ҖИҢЕЛМӘС ХАЛЫК

Үлемгә ис китмәүчелек масса арасына та­ралырга һәм җиңүне тәэмин итәргә тиеш.

В. И. Ленин.

Советлар иленә бандитларча басып кергән фашист чирүенә каршы каты көрәш көчәйгәнән көчәя. Өч мең киломе­трга сузылган зур сугыш кырында совет халкының миллионнарча уллары үз ту­ган иленең ирке, халкының намусы һәм киләчәге өчен көчле дошман белән көн- төн аяусыз һәм канлы сугыш алып бара. Кызыл Армия һәм Кызыл Флот сугышчыларының батырлыгына, сәлә­тенә, совет иленең җиңелмәс көченә бөтен дөнья соклана. Алар Советлар Союзы армиясенең үз ватаны, үз хал­кы өчен генә түгел, бәлки канлы фа­шизм тарафыннан кол ителгән барлык ил халыкларын ул хурлыклы коллык­тан, фашизм богавыннан, фашизм чи­реннән коткару өчен дә сугышуын ях­шы аңлыйлар һәм аңа зур өмет баг­лыйлар. Гитлер бандалары басып алган илләрнең миллионнарча халыкларында фашизм чылбырыннан котылып, иреккә чыгу өмете торган саен көчәя һәм фа­шизмга нәфрәт ялкыны киңрәк җәелә бара, халыкларның яңадан яңа катлау­лары көрәшкә күтәрелә.

Фашизмга каршы сугышка Советлар иленең күп милләтле бөтен халкы куз­галды. Ватан сугышы фронтларында, бөек рус халкының батыр уллары бе­лән бергә, кыргыз һәм калмык, татар һәм башкорт кызылармеецлары, үзбәк, төрекмән һәм чуваш егетләре, белорусе һәм украин яшьләре дә шундый ук батырлык һәм осталык белән сугыша­лар. Россия халыкларының күптәннән бирле үсә, алга кипкән саен ныгый ки­лә торган сугышчан традициясе — ва­танга куркыныч килгәндә какшамаслык бердәмлектә булу, туган ил халкының тынычлыгын саклау өчен үлемгә ташлану — тарихның ерак елларыннан якты истәлек булып балкып тора, ул хәзер дә каһарманлыкка өнди. Россия халкы үзенең озын гомере эчендә чит илләр­дән килгән дошман яуларын пичәмә тапкыр җимереп ташлаган. Советлар Союзы халыклары гражданнар сугышы вакытында аеруча зур батырлыклар күрсәтте. Яшь Советлар дәүләһенә һө­җүм иткән интервентлар гаскәрләрен тар-мар итеп, революциянең бөек җи­ңешләрен саклап калуда татар һәм башка милләтләрнең махсус полклары һәм бригадаларының хезмәте гаять зур булды. Үз улларының ул еллардагы батырлыклары турында безнең халык озак еллар буенча телдән төшми торган бәетләр һәм җырлар чыгарды.

Халыкларның бу бердәмлеге һәм дуслыгы, хәзер, Ватан сугышы вакы­тында, бер чакта да какшамаслык зур бер көчкә әверелде. Политик бердәм­лек, туган илгә көчле мәхәббәт һәм тиңсез фидакарьлек — безнең совет халкы өчен очраклы яисә вакытлы бер сыйфат түгел. Ленин һәм Сталин, боль­шевикларның корыч куллы карт гвар­диясе— илнең ирек сөючән күп мил­ләтле халкын социалистик революция­не хәзерләү елларында, патша монархиясенә каршы, халыкны изүчеләргә каршы аяусыз көрәшче итеп, чыныкты­рып үстерде. Большевикларның озак еллар буенча дәвам иткән бу көрәше — ул бөтен халыкларның бәхете, азатлы­гы өчен, аларның киләчәге өчен, патша заманыңда изелгән, бетүгә йөз тота торган халыкларны алдынгы халыклар дәрәҗәсенә күтәрү өчен, бөтен халык­ларны берләштерү өчен көрәшү иде.

