ГЕННАДИЙ ПАУШКИНГА 60 ЯШЬ

Язучы үзе катнашкай, уз Кичергән вакыйгаларны сурәтләгәндә,
әсәрнең әһәмияте, ышандыру кече бермә- бер дртә Башыннан
кичкән хәлләр турында сойләгән- дә, автор тормышның аерым
яклХрын колоритлы һәм җанлы итеп тасвирлауга ирешә Геннадий
Паушкмниың хикәяләре һәм кысиа-кыска повестьлары укучыны
нәкъ әнә шул ягы белән җәлеп итә Аларда лирик ге- ройңың бала
вакыты, үсмер чагы яшьлек еллары су рәтләнә Чынында, бу —
тулы бер буынның биогрв финсе башланган чак Зур сугышның
ботмәс-токәнмәс авырлыкларын үз җилкәсендә күтәргән, сугыштан
соң ил хуҗалыгын аякка бастыру кыенлыкларын җиңеп чыккан
буынның юл башы
Лаушкин китапларын укыганда, Казанның бер читендә яшәгән
Гошка һәм аның дуслары — малайлар һәм кызларның характеры
үсешен зур дулкынлану белән күзәтел барасың, е күз алдыңнан
үзеңнең малай чакларың, яшьлек елларың уза. Язучы сурәтләгән
буын революцион рух белән кеч- пе Саф әхлак, коллективизм,
киләчәккә өмет һәм зур ышаныч аның аңына сеңгән Бу яшьләрнең
күңел гүрендә янган рыцарьлык уты Боек Революциядән алынган иде Октябрь казанышларын яулаган
әтиләренең һәм абыйларының зшен дәвам иттерүче лар итеп тойган хәлдә үсте, чыныкты, коч җыйнады
ул буын Язучы үз яшьтәшләренең батырлыкка ойронеп кирәк була калса революция казанышларын
саүлап капу очен утка да керерлек керешчеләр сафына басарга әзерләнеп үсүен сурәтли Лирик
героеның бала чагын тасвирлаганда Г Лаушкин якты, ачык буяуларны күл куллана Бу табигый да
Балачакның «зәңгәр һәм яшел деньясынк шатлык кояшы балкыткан кеинор аз түгел шул!
Язучының әсәрләрен укыган һәр кешегә уйланырлык нәрсәләр күп Иң злек. ул сәхифәләрдә укучы
үткәй сугышның утлы сулышын тояр Лаушкин повестьларында һәм хикәяләрендә сугыш малайларның
һәм кызларның җанлы образлары аша бирелә. Вакыт тиз үтә, ул үсмерләр сугышчы булып җитешә Боек
Ватан сугышы солдат., булып, фашизмга каршы корәшчелар сафына баса «Эшелон* хикәясендә,
мәсәлен, укучы инде җитлеккән, үзенең ил алдындагы бурычын яхшы аңлаган кешеләр белән очраша
Хикәядә фин сугышы тәмамланган чак сурәтләнә Яшь солдатлар утырган эшелонның юлы үзгәрә — ул
коньвк-конба- тышка борыла һәм Казан егетләре берничә коннан ил чикләрен сакларга постка басалар
Нәкъ бер елдан соң алар шушында ук беренче булып фашист илбасарларының һеҗүменә каршы
торалар.
Бервакыт чик сакчылары отрядның элемтә ротасында минем каршыма карв-тут йезле, кара кашлы,
чәче машинка белен алынган сугышчы егет килеп басты. Аның кулында бик пехтә ител язылган блокнот
битләре иде
Шигырьләр! Шундук карап чыктым Ярыйсы күренә Исеме де нәкъ безгә кирә- 1ОНЧӘ «Егерме
яшьлек часовой* Отрядта күп тирамлы газета чыга, мин аның родәк-
торы идем. Газетаның чираттагы санында Геннадий Паушкинның алеге шигыре басылып чыкты.
Соңыннан ул, газетаның хәрби корреспонденты, полк шагыйре булып танылды һәм сугыш тынып
торган араларда язган шигырьләрендә сафташларының батырлыгын һәм кыюлыгын зурлады, яңа
батырлыкларга өндәде. Кырыс сугыш шартларында иҗат ителгән ул шигырьләр, зур таләп белән
караганда, тулысынча камил булып та җитмәгәндер, мөгаен. Ләкин, Г Паушкинның полкташлары белә
иде: ул шигырьләрнең авторы—рядовой солдат, дошман белән бәрелешләрдә үзен батыр итеп
таныткан сугышчы. Шунлыктан аның шигырьләрен солдатлар көтеп ала, яратып укый, үзешчән солдат
сәхнәсеннән декламация итеп сөйли.
