МИН НИЧЕК ПУЛЕМЕТЧЫ БУЛДЫМ

(Бөек Ватан сугышы истәлекләреннән) Безнең Әгерҗе чьт-чып тимерьюлчылар шәһәре; анда- зур-зур деполар һәм мастерскойлар бар. Мпп әнә шул поезд гөрелтәүләренә. паровоз гудокларына чумган шәһәрдә туганмын. Әтпне мин белмим. ул, безне — дүрт баланы әнкәйгә ташлап, чыгып кпткэп. Әпкәебез гади эшче хатын булып, үзе тапканына безне тәрбияләп үстергән. Хәзерге көндә әнкәем Рәкыйя Әгерҗе Заготзерносын ла эшли. Мин фронтка кптәр алдыннан Минзәләдә җиде еллык мәктәпне тәмамладым. Шуңа күрә миңа Әгерҗе белән Минзәлә арасын тарга туры килде. Әгерҗенең чы суладым. Мипзэләпең кип болыялыкларыи- да йөреп юанлым. һавадагы тургай, куаклардагы сапдугач тавышларын тыңлап моңландым. Шулай итеп, мул тормыш күрмәсәм дә, ачлык-ялангачлыкны белмичә, иркен ’яшәдйм иип. Әнкәемнең ягымлылыгы, иптәшләремнең мөлаемлыгы мина тормышны сөяргә өйрәтте. 5һш шул рәхәтле!: эчемдә үземнең беренче эшем булган укуга бирелдем. Укуымны тәма члагач, Әгерҗе Райпотрсб- союзында секрстарь-чашичистка булып хезмәт итә башлавым булды — сугыш башланды. Бу хәл минем киләчәккә булган хыя.тларвпгпы бөтенләй җимереп ташла хы. Күп ко.нэ иптәшләрем фронтка киткәч, миндә дә сугышка китү уе кабынды.. Ләкин мине сугышка алмадылар. Бер заман күп йөр.’! торгач 1942 иче елның язы килеп җитте, һәм шунда мпп фронтовик була алу бәхетенә ирештем. ¥ * * Райкомол белән Райвоенкомат арасында гаризалар күтәреп йөри торгач, ахырында мине медсапитарлар Габдеева Рәшидә курсына алдылар. Бу вакытларда мпп бик күп уйланып йөрдем. «Бу ип X. J бу, ипи әйтә.ч, нигә башкаларны алалар ла. мине читкә кагалап. Минем кан җирсм башкалардан ким соц?»—дим. Ләкин курста мин үземне сынатмадым, аны яхшы билгеләре беләң тәмамлап чыктым. Бу вакытлар 1942 пче елның март айлары иде. Бер көнне мин өйгә, әнкәй япыпа шатланып кайтып кердем. Ул машинада нәрсәдер теген утыра иде. Тегүеннән туктап минем йөземә күтәрелеп каралы да, бик борчылып. — Белмим, белмим, кызым, хәерлегэ генә була күрсен инде. Үз башыңа гына ашкынма Мин. — Юк, әнкой! Үз башыма түгел, Гитлер башына ашкынам! —дидем. Ул, — Әй. бала, бала! Сип кыз кеше. \л М0Л1УН белән көрәшү синен эшең түгел. Безгә синең белән монда да эш бетмәгән. — Дөрес, әнкәй, монда да эш куп. Тик илебезгә мондый куркыныч килгән чагын ja. Ленин комсомолы билетын кесәмдә йөрткәнем хәлендә. тынычланып кала алмыйм. Бер күп кенә тапкотырып ага торга я Пҗ суы мина ипчек якын булса, Мип- зәләнең тын Ык буйлары да бик таныш. Мпп үземнең бала чакларымны шушы ике елга буенда уздырдым. П:пдә агымга каршы йөзеп тәнемне чыныктырсам. Ык өстендә көймәләрдә йөреп күңелечә тынычлык таптым. Красный Борның калып нарат урманнарында япа-ялгыз йөрдем чин. анын хуш исле һавасын туйгапган булсаң ярар иде. — диде. Пулеметчы Мг.н нилек пулеметчы булдым .57 кайгырма, әнкәй, синең Рәшидәң исән булыр. — дидем. Ул, мине кочаклап үпте дә, миңа юл кирәк-яракларын хәзерләргә кереште. Мин тугайларым, иптәшләрем белән саубуллашырга, алар бслэп актыккы кичемне үткәрергә чьиыи киттем. Иртәгесен армия сафына китүчеләрне озайдылар белән бөтен вокзал тулгап me. Шу- ,‘7ар арасында минем әнием һәм бергә уйнап үскән иптәшләрем дә булдылар. Алар мине яхшы теләкләр белән озатып калдылар. Ана кеше бит. әнкәй тагын күз яшзләрей мөлдерәтте. Мин аны кысып-кысын үптем. — Тыныч бул. әнием, без җиңәрбез, мин псәп-сау кактырмый — дидем. Ярырга, шау-шуга чумган эшелон перронлап