачпарыпда да. совет кешеләре хезмәт иясе, сыйныфлар һәм демократик даппә- ләз б(Л п бик жипел рәвештә уртак тел тапты iap. Гнлголе, фашизм ялчылары лагерын- нан булгал! һәм җәмгыятьнең фашистик власть яклаган ючы ы катла еланыннан булгач книге дошманнарны үзләренең дуслары птеп карауны сш °т кешеләреннән квтү мн.мкпн тү- nt п" 0 «бәттә. башка халыкларның көнкүреше белән танышу безнең кешеләребезгә ү.и- исц Файдасын китерер һәм аларнын карашларын кииәйтер. .Чәсин. шунысы кызык 1Ы ки. совет кешеләре өйләренә кайтканда уз Ватаннарына Һәм үзләренең Совет властена тагын Бөек Октябрь сициалисшк революциясенең ‘28 ел л ы ПА 13 да кайнаррак бирелгәнлек хисләре белән кайталар. (Озакка сузылган кул чабулар.) Совет власте .халыкка үзенең якын булуы белән көчле. Парламент демократиясеннән аермалы буларак совет демократиясе чын чНьнәсе белән .халык демократиясе ул. Шунлыктан, яца типтагы дәүләт булган Совет . Дәүләтенә иске типтагы дәүләтләргә хас бул- Зраган бурычлар йоклана. Мәсәлән, Совет Дәү- Г .кпепец бурычларына халыкны ботсн дөньяда тынычлык интересларын саклау рухында, халыклар арасында дуслык һәм хезмәттәшлек’ урнаштыру рухында политик тәрбияләү бурычлары керә, бу хәл яца агрессия хәзерләүгә һәм фашизмны тергезүгә һәртөрле маташуларны фаш итүнең кирәклеген алын ташламый гына түгел, бәлки, киресенчә. аны күздә тота, сугыштан соңгы елларда да моны онытырга ярамый. Кеше үтерүне, талауны һәм көчләүне мактауга без- ' нец матбугатыбызда юл куелмаган кебек, расалар һәм милләтләр арасында диШ-.анлык тарату, антисемитизм һәм башка шундый лар Совет Конституциясе буенча җинаять дип цеоялэнә. Моиың кебек «чикләүләр» совет демократиясе шартларында бик табигый. Кай- | бер дәүләтләр өчен, кызганычка каршы, нәкъ 1 менә боларга капма-каршы әйберләр табигый . булып торалар. Кайбер илләрдә сүз һәм мат2 бугат иреген һаман да әле шулай аңлыйлар гп, фашизмның сатлык ялчыларына агрессияне 1ш фашизмны йөгәнсез пропагандалау өчен хәтта битлек кияргә дә туры килми. Хәлбуки доньяныц барлык өлешләрендәге халыклар инде ботсн дөнья агрессиясенең һәм фашизмның моннан элекке башбаштаклыгына юл куйган өчен ничаклы к\и кан койдылар һәм мәхрүмлекләр кичерделәр. Халыкны политик тәрбияләү бурычын үз HCTCHJ алу һәрбер дәүләтнең дә көченнән килми. О инде фашистик дәүләтләр бу эшкә тотынгач, халыкларның рухи тормышы, культурасы һәм хокуклары өстеннән көчләүдән башка бернәрсә дә килеп чыкмады. Совет демократиясенең өстенлекләрен Советлар Союзы сугыш елларында аеруча ачык исбат итте. СССР сугыш сынаулары уты аша үтте һәм чын халык дәүләте булып тагын да ныгыды. Мәгълүм ки, безнең илебездә халыкны политик тәрбияләү эше өчен аеруча җаваплылык большевиклар партиясе өстенә төшә. Бу эштәге уңышларыбыз өчен без, барыннан да элек, үзебезнең боек партиябезгә (Һрычлыбыз. Менә шуңа күрә дә совет халкы большевиклар партиясенең юлбашчысы турындагы сүзләргә тирәң мәгънә биреп, зур нхтпрам һәм бөек мәхәббәт белән: «Безнең остазыбыз, безнең атабыз, безнең юлбашчыбыз иптәш Сталии» — ди. (Озакка сузылган кечле алкышлар. Барысы да урыннарыннан торалар.) Без