Бөек Ватан сугышы тарихта ераклаша барган саен аңа игътибар кимеми, киресенчә, кешеләрнең ул
сугыш турында күбрәк беләсе килә. Данлы үткәннәрне хәтерләү — бүгенгенең рухи ихтыяҗы. Хәтер —
безнең рухи байлыгыбыз, киләчәккә әйдәүче көч. Сугышта кешеләр ничек яшәгән һәм яраткан, ничек
дошманга каршы көрәшкән һәм үлгән? Ул чор кешеләренең рухи дөньясы нинди булган? Аларның
җиңелмәслеге нәрсәдә? Замандашларыбызга сугыш чорының әхлак нормалары кай ягы белән кадерле
һәм кыйммәтле? Сугыш турындагы әдәбият нәкъ менә шундый сорауларга җавап бирергә омтыла.
Хәтердә утлы елларга әйләнеп кайта-кайта без сугышның үзебез өчен бик авыр булган беренче
айларына күз салабыз. Чик сакчылары йөрәкләренең соңгы тибешенә чаклы үз постларында калып,
дошманга кар иы баһадирларча сугыштылар Шул чорда, кырык беренче елның июнь аенда ук инде,
бөтен җир йөзе безнең булачак Җиңүнең алшартларын күрде.
«Кагул заставасында» дигән повестенда язучы әнә шул вакыйгаларны төп геройның кичерешләре
аша сурәтли. Ул—яшь чик сакчысы радист — Полынин. Укучы аның йөзендә авторны бик ачык таный-
Полынин, тирә-юньдә дошман солдатлары мәш килеп йөргән шартларда, застава начальнигының
сугышчан приказын үти. Бу хакта укыганда искә төшә: 1941 елның 22 июль таңында 12 нче застава
радисты кече сержант Геннадий Паушкин күрсәткән батырлык турында бөтен отряд сокланып сөйләгән
иде. Озак та үтми, Паушкин Кызыл Йолдыз ордены белән бүләкләнде. Ул чагында әле беренче бүләкләр
иде болар.
Г. Паушкинның хәрби темага язылган башка хикәяләрендә дә безнең полкның сугышчан юлы
яктыртыла. Болар — Көнбатыш Кавказ тауларында, Балкан буйларында һәм Альп тарлавыкларында
барган сугышлар. Автор аларның һәркайсында үзе катнашкан, сугыш авырлыгын үз җилкәсендә
татыган.
«Ул көннең ахыры булмастай тоелды,— дип яза автор.— Кояш тукталып калган шикелле, ә вакыт
бер дә узмый кебек... Төн җиткәч, король дивизиясе частьлары Прут аръягына тәгәрәделәр. Ә яңа көн
таңы тугач, барысы да яңабаштан башланды...»
Әйе, нәкъ менә шулай булды. Мондый хәлне кырык беренче ел солдатлары үз башларыннан
кичерделәр һәм бу күренеш безнең әдәбиятыбызда күп тапкырлар чагылыш тапты. Шулай да Г.
Паушкинның хәрби темага язылган әсәрләрен укыганда икенчеллек, кабатлану трйгысы тумый: повесть
та, хикәяләр дә — һәркайсы үзенчә үзенә генә хас алымнар белән, чик сакчыларының сугыш
шартларында ничек яшәвем, ничек эшләвен сурәтли, яшел фуражкалы сугышчыларның образын
көндәлек га- дәти эшләрдә, геройларның хис кичерешләре аша гәүдәләндерә. Болар — сугышның бөтен
авырлыгын үз иңнәренә алган рядовой солдатлар. Алар сугышның асылда көндәлек эшләрдән
гыйбарәт булуын аңлыйлар. Дөрес, бу эшләрнең һәркайсы зур хәтәр астында, үлем янәшәсендә
башкарыла. Шул эшләрне намус белән үтәү — булачак җиңүгә өлеш кертү ул.
Г. Паушкин әсәрләрен укыганда, күз алдыннан авторның сугышчан дуслары, коралдаш
иптәшләренең образлары уза. Язучы аларның психологиясен, рухи дөньясын, характерын ачарга
омтыла. Бу җәһәттән, истә калырлык образлар аз түгел. Батыр, оста куллы Алексей, геройларча һәлак
булган старшина Наумов, сугышта салкын канлы, солдатларга якын кеше лейтенант Ветчинкин,
сугышчылар коллективына җан кертүче политрук Лепешкин, офицер хатыннары, аларның балалары —
барысы да истә кала Язучы сугышны көтелмәгән хәлләр тезмәсе итеп сурәтли. Сугыш кешеләр
язмышын үзенчә хәл итә.
Сугыш юлларында кайгылы-хәсрәтле хәлләр дә. көлкеле ситуацияләр дә күл. Бик пөхтә эшләнгән
новеллаларның берсендә—«Яшка»да — Геннадий Паушкни бер ишәк
турында сөйли. Солдатлар аиь> «Яшка — пулеметчы» дип атаганнар Ул. ни сәбәпле- дер, немецлардан
качьтИ. безнең якка чыккан Сыртындагы ияргә'һулеме-г' станы да беркетелгән булган Кер күңелле,
талкыр егет ефрейтор Зарубив ан». тотып алган ияләйттергән Яшка-ишәк элемтәчеләрнең
булышчысына әверелә. Батальон рациясе ечен кирәкле аккумуляторларны йөртә.