кузгалды, туган җир, дус-пшләр бездәп артта калды. Поезд, безне Бородино тирәсендәге бер мес- течкога китереп төшерде. Тпрә-якта кардан арчылып килә торгап басулар, сазлыклар белән әйләндереп алынган вак, шәрә куаклык1 лар. Аяк асты карлы-бозлы су белән тулган, былчырак. Көнчыгыштан дымлы. салкынча -г]Епл исә. Ерактан туп гөрселдәүләре ишетелә. вакытының болытлы һавасында яшен яш- нәгәпдәй яктылыклар чагылып кптә. ара-тпрз ракеталар чөелә. Мин: «Сугыш шушы икән инде'», дпм. Алдыпгы сызык*, моннан 18—20 километрларда икән, немецлар Москва астыннан хурлыклы рәвештә алып ташлангач, алар шушыны чигенеп оборонада ятарга уйлаганнар. Ләкин безнең командование аларга тын алырга да ирек бирми, аларпыц үкчәләренә басып куын бара иде. Без. частьларга бүленеп, траншояларга урнаштык. Шул көппәп алып мип эвакп-трапс- порт бүлегенең санитаркасы булып хезмәт итә башладым һәм медсанбат бемәп штаб арасында пакетлар йөртергә тотыплым. Эш авыр иде. Немепларпың һавадан туктаусыз һөҗүм итеп торулары астында, тездән салкын былчырак лрып. коп-төп чабу ансат булмады. Шулай ■Ла мин сынатмадым, аруталуларга карамастан, тапшырылган йомышны вакытын ia үтәп килдем. Ләкин берникадәр вакыттай соц чипе штабка секретарь-машинистка итеп күчерделәр. Мин бу эшкә бик кимсендем. Ул хезмәтемне үти ала торгап булсам да. начальникларның бу эшен мине яшьсенүдән, кызганудан ашләгәп эшләре дип уйладым. «Димәк, мип көчсез, фронтка хезмәт итәргә яраксыз, миңа авыр эшләрне тапшырырга куркалар?» дигән фикерләр мине борчыганнан-борчый бардылар. Үземнең яшь булуыма, физик яктан бик көчле булмавыма, хәтта кыз булуыма ачуым килә башлады. Алгы сызыкта немецлар белән турыдап-туры сугыш алып баручылардан көнләш» башладым мин. Көне-төне штабта язып утыру мине кимсетә башлады, минем күңел плпдпдер икенче хезмәтне эзләнә иде. «Әйдә ул хезмәт авыр булсын, мип шул хезмәтне үтәгәндә үлеп калыйм, болар мпнеч өчен һич тә куркыныч түгел. Мип сугышка кплгәнмеп икән, минем бурычым явыз дошманны юк итү булырга тиеш!» Мин шушы фп- керпе генә дөрес дин аңлый башладым. Тик, андый алдыпгы хезмәткә ничек ирешергә кирәклеген хәл кыла алмыйча, бик күп көннәрем үтеп киттеләр. Сугышта хезмәт сайлым алу минем үз ихтыярымда гыпа түгел иде. Кызу сугыш барган вакытта гаризалар язып сорауларны мин бөтенләй урыйсыз таптым һәм башлыкларны ул эш белән борчырга да кыймадым. Бер көнне, бер үзем штабта калын, эш кәгазьләрен күчерү-язулардан бушаганның соңында, тәрәзә төбенә килеп тышта өзлексез коя торган янгын тавышын тыңларга керештем. Яңгыр коя да коя. Штаб эче ипндтер моңсу караңгылыкка чумган. Еракта кызу сугыш бара. Күрше бүлмәдә телефоннар шалтырый. Кемнәрдер өй пшегец шалт-шолт ябып өзлексез кереп чыгып йөриләр... Шул вакыт минем күзем һава һөҗүменнән саклану өчен баганага беркетелгән пулеметка төште. Бу — «Максимка» иде. Акрын адымпар белән аның янына бардым да. тыпткы ягында булган һәрбер частен кулым белән тотын карадым. Багана төбенә куелган, яшел төстәге мәктәп букчасы сыман сумканы да ачып карадым. Ул лептага тезелгән патроннар белән тулы иде. Көтелмәгәилә бепәү: — Спң. кызын, нишлисең? — дип эндәште. Мин сискәнеп киттем. Әйләнеп карасам, артымда яшь пулеметчы өлкән сержант Пванов басып тора иде. Мип патроннар сумкасының капкачын яба-яба: — Беп нәрсә дә эшләмим, пулеметны гыпа карын идем. — дип җавап битем. — Минем пулеметтан атарга өнпәпәссм килә, өйрәтегез әле. иптәш өлкән сепҗант — дидем. ^л бераз елмалолы күз белән мниа карап торлы — Беләсең бик кпләмсип? Апһай. ул си- яең кллыңпап кклерчпкәп? Хәер, әгәр телисең 58 Габдеева РәшиД* икән, маташып капа. Бүген безнең «огневая подготовка» дәресе була. Теләсәң 6 да кил. Тик моннан соң. рөхсәтсез пулемет янына барасы булма!