СССР Верховный Советына яца сайлауларга якынлашабыз. Яца гомуми сайлаулар боек Ватан сугышында Совет Дәүләте кичергән барлык сынаулардан соң була. Безнең халкыбыз сайлау урналары янына бу елларда тупланган гаять зур политик тәҗрибә белән үз Ватанының язмышы турында, Европадагы һәм бөтен дөньядагы вакыйгалар турында бик күп һәм кат-кат уйлап килер. Большевиклар партиясе бу сайлауларга партиясез совет активының киң даирәләре белән бергә хәзерләнә, бу сайлауларда совет демокпатияееиен мөһим гәүдәләнешен һәм безнең халкыбызны туклауның һәм Совет Дәүләтен тагын да ныгытуның тагын бер куәтле чарасын күрә. IV. ТЫНЫЧ ТӨЗЕЛЕШКӘ КҮЧҮ ҺӘМ БЕЗНЕҢ БУРЫЧЛАР Безнең илебез тыныч төзелешкә күчте. Бөтеп халык алдына яна бөек бурычлар килен басты. Без. әлбәттә, СССР составына кергән яна территорияләргә дә тиешле игьтибарны бирербез. .Мә1ълүм ки, бе нең илебезгә басып кергән дшимап безгә сугышка кадәр Советлар Союзы составында бик аз гына вакыт торган Көнбатыш Украинаның һәм Көнбатыш Белоруссиянең төзелешенә тиешле игътибарны бирергә комачаулады. Хәзер. Польша белән төзелгән договор буенча, яца Совет — Йолына чиге билгеләнде. Шуның нәтиҗәсендә белоруслар яши торган барлык территорияләр бердәм С.шет Белоруссиясенә тәмам кушылдылар, ул үзенең милли азат үсеше юлы буйлап ышанычлы р.нешто алга бара ала. Мәгълүм ки, ЧехСловакия белән төзелгән договор нәтиҗәсендә. Карпат арты Украинасы да, ниһаять, безнең Дәүләтебез составына керде, һәм хәзер. Советлар Украинасы барлык украин территорияләрен тулысынча берләштерә. Безнең туганнарыбыз украинлылар бу турыда гасырлар буенча хыялланганнар иде. Румыния белән төзелгән договор бу«нча шулай ук Совет .Молдавиясе дә мо.цаваннар яши торган территорияләрне тулысы белән берләштер те, бу хәл аның киләчәктә милли үсеше өчен киң мөмкинлекләр ача. Безнең илебезнең көнбатыш чиге дә шулай ук Советлар Союзына Кенигсберг өлкәсе : кушу исәбенә киңәйтелде, бу хәл безгә Балтик диңгезендә туңмый торган 14 В. М. Молотов яхшы портыбызны булдырырга мөмкинлек бирә. Балтик буенда Совет Литвасы, Совет Латвиясе. Совет Эстониясе яңадан аякка бастырылды. Безнең хәзерге Көнбатыш чпкләребез- нең сызмалары шундый. Советлар Союзының куркынычсызлыгын тәэмин итү ягыннан караганда моның гаять зур әһәмияте бар. Төньяк көнбатышта без, 1940 нчы елда төзелгән Совет — Финляндия солых договорына туры китереп, Финляндия белән чикләребезне торгыздык. Шуның өстенә, төньякта Пөчснга (Петсамо) районы территориясе Советлар Союзына кайтарылды. Ниһаять. Ерак Көнчыгыш турында. Биредә Советлар Союзына Сахалинның көньяк өлеше һәм Куриль атаулары күчә, моның көнчыгышта Советлар Союзының куркынычсызлыгы өчен зур әһәмияте бар. Безнең дәүләтебезнең Маньчжуриядәге тимер юлга хокукларын яңадан кайтару, шулай ук Маньчжуриянең көньяк өлешендә 11орт-Артур Һәм Дальний районнарына безнең хокукларыбыз- ның япадан урнаштырылуы турында искә төшереп китәргә кирәк. Барлык бу районнарга, шулай ук Финляндия территориясендә Иорккала-Уддедәге. безнең хәрби диңгез базасы районына без тиешле игътибар бирергә тиешбез, һәм. сүз яңа Совет