1917 елгы социалистик революция әнә шул дистәләрчә елларга сузылган кө­рәшнең күркәм бер нәтиҗәсе булды. Революциядән соңгы елларда безнең ил халыклары, бөек рус халкы белән кулга кул тотынып, Ленин һәм Сталин байрагы астында, аерылмаслык дус­лыкта, үзләренә яна тормыш корды­лар. Бергәләшеп яшь совет дәүләтен ныгытырга, аның. байлыгын, культура­сын үстерергә керештеләр. Хәзер Ва­танга куркыныч туу белән бөтен совет халкы, фронтта һәм тылда, дошманга каршы дәһшәтле корыч стена булып калыкты. Совет халкының, бу бердәм­леге дошман өчен куркыныч көчкә әверелде.

Совет халыкларының патриотизмы батырлар тудыра. Гражданнар сугышы чорының халык геройлары Чапаев, Щорс, Фрунзе, Будённыйлар токымын­нан килгән, яшьтән үк үз иленең ху­җасы булып, көрәшләргә чыныгып үскән совет гражданнары Ватан сугышының беренче көннәрендә үк батырлык һәм Ватанга мәхәббәтнең иң гүзәл үрнәкләрен күрсәттеләр. Моңа кадәр бер ягы белән дә башкалардан аеры­лып тормаган гади сугышчылар, гади совет кешеләре үзләренең батырлык һәм осталыклары белән бөтен ил кар­шында дан һәм шөһрәт казанды.

Менә Ватан сугышының беренче геройларыннан капитан Гастело. Фашист самолетлары белән атышканда аның бензин багы тишелеп, самолеты яна башлый. Аны котылгысыз һәлакәт көтә. Ул самолеты белән бергә шушы минут эчендә җиргә егылып төшеп юк булачак. Ләкин аның дошманга нәфрәте капитанны фашистлардан үч алып, алардан өстен булып үләргә өнди. Капитан, ялкынланып яна тор­ган самолеты белән, фашистларның бензин цистерналары һәм гаскәрләре җыелып торган урынга ыргытыла.

Ул ташлана утлы мина кебек.

Таш күк булып колонналарга.

Цистерналар шартлый күк күкрәтеп,

Грузовиклар оча һавага.

Син эшләдең моны халык өчен.

Мин данлыклыйм батыр чыгышын

Халык эше үлми, әй Гастело.

 Син үлсәң дә үлмәс бу эшен!

Л. Голпини.

Бу тиңсез батырлык. Бу — тормыш­та үзенең зур бер максаты һәм идеясе булган гали җайлы, мораль яктан югары торган кешеләр генә булдыра алырлык бөек бер кешелек сыйфаты. Бу каһарманлыкның кыйммәте һәм бөеклеге шунда, ул совет гражданнары тарафыннан башка илләрдәге | шикелле дан һәм шөһрәт өчен, җае | килгәндә бер тәвәккәллек күрсәтеп ' калып, соңыннан гомер буена алтын һәм иркәлек эчендә йөзү өчен эшләнми. Совет иле халкының чын кешелек / сыйфатларының иң гүзәлләренә ия булулары да, аларның кеше буларак . югары торулары да шунда — совет кешесе үзенең сөекле туган иле каршында гражданлык бурычын үтәгәндә үзе турында, үзенә якынлашкан кур­кыныч турында уйламый, үзенең җанын-тәнен кызганмый. Бу фидакарьлек  бөтен совет кешеләренә хас сыйфат булуын Ватан сугышының һәр көне көзгедәге кебек чагылдырып тора. Илнең мәшһүр геройлары исемлегенә әледән-әле яңа исемнәр, яңа батыр­лыклар өстәлә.