—дни бүлмәдән чыгып китте. Мин язу машинасыннан язылган актның актык кәгазен суырыл алганда, капитан өстәлдә яткан куен сәгатенә күз төшерде. Ул. — Алты. — дип сузып кунды. \ннап соң минем актларга күз төшереп карады да. шундый ук сузынкы тавыш белән: — Яхшы. — диде. Аннан. — Хәзер сезгә ял птәргә мөмкин, — дин өстәде. Мпц капитанның, бу сүзне әйтүен күптән түземсезлек белән көтә идем. Тиз генә өстәл өстендәге кәгазьләрне җыеп алып бикләдем дә. машинанын өстен каплап, капитанга саулык теләп, штабтан чыгып йөгердем. Ике йөз метр арапы тын да алмастаң диярлек чабын үттем дә. куаклыклар тирәсенә җиткәч. лоса-поеа гына бара башладым. Әнә, ерак та түгел, сугышчылар. Алар, плащпалаткалар өстепә тезелешеп утырганнар да. пулемет чистарталар. Алар мине күрмиләр, пулеметның частьларын сүтеп алып, җентекләп өйрәнәләр. Мин. һәрбер частьның кайдан алынганын һәм нинди булуын онытмаска тырышып. күзәтәм. Иртән мине пулемет ялыннан куып җибәргән өлкәң сержант Иванов, пулеметны жыеп бетерү беләп. кәгазьдән воронка я^ады да. пулеметның урта бер җирендәге впытып борып чыгарды. Аннан шул тишеккә воронка куеп, аның эченә котелоктан су салырга тотынды. Мин түзмәдем, сугышчылар каршына атылып чыктым да: — Иптәш өлкән сержант, ә су нәрсә өчен кирәк?—дин сораганымны гизми дә калдым. Сугышчылар мипем алар арасына кинәт килеп чыгуыма аптырап калдылар. Араларыннан берсе: — Син кем буласың соң?—дин сорамыйча булдырмады. Мин ни әйтергә дә белмичә торганда, Иванов, ярым шаяру белән көлеп: — Бу кызый, иптәшләр, минем булачак икенче номерым. — диде. Үзе. .мактанган сыман. яңа чыгын килә торган мыекларын сыпырып куйган булды. Мина аның мыек ур- н ы идагы төкләре озын мыеклар сыман күренеп киттеләр. Сугышчылар бердәм рәвештә көлеп куйдылар. Мин аларга бик тиз ияләшеп киттем. Берникадәр вакыттан сон ''.-тышчылар мина пулеметлык частьларын өйрәтә башладылар. Иванов кулыма бор китап тоттырды, анда nyie мст турында мәгълүматлар язылгап иде. Мпд шунда ук апдагы рәсемнәрле караштырырга керештем. Иванов минем янга килеп утырды. Башка сугышчылар да мине әйләндереп алдылар. Аларга минем болай пулемет беләп кызыксынуым сәер тоелды булырга кирәк. Арадан берсе: — Исемегезне белмибез, туташ... сез ииче/ болай пулемет белән кызыксына башладыгыз* соң әле? — дип сорады. Мпп. — Минем исемем Рәшидә,—дидем. Сугышчылар бербсрсспә карашып алдылар. Аларга татарча исем отып алу өчен авыр булганлыгын сизендем. Шуппаи соң, — Сез миңа Рая дип кенә эндәшерсез. Чөнки Рәшидә дни әйтергә читен булыр.— дидем. Шуннан алар. «Рая. Раечка!» диешә- диешә мппем исемне тәкрарлап, яңадан да мипем япгарак җыелыштылар, һәркайсы үзенең кем булуын, кайсы яктан икәнлеген мпца белдерә башлады,гар. Мин аларны тыңладыч һәм үземпс дә таныштырдым. Бу танышлыкка өч ай булды дигәндә, мин теге китапны күңелемә сеңдергән, пулеметның эчке серләренә төшенгән идем инде. Шулай итеп «Максимка» мппем якын иптәшем булып китте. Штаб начальнигы Самоиин да мипем бу эш беләп кызыксынуыма каршы килмәде. Эш тыгыз булмаган чакларда ул мина укырга— өйрәнергә мөмкинлек тудыра килде. Июнь