территорияләре турында, барганлыктан — аларга безнең дәүләтебез тарафыннан ныклы игътибар күрсәтү таләп ителәчәк. Вакытлыча дошман армияләре оккупациясендә булган Совет территорияләренә карата кичектерелмәслек бурычларны без мөмкин кадәр тизрәк хәл итәргә тиешбез. Немецлар үзләреннән соң бик күп таланган шәһәрләр һәм меңнәрчә бөлгәп һәм таланган авыллар калдырдылар. Илбасарларны куганнан соң ук биредә һәр урында торгызу эшләре башланды. Ләкин хәзергә әле эшнең аз өлеше генә башкарылган. Барлык совет халкының, барлык совет республикаларының тырышлыклары бу районнарның хуҗалык һәм культура тормышын тизрәк һәм тулысынча торгызуда ярдәм итүгә юнәлдерелгән булырга тиеш. Заводларны һәм фабрикаларны торгызу, -колхозларны, машина-трактор станцияләрен һәм совхозларны торгызу, мәктәпләрне һәм больницаларны торгызу, бу урыннарда яшәүче һәрбер шәһәр һәм авыл кешесен тагын йорт-җирле итүгә һәм үзенен семьясын урнаштыруга мөмкинлек бирү өчен торакларны торгызу — болар барысы да Цезиең кичектерелми торган эшебез. Сугышкан һәм хәзер армиядән өйләренә кайта торган кешеләр турында кайгырту, шулай ук инвалидлар турында кайшрту, Кызыл Армия сугышчыларының ятим калган семьялары турында кайгырту барлык совет һәм профсоюз, партия һәм комсомол оешмаларының, шулай ук колхозларның һәм аларныц авылдагы оешмаларының мөһим бурычлары булып әверелү кирәк. Бу җаваплы бурычны уңышлы башкару һәм сугыш яраларын мөмкин кадәр тизрәк дәвалау өчен без бөтенесен эшләргә тиешбез. Тагып бер кичектерелми -торган бурыч шундый. Илебезнең хуҗалык үсешепдә сугышка кадәрге дәрәҗәне берничә ел эчендә шактый узын китү һәм бөтен халыкның тормыш дәрәҗәсен шактый күтәрүне тәэмин итү өчея без халык хуҗалыгын күтәрү буепча төп бурычны хәл итүгә хәзер үк керешергә тпеш- бсз. 1946— 1950 нче елларда СССР ның ха- лык хуҗалыгын торгызу һәм үстсрүпец бишьеллык плавып, шулай ук тпмер юл транспортын торгызу һәм үстерүнең тиешле планын эшләү турында партия һәм хокүмэт- поң күптәй түгел игълан ителгән карарыпыд мәгънәсе шунда. Безнең халкыбыз дәүләтебезнең куәтен барлыкка китергәп һәм безпең җиңүебезне тәэмин иткән сталинчыл бишьеллыкларның көчен яхшы белә. Илне метан белән, күмер, нефть, паровозлар, вагоннар, тракторлар, авыл хуҗалыгы машиналары, автомобильләр, төрле пароходлар, электр станцияләре һәм бик күп башкалар белой тәэмин итү өчен безгә авыр промышленностьның яңа күтәрелеше кирәк. Авыл һәм шәһәр халкы киң куллану товарларын шактый арттыруны, шулай ук туклану продуктлары белән тоэмни итү эшен яхшыртуны көтә. Колхозларның ихтыяҗларын һәм авыл хуҗалыгының сорауларын тәэмин итү мәсьәләсе кайчан булганга караганда да өлгерде. Безнең культура ихтыяҗларыбыз үсте һәм бик күп төрле булып әверелде. Илебезнең оборонасы ихтыяҗларын, Кызыл Армия ихтыяҗларын һәм Хәрби Дицгез Флоты ихтыяҗларын тиешепчә тәэмин итү буенча да безнең зур бурычларыбыз турында бер минутка да онытырга ярамый. Бездә эшсезлек юк һәм булмас. Безнең илебездә һәркемнең эше бар, чөнки бездә — хезмәт ияләро дәүләте. Совет кешесе хезмәтенең җитешторү- чәнлеге һәм апың эш сыйфаты иц яхшы нәтиҗәләр