Беренче карашка, бу — гадәти булмаган бер эпизод кына шикелле Ләяин язучы шул очрак аша да
фронтовик егетнең жанлы характерын, аңа хас булган Типик хә- ләтне—яшь сугышчының күңел
көрлеген бирә алган
«ЗАңгәр Дунай аръягында»— күләме белән кечкенә генә хикәя, анда сугышның соңгы чорындагы
хәлләр тасвирлана Бу хйкәядә мәхәббәт темасы ромаити< яңгыраш таба. Алыптай гәүдәле сержант
Алексей• Горюнов элемтәче кыз Юлия Беповага гашыйк Алар Дунай аръягындагы калкулыкта
очрашалар Гаскәрләр елга аша кич», ә элемтәчеләр телефон линиясенең төзеклеген тикшереп йөриләр
Очрашу да кыска вакытлы, эш арасында гына Ләкин яшьләр аңлашырга барыбер өлгерә Алексей белән
Юлия табигать матурлыгына сокланып сөйләшәләр, хыялланалар Сугыш беткәч. Алексей кызны үзенең
туган якларына — ак төннәр белән матур төньякка алып китәчәк... Ләкин сугыш әле бетмәгән Алексей
һәлак була, аның үлеме күңелне тетрәтә. Хикәя, шулай итеп, сугыш фажигасен искә төшерә, совет
кешесенең рухи матурлыгын жырлый
Геннадий Паушкин сугышта үзе күргәннәрне, үзе кичергәннәрне яза Аның әсәрләре шуның белән
үзенчәлекле дә Аларньтң һоркайсы язучыга бик яхшы таныш булган реаль геройларга багышлана Ул
геройларның туган илгә мәхәббәте әсәрләрнең теп пафосын тәшкил итә
Язучы фронтта күргәннәрен, сугышларда һәм поход юлларында кичергәннәрем полкташларына
мәхәббәт белән типкән йөрәге аша үткәреп яза Аның әсәрләрендә күп кенә геройлар үз исемнәре белән
алынган Советлар Союзы Герое Кузьма Федо-' рович Ветчинкин, мәсәлән, хәзер отсАвкада.
подполковник. Одессада яши Солдат Алексей образында язучы рядовой -Михаил Егорович Тимушев
батырлыгын сурәтли Бу баһадир солдат сугышның беренче көнендә күрсоткән батырлыгы эчен Ленин
ордены белән бүләкләнгән иде Хәзер ул Ленинградта яши, металлургия заводында
Кисловодск санаториенда дәваланганда минем бүлмәдәшем Казаннан иде Мин аңардан:
«Геннадий Александрович Паушкинны белмисезме?»—дип сорадым
«Беләм, Казанда бу исем бик билгеле, безнең азучы ул».— дип жавап бирде бүлмәдәшем
Чик сакчысы, хәрби корреспондент, беренче сугышлар батыры башта сержант соңыннан старшина
булган Геннадий Паушкин—Прут ярларыннан Кавказга. Кавказдан Альп тауларынача сугыш юлларын
узган солдат Бөем Ватан сугышы давылларын башыннан ахырынача кичеп, ул язучы булды Әдәбият
фронтында да тылда ятмый Паушкин. Кичәге солдат яңадан алгы сызыкта — хәзер инде хезмәт,
индустрия фронтының алгы сызыгында «Комсомолец Татарии» һәм «Комсомольская правда» газе-
таларының корреспонденты сыйфатында язучы нефть промыселларында була, «кара алтын» чыгару
осталары турында яза. Урал белән Идел арасындагы төбәктә яткан жир асты хәзинәләрен
үзләштерүче хезмәт батырларының образларын тудыра
Яхшы хәтерлим, мин «Пограничник» журналының редакторы булып зшлагеидә, редакциягә
Паушкинның очерклары килде Язучы аларда Кама автогигантыидв эшләүче кичәге чик сакчылары
турында язган иде Мин сеенеп куйдым, »ow’eui»i« «же ■ ында моңарчы да яңгыраган хорби-героик тема
бик табигый рәвештә төзелеш, тоэитәт батырлыгы темасы белән очрашты!
Г Паушкинның «Чаллы жирендо» дигән китабы намазчылар турында язылган беренче китап булды
бугай Аның ВЛКСМ Үзәк Комитеты тарафыннан диплом белән бүләкләнүе дә табигый. Хөкүмәт
бүләкләре белән бүләкләнгән намазчылар исемлегенә бу китап авторының исеме до кергән икон — бер
до очраклы түгел язучының ижади хезмотен ил шулай бәяләде