иртәләреннәп берсе. Оле яңа тан атып килә. Землянканың эче яңа яктыра, башлаган. Башка тыныч көннәрдә, подъем га кадәр уянган булсаң да урыннан тормый иркәләнеп яту гадәтләре булгаласа да, бүген кая уд. йокы да юк, ятып торасы да килми. Койканы матурлан җыештырып куйганга, чәчләрне тарап, гимнастерканы киеп, сары каешны кысып буганга да әллә ип гомер узган иде инде. Э кон үч иткәндәй бик акрын яктыра... Күрше койкадагы радистка Маруся Барах- тииага күз төшердем. Ул шул кадәр тыпьн йоклый — әйтерсеңлә, анасы куенындагы яшь бала. Ул сәгатьле кулын одеял остепә чыгарып салган. Карасам, сәгать 4 кенә. «Димәк, подьсмга әле яңадан икс сәгать бар. подъем, физзарядка, тоьгпу сәгате, иртәнге, аш. Аннан соң гына, сәгать сигез тулганда гына, запя- тис.тәр башланачак. «Мии бүген пулеметтан Мнн ипчек n у л е м е Г Ч Ы б у Л Д Ы М 59 атьш карау буенча сына у үткәрәчәкмен!» дин үземә үзем сөйләнеп, землянканың бер почмагыннан икенчесенә кмцәр йөрергә тотындым. Күз алдымнан мишень китми йөдәтә. Чын патрон белән атканда пулемет рукояткасыныц кулны дерелдәтүен сизгәндәй булам. Хәтта тигез тыкылдау тавышы да ишетеләдер шикелле... Инде тышка чыгып йөрим, дип ишеккә таба борылсам, Маруся уянган да. одеял астыннан күзләрен шардай нтеп миңа карап тора, карашында курку калыш гаҗәпсенү бар: -—Әллә подъем булдымы, Рая?— ди* ул. Э мпп шаяртам: — Күптәй инде! Мин сипе дежурстводан кайтып йоклыйсың дип торам, шуңа күрә уятмадым.— дигән булам. Ул. спкереп тора да, гимнастеркасына ябыша. Мин келәм һәм аны тынычландырып, кочаклап алам да. конкасына кире яткырам. — Курыкма! Рәхәтләнеп йокла, әле подъемы икс сәгать бар. — дим, ул сәгатенә күз твшерә дә. одеялын башыннан ук ябынган хәлдә: — Төп тишегеннән нишләп тордың соң. елн? — дип мыгырдана-мыгырдапа, яңадан ’ йокыга китә. Мпп дә. аңа комачауламас өчен, землятгка- лп балкып торган кырга чыгып кптәм. № Ату площадкасы. Сугышчылар фанердан киселгән фашист рәсемпәре. пулеметлар, патроннар тутырылган коробкалар күтәреп килеп туктадылар. Шулар сафында мин дә пулеметны күтәреп торам. Урынлашырга, мпшеиьнарпы тезәргә боерык бирелү белән, мин дә атучылар артыннан киттем. Элемтәчеләр, мтппепьнар белән атучылар арасында бәйләнеш тоту әчеп, чыбыклар сузарга, катушкаларын тәгәрәтергә тотындылар. Взвод командиры атучылар арасында тәртип билгеләде. Мина чират җитү белән, пулеметымны өстерәп яшел чирәм өстеннән шуышып киттем дә, билгеләнгән урынга барып яттым. Взвод командиры хәзерләнергә кушты. Бо- } тси гәүдәне ниндидер ашкыну эсселеге чолган алды. Ике йоз метр ераклыкта утыртылып куелган мишсцьнар пичектер калтыранып киткәндәй буяшлар. Мин. үз-үземне тынычландырып. бор карачкыны сачлап алдым да. күземне шупа гына төбәп, команданы көтәргә тотындым. Каушаудан булырга кирәк, рукоятка га чытырдап ябышканмын икән, кулларымны бушатыбрак куйдым, үземчә җайлабрак та яткан булдым. Шул вакыт взвод командирының тавышы яңгырады: — Ориентир номер өч, прицел биш, сул- гарак егерме, җиде очередьтаи дошман пулеметы ноктасына ут ачыгыз! Зйш спусковой кр-ючекка I бастым, җиде пуля беррәттән чыгып очты. Мин алдымдагы мишеньнең челпәрәмә килеп ауганын күрдем. Бинокльдән карап торучы взвод командиры миңа: — Молодец. Райка! Разряжай!