Совет очучылары атарга патроннары яки ягулыклары бетеп, дошман самоле­тының качып китү ихтималы булганда аңа самолетлары белән ташланалар яки пропеллер белән кистереп аларны җимертәләр. Бер совет очучысы берничә фашист самолетына бер үзе ташлана  (һәм фашист самолетлары аннан кача­лар! Бу хәзер фашист очучылары өчен хурлыклы бер гадәт булып әверелде). Командир һәм кызылармеецлар дошман  танкына бер үзләре каршы торып, аны сафтан чыгаралар. Гади сугышчы пулеметлардан аттырып үзенә таба үкереп төшеп килә торган фашист бомбардировщигын винтовкадан атып бәреп төшерә. Бер сугышчы ялкынлана баш- | лаган һәм менә шушы секундта яры­лырга торган минаны, үзенең дә мина белән бергә юкка чыгачагын искә дә  алмастан, минаны катер бортыннан суга алып ташлый. Дошман кулына төш­кән бер авылда яраланып калган кызылармеецларны фашистлар азаплый башлагач, гади бер колхозчы хатын-кыз Катя, фашистларның моның өчен атасыларын алдан ук белә торып, бу
хәлне урманга, Кызыл Армия частена барып белдерә. Яралы кызылармеец­ларны килеп коткаралар. Полковник Мишулин, авыр яраланып госпитальдә ятканда, үз частен дошманнар камап алу турында ишетә. Ул, авыр яралы булуына, тормышы куркынычта булуга карамастан, шул минутта ук юспитальдән чыгып китеп, камалган частена зур кыенлыклар белән ерып керә һәм частен камалып һәлак булудан кот­кара.

Совет халкының көче чиксез. Аның фашизм башкисәрләренә нәфрәте көн­нән-көн көчәя бара. Бу нәфрәт һәм чиксез ачу озакламый үзенекен итәр: ул фронтта һәм тылда яңадан меңнәрчә геройлар тудырыр, ул азын­ган фашист юлбасарлары өстенә дәһ­шәтле өермә булып, шәфкатьсез үлем булып ыргылыр.

Туган илгә куркыныч якынайган вакытта, илне дошман һөҗүменнән саклап калу өчен бөтен халык бердәй күтәрелеп чыккан бу тарихи чорда кешелек сыйфатларының иң күркәм­нәре, кешенең иң тирән һәм саф той­гылары элеккегә караганда да гүзәл­рәк булып чәчәк аталар. СССР ха­лыклары арасындагы тирән дуслык, совет кешеләренең бер-берсен ригая һәм хөрмәт итүе, көрәштәше, иптәше өчен утка-суга керергә хәзер торуы һәм башка шундый кешене чын коллективист итә торган, аның гали ком­мунистик мораль белән коралланган булуын күрсәтә торган гүзәл кешелек сыйфатлары Ватан сугышы вакытында тагын да күренеклерәк булып гәүдә­ләнә башлады. Кызылармецлар һәм кызылфлотчылар арасында бер-бере­ңә куркыныч һәм уңайсызлык вакы­тында ярдәмгә килү, үлем бусага­сына басып булса да иптәшеңне авыр хәлдән коткару—мокаддәс һәм үтәлмичә калмый торган бер закон булып, намуслылык, егетлек билгесе булып көнкүрешләренә урнашып бара.

Майор Оверчепкопың самолеты ва­тылып. дошман биләгән җиргә төшәр­гә мәҗбүр булганнан соң, аның ип­тәше — өлкән лейтенант авыр яралы майорны һәм радист Косыровны ал­маш-тилмәш аркасына салып үрмәләп үзебезнең янга алып чыга. Авылы дошман кулына эләккән гади бер кол­хозчы хатын-кыз урманда калган яра­лы кызылармеецларны табып алып, аларның бишесен дә төнлә кызыллар ягына ташый. Сугышчы Гариф Хәкимов, иптәшләре җайлы позициягә урнашып җиткәнче, бер биеклеккә бер үзе әллә нихәтле дошман солдатын җибәрми тора. Аның патроны һәм гранаталары бетә, ул анда да чигенми. Ниһаять, фашистларның арттарак яра­лы кызылармеецларны азаплауларын ишетеп, бер үзе аларга ташлана һәм дошманнан теләгәнчә үч ала. Сугышчылар яраланган командир һәм комис­сарларны ут эченә кереп булса да коткарып алып чыгалар. Хатын-кыз врачлар һәм сестралар сугышның иң котырган урынында, баш күтәрмәслек атыш астында эшләп, меңнәрчә яра­лыларны үлемнән* алып калалар.

Совет халкының политик бердәмле­геннән, бөек максатлар өчен көрә­шүеннән килеп туа торган һәм совет кешесенең мораль күркәмлеген тагын да арттыра торган бу кыйммәтле сый­фатлар үзләре генә дә фашизмның кара реакциясенә каршы көрәштә безнең җиңәчәгебезгә дәлил була алалар.