бирсен өчен безгә промышленностьта, авыл хуҗалыгында, транспортта һәм безнең барлык учреждениеләребездә хезмәтне дорсс оештыру турында күбрәк уйларга кирәк. Безнең заманда, югары техника' һәм производствода фәнне киң куллану заманында, шулай ук атом энергиясен һәм техника өлкә- сепдәго башка бөек яңалыкларны Файдалану Баек Окгябрь социалистик революциясенең 28 еллыгы 15 впдо мөмкин булып әверелгән заманда, хуҗалык планнарында техника мәсьәләләренә, промышленностебызның; техник дәрәҗәсен күтәрү һәм югары квалификацияле техник кадрлар булдыру мәсьәләләренә беренче дәрәҗәдә игътибар бирелергә тиеш. Без промышленностьның һәм халык хуҗалыгының барлык тармакларында бөтен дөньядагы хәзерге заман ^.техникасының казанышларына тигезләнергә • һәм совет фәненең һәм техникасының һәрьяклап алга китүе өчен шартларны тәэмин итәргә тиешбез. Дошман безнең тыныч, иҗат эшебезгә комачаулады. Ләкин без кирәк булганның барысын да булдырырбыз, һәм безнең илебезнең чәчәк атуыпа ирешербез Безнен атом энергиябез дэ булыр һәм башка бик күп нәрсәләребездә булыр. (Озакка сузылган квчле кул чабулар. Барысы да урыннарыннан торалар.) Бу бурычларны хәл итүгә без үзебезнең ботсн бетмәс-төкәнмәс большевистик энергиябез белән, совет кешеләренең * бөтен куәтле энергпясе белән керешик. Эчләгез, безне иптәш Сталин •йрәткәнчә эшлик. (Качлә кул чабулар.) Ниһаять, безнең тышкы политик бурычларыбыз турында. Советлар Союзы тынычлык турында һәм гомуми тынычлык һәм халык- « ара эшлекле мөнәсәбәтләрне үстерү файдасына башка илләр белән хезмәттәшлек птү \ турында кайгыртучанлыкпы һәрвакыт беренче '? данга куйды. Без әле «дәүләтләр спстема- [ сььшда яшәгәндә һәм фашизмның һәм имперпалпстик агрессиянең тамырлары әле җирлән тәмам йолкып ташланмаганда, тынычлыкны ихтималы булган яна бозучыларга карата безнең сизгерлегебез йомшамаска тиеш, ә тынычлык сөюче державаларның хезмәттәшлеген ныгыту турында кайгырту чанлык күрсәтү, элекке кебек үк, безнең мөһим бурычыбыз булыр. * * * Безнең тайпылышсыз көрәштә ирешкән һәм безгә илебезнең яңа бөек күтәрелеше өчен һәм безнең халкыбызның тормыш дәрәҗәсен тагын да күтәрү әчеп юл ачкан җиңүебезне ныгытудан да мөһимрәк бурычыбыз. юк. Беркайчан да әле безнең алдыбызда социалистик төзелешнең шупдый колачлы перспективалары һәм Советлар Союзының көчләре чәчәк ату өчен шундый мөмкинлекләр ачылганы юк иде. Безнең халкыбыз үзенең бөек эшенә. Бөек Октябрь Социалистик революциясе эшенә ышаныч белән тулы. (Озакка сузылган кул чабулар.) Яшәсен совет халкы — җиңүче халык, аның Кызыл Армиясе һәм Хәрби Диңгез Флоты! (Озакка сузылган кул чабулар.) Яшәсен һәм чәчәк атсьгп безнең бөек Ватаныбыз, Октябрь Революциясе Ватаны! (Көчлә кул чабулар.) Яшәсен Совет Социалистик Республикалар Союзы Хөкүмәте! (Озакна сузылган көчлә кул чабулар.) Яшәсен безнең җиңүләрсбезне рухландыручы һәм оештыручы Ленин — Сталин Партиясе! (Озакка сузылган көчло кул чабулар.) Яшәсен совет халкынын юлбашчысы — Бөек Сталин! (Алкышларга күчкән, озак дәвам иткән көчле кул чабулар. Барысы да урыннарыннан торалар. «Бөек Сталинга — ура!» тавышкэры яңгырый.)