—дип команда бирде дә, телефоннан сорады. Аннан, «җидесе дә тиде!» дип җавап бирделәр. Мипем «Разряжай!» командасын үтәгән чакта авызым колагыма , җиткән иде. Урынымнан торып, пулеметны күтәреп алып киткәндә күккә карадым, кояш та авызын ерган кебек, яктылыгына чыдар хәл юк иде. Узган вакыт уза барды. Пемсцлар килгән юлларына кире тәгәри бардылар. Таланган, яндырылган авылларыбызны, газапланган халкыбызны күргән саен, бездә дошманга булган нәфрәт үсә барды. Үч ялкыны көнбатышка таба кире әйләнмәскә сузылды. Мин авырып госпитальдә ятып чыктым. Терелүг белән запас полкка, аштан «П» номерлы танк брпгадасыпа җибәрделәр. Тапк бригадасының штаб начальнигы запас полктан гилгәп дүрт кызны үз янына чакыртты. Миннән башкаларның һәркайсы белән аерым-аерым сөйләшкәннең соңында, аларны. һөнәрләренә карата, кайсын секретно*. кайсын санитарка, кайсын складта эшләүче итеп билгеләде. Чират миңа килен җитте. Подполковник миңа күз йөртеп чыкты да: — Кем буласыз, нинди хезмәт үти аласыз^ иптәш красноармеец? — дип сорады. Мпн: — Фамилиям Габдеева, һөнәрем пулеметчы! — дип каушамыйча гына җавап бирдем. Минем җавабым подполковник өчен сәеррәк тселты бугай, ул утырган җиреннән торып, йөрепергә, һәрбер борылышында әйлә- пеп-әйләпеп миңа күз ташларга тотынды. Подполковникның минем пулеметчы булуыча ышанмавы күренеп тора иде. Ул яңадан бер мәртәбә: — Пулеметчы дидегезме?—дип кабатлап сорады. Мпн. — Ойе. иптәш подполковник! — дни үрә каттым. ^л минем үз сүзлелогсмне күргәч, гаҗәпсенеп яналам урынына килеп утырды да. ку- со Габдеева Рәшидә лындагы карандашын уйната-уйната миңа гуп-туры каран сөйли башлаш: — Кызлар нчен безнең частьта антын хезмәт юк. Чөнки пулеметчы булу ул бик авыр эш. Пулеметтан ата белү генә әле сезгә танк пулеметчзгы булырга хокук бирми. Икенчедән, сез бик яшь. иптәш Габдеева. Мин сезгә җиңелрәк эш табармын' — дип кырт кисте. Минем сөмсерләре i коенып төште. Пп әйтергә белмичә аптырап кал гаялыгымнан. башымның түбән салынуын сизми дә калганмын. Ә. ул. — Башыгызны имәгез, иптәш Габдеева! Сезгә ул авыр булыр, авыр... — иш кабатлады. Мен тый көчкә ия булган, олы кешегә каршы базып әйтергә, мгша канлап гайрәт кергәндер. — Авырлыктан курыккан кеше сугыша алмый ул, иптәш подполковник!—дип әйткәнлеге ine үзем дә сизмп калдым. Ул миңа яңадан бер кабат карап торды да. — Сез комсомолкамы? — дпп сорады. Мин. — Әйе. — дпдем. Шупнап ул ппндпдер кәгазь сызып мина сузды да. — Ярар, карап карарбыз. Барыгыз!—диде. Мин мотострелковый пулеметный батальонга. бирелгән кәгазгпе карый-карый, чыгып киттем. Батальонның 1 иче рота пулемет взводы еугышчылары чине бик ачык йөз белән каршы алдылар. М.чн тактик дәресләргә йөри б'.птладыч, һәм үземпец өлгерешемдә, атыш нәтиҗәләремдә йөземә кызыллык китерерлек эшләмәдем. Ләкин .минем кыз кеше булуымнан, көчсезлегрмвән көлүче кеше дә табылты. Ул Себер ягыннан килгән олы яшьтәге Шамардин булды. Мип аны олы абыем итеп зурлыйч. Аның авыр эшләрендә, бигрәк тә i;үтәрү-йөртү эшләрендә булышлык итәм. У.г таза гәүдәле, нинди авырлык күрсә дә сыкрана белми торган зат. Ул тормышка бары яхшылык әчеп генә — кешеләргә төшкән авыплыкиы күтәрешер ӨИРП генә тугай кеше. Мин аны олы кеше итен зурлыйм, ә ул минем физик йомшак- лышмман файдалана. (Бәлки мин апа берәр т у га п-т уча часы б ул ы и к үрен гәп мендер.) Бер көнне шулай без —барлык сугышчылар — бор сафка басып. үз бурычларыбызны утәг.