Гитлерның «тырышлыгы» белән ке­шелек уйлары башларыннан куып чы­гарылып, кушканны гына эшли алыр­лык туңбаш автомат итеп калдырылган фашизм солдаты Германиядә властьны үз кулына алган бер төркем бандит­ларга хәзергә әле колларча турылык белән хезмәт итеп килә. Немец сол­даты, офицерларының кушуы буенча, яндыра, суя, талый, җимерә һәм ха­тын-кызларны көчли, үзе басып алган Илләрдә ватылу, җимерелүдән коты­лып калган музейларны ат аранына әверелдерә, мәктәпләрне фәхешханә ясый. Фашизм армиясе меңнәрчә фран­цуз, еврей, поляк, украин һәм башка халыкларны бары немец булмаганнары өчен һәм кол булырга теләмәгән өчен генә йөзәрләп тере килеш күмеп үте­рә, керосин сибеп яндыра. Ләкин һәрнәрсәнең чиге бар. Муеннарыннан канга баткан, бөтен Европаны кан-яшь елаткан бу бандитлар тора-бара кеше­лек сыйфатларының иң актык кал­дыкларын да югалтып, ерткычлыкның

чигенә якынлашып киләләр. Кан кою­сыз, үтерүсез яши» алмас хәлгә килгән немец штурмовиклары хәзер инде, торган саен азына барып, башка ха­лыкларны гына түгел, хәтта «саф» немец каныннан яралган фашист сол­датларының үзләрен үк үтерә башла­дылар. Немец командованиесенец авыр яралы немец солдатларын сугыш кы­рыннан җыеп алмаска дип приказ бирүе, атака вакытында икеләнә баш­лаган немец солдатларын офицерлар­ның арттан торып атып егуы, авыр яралы немец солдатын үлеләр белән кабергә күмүләре — болар инде һәр хәлдә нормаль кешелек сыйфатының, бу хайваннарда калмавын, аларның тагы да ныграк чери һәм таркала ба­руларын күрсәтә торган хәл. Үзеннән- үзе ачык, мондый башкисәрләр морале озак гомер сөрә алмый. Ул, «прогрессны туктатуын, халыкның авызын йозаклавын һәм азатлыкны атып үте­рүен» зур казанышы итеп саный тор­ган идиот «фюрере» белән бергә, фашизм агызган канга тончыгып, һәлак булырга тиеш! Аның бу һәлакәт көне һаман якынлаша бара.

Дошманның  мондый ерткычлыгы, берни белән дә чикләнмәгән кабәхәт кансызлыгы совет халкын дошманнан унлата үч алырга, аңа тагын да аяусызрак булырга чакыра. Күп милләтле совет халкының һәр улы, һәрбер кызы үзенең туган, үскән иле өчен, туган­нарының якты тормышы, балаларының күңеле, бәхетле киләчәге, совет хал­кының .намусы өчен теләсә нинди кыенлыкларны да җиңеп чыгырга, ки­рәк булса шул юлда корбан булырга да хәзер!

Килер бер вакыт, культуралы кеше­лек дөньясы Европаны шомлы кара төндәй, албастыдай басып яткан Гит­лер тираниясен, җирәнгеч бер хәшә­рәтне сыткан шикелле, сытып ташлар. Европа халкы яңа туган азатлык көне­нең таңыннан торып, юлбасарлар җи­мереп киткән илен» яңадан төзәр, ятим балаларның, тол аналарның яшен сөртер. Фашизм кошмарыннан коты­лып, киләчәген куркусыз, өмет һәм алга омтылыш белән каршылау шат­лыгына ирешкән халык шул азатлык таңында, беренче иркен сулышы белән бергә, иң беренче котлау сәламен совет «халкына, фашизмны бөтен дөнья күләмендә тар-мар итүгә җитәкчелек иткән Иосиф Сталинга җибәрер, иң саф теләкләрен аңа багышлар. Совет көрәшчесенең образы кешелек җәм­гыятен хурлыктан коткаручы баһадир­лар образы белән янәшә, азатлык сим­волы булып, дан һәм хөрмәт пьедеста­лына менгерелер.