гә — тактик өйрәнүләр дәресең башларга торабыз. Шзмарпш чипом артта тора. Ул пу- лечет патроннары сумкасын кутәрыи, ә минем җилкәдә пулемет. Шактый басын торулардан соң. бу чина әйтә куймасынмы, — Сеңлем, каберле кызчыгым, бирегез миңа пулеметыгызны, ул сезгә авыр. Сез минем патроннарны күтәрегез, миң чыдармын, чөнки мин ир кеше! — ди бу. Җилкәмпәи кайнар су койгандай булды. Җир ярылса, җир тишегенә кереп китәр идем. Имеш, миңа караганда ничә мәртәбәләр олы яшьтәге кеше, миңа шундый хезмәт күрсәтмэк- че була. Гарьләндем һәм күзенә туры карай әйттем, — Абый кеше, мин, беренчедән, сиңа сеңел һәм кызчык түгел, сине пи кадәрле ихтирам итсәм дә. синец хәзергә пулеметы була алганың юк әле, патрон ташучыга пулеметчының буйсынганы юк, аны устав кушмый — дидем. Ул. — Юк, авыр булса гыпа...— дип мыгырданды. 9 мин аңар. — Өйрәнгәндә авыр булса, сугышта җиңел булыр!— дпп җавап бирдем. Ләкин бу абыйга шулай кырт кисеп әйтүем мине бик күп заман борчып йөртте: ул миңа яхшылык теләде, ә мин аңа дорфалык белән җавап кайтардым бит... . 5J5 ’ ** 1943 иче елның 7 иче, август көне. Урман итәгенә урнашкан авыр артиллерия бата- реяларында командирларның: — Ватан әчеп! Бөек Сталин әчеп дошманга ут!— дигән көчле комайда тавышлары яңгырый. «И» биеклегенә урнашкан немецлар оборонасы өстендә дәһшәтле ут өермәсе уйный. Жир белән күк, һава белән су бергә буталган. Тавышларның көченнән җирләр тетри. Күктән сибелгән балчык, җирдән күтәрелгән төтен һәм дары газына чыдар хәл юк. һавада шрапнельләр шартлый, снарядлар улый. Безнең «Катюша»ларыбызның утлары ыргыла. Яныңда гына сипнәп өч-дүрт адымда гына торган иптәшеңне тап у кыен, бер-береңнец кычкырган тавышын да ишетә алмыйсың. Шундый шартларда да совет сугышчылары бары алга баруны гына, дошманны кууны гына беләләр. Артиллерия уты дошман оборонасының эченә, тирәнгәрәк күчерелде, ә пехота частьлары каршылык күрсәтүче гитлерчылар белән сугыша-сугыша, алга киттеләр. «И» биеклеген дошманнардан чистарту әчеп, өлкән лейтенант Вовченко командалы- шпдагы J иче пулемет ротасы белән дошман арасын (а, сугыш кабынып китте. Безнең пулемет расчеты үзенең уты бекж сул як флангтан ротага алга бару өчең 61 Мнн ничек пулеметчы булдым чистартырга билгеләнде. Пулемет расчеты командиры, тиз хәрәкәтләр белән, бнш-алты метр алга китеп ятты да: — Райка, тыңла минем командамны! — дпи кычкырды. — Прицел биш, биеклекнең сул ягыннан качучы бандага ут! Шулай! Бераз уңгарак!— диде ул. Мин, ярсып, команданы үтәргә то- I тындым. Калкулык артында чапкан җирләреннән ауган, тәгәрәп китүче фрицларның шәүләләрен күреп җаным рәхәтләнде. Командирның: — Алга! — дип команда бирүе булды, миц һәм мшшән ерак булмаган младший сержант Пономарев, пулеметларыбызны өстерәп, алга йөгердек. Бер сәгатьтән артыкка сузылган каты бәрелешүдән соц, «Л» биеклегендә немецларның каршылык күрсәтүе бастырылган иде. Тик шул вакытта һавадан коелган шрапнель кыйпылчыгы тиеп пулемет расчетының командиры яраланды. Аны санчастька озату белән, миңа аиыц урынын алмаштырырга, биеклекне үз кул ыбызга алу оч car командирлыкны үземә алырга туры килде. Миң бөтен көчемне җыеп: — Алга, иптәшләр! —дип кычкырдым да, алда һәм артта шартлап торган миналарга, пулялар яңгырына карамастан, биеклеккә таба ымтылдым. Барлык сугышчылар да минем арттан киттеләр. Бу хәл мине тагы да батырайтты, мпп батыр сугышчыларга эчемнән рәхмәтләр уку белән бергә, үземпе иң бәхетле кешеләрдән санадым. Озак та үтмәде, без инде биеклеккә хуҗа булып алдык. Дошман чигенүендә дәвам итте, без, аңа тын алырга да ирек бирмичә, куа киттек. Й: Менә без Смоленск өлкәсенә дә килеп кердек. Губовка авылында псмецлар. Авылның өч ягы каберлекләр сыман блиндажлар, трап- шеялар белән әйләндерелеп алынган, корыч һәм бетон дзотлар, дотлар белән ныгытылган. Дошман бу җирдә кышларга уйлаган булса кирәк. Шуңа күрә ул, сукыр тычкап сыман җир астына тйрән кереп, безнең һөҗүмне туктатырга чамалый. Безнең командованиега дошманның бу планнары күптән билгеле. Без алариың ничә елларга исәпләп корылган обороналарын ватын- җпчереи. көлләрен күккә очырып, һөҗүмебезне кәчәиткәипән-көчәйтә барабыз. Без, танклар остенә урнашып, блиндажларга таба киләбез. Немецлар котырынган ут белән каршылык күрсәтәләр. Мин 116 пчы номерлы танк башпясының сул ягында утырам. Пулеметым «так-так-так...» дип үз җырын җырлый. Куаклыклар апасында үрмәләп килүче немецлар 1руппасы. Пулеметның көпшәсен шул якка борам да, дошманнарны тугыз граммлы «күчтәнәчләр» белән сыйлыйм. Пулеметым һаман «так-так-так...» ди, мин дә шу- пы ук кабатлыйм. Пкенче коробка патроннарны алмаштырып ятканда уң ягыма әйләнеп карасам, старшина Нехорошсвка күзем төште, ул чырайларын сытып, бөгәрләнеп утырган. Мнн аннан, — Ярауландыңмы әллә? — дин сорыйм. Ә ул, — Юк! — дип җавап кайтара. Яңадан ыңгырашкан тавыш ишеткәч әйләнсәм, ни күзем белән күрим, гимнастеркасы аша күкрәк япыннан кан тибеп чыккай. — Яралангансың ич!—дим. Ә, ул һаман да, — Юк. аз гына, сыздырып кына китте... — ди. Блиндажларга якыная төшкәч танклар туктыйлар да, алар өстендәге сугышчылар, «Ура!» кычкырып, танклар өстеннән төшеп блиндажларга ташланалар. Мпп һәм минем арттап Пономарев, пулеметларыбызны өстерәп, мина шартлаудан казылган бер воронкага урнашын ут ачабыз. Сулъяк кырыйдан бишенче блиндаждагы немецларның безпе сизеп алулары була, шартлаткыч пулялардан ут ачалар. Минем янда нәрсәдер чыңлап китә. Пономарев миңа борылып карын да: — Пәрсә. яраландыңмы әллә? — ди. Мин үз гәүдәмдә бернинди дә авырту сизмәгәч, пулемет коробкасына күз төшердем. Аның аскы өлешен пуля тишеп чыккан иде. Минем котым очты, тиз генә атып карадым. Бәхеткә каршы, аңа бер зыян да килмәгән иде. Взвод командиры кече лейтенант Поляков, — Алга! — дип команда бирде. Безнең пулемет расчеты икенче чокырга төшеп урнашты. Ике арада атышлар көчәйгәпнән-көчәя ‘ барды. Безнең патрон запасыбыз кимеде. Пи өчендер, арттап патроннар да китермәделәр. Ул арала Пономаревның аягы яраланш. Ул миңа: — Райка, патроннар бетә, сиңа барып алып килергә туры килер, мин үзем тотын торырмын, — дигәч, мин артка таба шуышып киттем. Күп тә үтә алмадым, бер ыңгырашкан т«а- выш ишетеп аның янына барсам, ул минем 62 Г. бдеева Рэппы» белән танк өстендә килгән Похорошев булып чыкты. Кан күп китүдән ул агарынган. Яра* лы булуына карамастан, сугыш кырын ташлан китмәгән һәм менә шул хәлгә калган иде. Ул мине тиз танып алды: •— Ранка, су китер! — диде. Мин фля гамны сузып: — Мә. старшина, эч: — дидем. Ләкин ул. берничә мәртәбә йогты да. күзләрен йомды. Мин аны тынычрак урынга алып барын җайлап салдым да. үз юлыма киттем. Баш очында пулялар сызгыру дәвам итә. Хәтта берсе каскага тиеп рикошет та ясап алды. Колакларым чыцлан башым ицрәсп китте. Үлем минем белән рәттән йөри, ләкин ул турыда уйлап торырга вакыт та юк, ипчек булса да патрон ташучыларны табарга кирәк иде. Алдарак миңа каршы бер сугышчы шуышып килә. Бераз шуышкачтын килүченең аякларына күзем төни», ул, дүрт коробканы билендәге клешы белән аягына бәйләгән дә, көч-хәл белән өстери. Минем ялга килеп җитүгә ул бөтенләй хәлсезләнде. Башын чак-чак кына күтәрә иде. — Шамардин кайда? Пигә ул патроннар ташымый?—дпп сорыйм бу сугышчыдан. — Ул юлда һәлак булды, апыц урынына мин сезгә илтмәкче идем, мин дә яраландым, — диде. Мпн бу сугышчыны чын күңелемнән кочаклап үптем, — Рәхмәт, рәхмәт, җап дускай. — дим. үзем патрон короб кал арын аягыннал чишәм. Аның аягы манма кан... Ул ерак та түгел йө- робкаларны өстерәп, Пономарев янына ашыгам, ри торган санитаркаларга таба юнәлә, мпн, коМин килеп җиткәндә запас патроннар 50 ләп кена калган. Пономарев кан күн агудан бөтенләй агарынган иде. Ул пулемет белән тиешенчә идарә итү сәләтен югалткан булганлыктан, бер минутны да үткәрмичә, пулеметыча ябыштым. Мин кыюланып киткән немецларны кырач гына... Арттарак килүче гитлерчылар, бу хәлне күрү белән, чигенергә мәҗбүр булалар. Ул арада якын тирәдә санитарлар күренә, мин аларпы кул пзәп чакырам. Пономарев чын күңеленнән минем кулымны кыса, ләкин бер сүз дә әйтә алмый. Санитарлар ашы сугыш кырыннан алып чыгын китәләр. Артта кемнеңдер кыштырдавын ишетеп әйләнеп карыйм. Ул безнеи взвод командиры кече лейтенант Поляков икән. Бая безнең патроннар бетүен сизгәч, ул да патроннар артыннан киткән булган, менә хәзер өч коробка патронны ул мичем алга китереп куйды: — Рәхәтлән!—ди. — Тик чыдарга кара, хәзер кешеләр җибәрермен, — дип юк була. Гитлерчылар, бер генә пулемет эшләгәнен сизен, яңадан кыюланалар. Алларында аунап яткан үлекләре аша атлан, безгә таба үрмәли башлыйлар. Якында гына: — Пи хәл, юлдаш? Бирешмә!—дигән тавышны ишетеп, уң ягыма әйләнеп карыйм, бер чокырга урнашкан автоматчы казах егете тырыша-тырыша ата. Үзе алдагы тәгәрәп кпт- кән немецларлы күрүг белән, эре тешләрен ялтыратып, миңа карап коло. Ул болай да кара кеше, шуның өстспә ботеи йөзен туфрак кап- лаган, миңа аның тешләре белән күзләре генә күренә. Шул вакыт минем җилкәмә эссе су койгандай була. Кулдан рукоятка ычкына, җпргә йөз түбән капланам. Пулемет тавышының тынуын ишеткән казах егете мпием янга шуышып килеп җитә: — Яраландыгызмы? — дпп сорый. Мпя хәлемне җыеп алам да, пулеметымны өстерәп: — Әйдә, моннан күчәбез! — дим. Казах егете мпңа күчәргә булыша. Күн тә үтми, без инде пемецларпыц аракыдай бушаган шешәләре белән тулгап бер чокырга барып керәбез. Монда шактый тыныч һәм немецлар да яхшы күренә. Мпн, пулеметымны урнаштырып, ут ачарга җыелганда гына, мпием элекке урынымда бер-бер артлы миналар ярылганын кү- рәм. Без ул урында берничә минутка гына калган булсак та һәлак булачакбыз икән. Моны күреп торгап казах егетенең дә кәефе килә. Ул яцадап тешләрен ялтырата. Без шул минутта ук, икәүләшеп, масайган немецларга у? сиптерә башладык. Ләкин аркадагы ярадай кап арка буйлап чалбарга ага, аннан итекләргә тула. Мип үз- үземпе кулга алырга, тагып бераз түзәргә тырышам. Чөнки арттан безнең меңләгән гаскәрләре- безнең килүе ишетелә. Алар Губовкапы уратып алып киләләр. Ләкин мип, Губовка авылыңа үз аягым белән басын керү бәхетенә ирешә алмыйча, егылам. Олеге казах егете, мине плащпалаткага салып, өстерәп санитарларга илтеп тапшыра. Шулай итен, мине госпитальгә озаталар. Часть комаидоваипесо мине, күрсәткән хезмәтләрем өчен, «Батырлык, өчен» медале һәм «Отличный пулеметчик» зпачегы белән бүләкли. Сугышның үзендә 2 елдан артык йөрдем, мип госпитальдән чыкканда инде сугыш беткән иде. Шулай итен, менә мип дә бөек Ватан сугышында пулеметчы булып катнаштым.