БЕР ШИГЫРЬНЕҢ ТАРИХЫ

әгълүм булганча, 1941—1942 еллардагы канкойгыч сугышлар вакытында «Отвага» дигән армия газетасы корреспонденты Муса Җәлилгә алгы сызыкта еш булырга туры килә. Газета хәбәрләрен, очеркпар-зарисов- каларны ул русча яза, ә шигырьләрен татарча язып, соңыннан газета өчен үзе үк русчага тәрҗемә игә
Муса Җәлилнең фронтташ дусты—Волхов фронтының икенче удар армиясенә кергән 59 нчы аерым укчы бригада политбүлеге өлкән инструкторы Иван Павлович Паньков (бүгенге көндә ул Приморьеда яши, авыл хуҗалыгы институты доценты) шагыйрьнең нинди куркусыз һәм батыр йөрәкле булуы, кыенлыкларны зур сабырлык белән кичерүе хакында хөрмәт белән искә ала. - ■
— Хәтеремдә, безнең армиянең азык-төлек белән тәэмин ителүе тукталып алган көннәр иде. Бер бәрелештән чыккач Муса миңа өч көн буе авызына бернәрсә дә капмаганлыгын әйтте,— дип сөйли И. П. Паньков.— ШунДа без урманнан үзебез ашарга яраклы дип тапкан үләннәрне җыеп котелокта пешереп ашадык
1942 елның апрелендә Муса Җәлил 59 нчы бригадага тагын килә Ңван Паньков белән бергә, ул беренче укчы батальонга бара Батальон ул вакытта Мало Еглино авылы янындагы урманда оборона тотып тора. Үткән көнне генә фашистлар белән каты сугыш булган икән Бәрелеш вакытында кыю кыз, батыр йөрәкле фельдшер Аня Аверина һәлак була. Ул сугыш кырыннан яралы солдатларны алып чыкканда минага эләгеп шартлый Кызның үлеме шагыйрьгә бик нык тәэсир итә
— Мин аның турыида шигырь язачакмын,— ди ул шунда фронтташ дусты Ивдм Паньковка
Кичен Дубовик белән Малое Еглино авыллары арасында урнашкан блиндажда бригада политрәботниклары җыйнала Муса Җәлилдә килә Фельдшер Аня Аверина- иың һәлак булуы гурында сүз чыккач барысы дл : .............................................................. . п калалар Бригадада аны һәр
кем яхшы белгән һәм якын күргән. Үлеме .алдыннан гына Аня партия членлыгына кандидат итеп алынган булган
Шушы тынлыкта Муса Җәлил Аня Аверхнага багышланган «Кыз үлеме» дигән шигырен -укырга рет<.,,. <орый Башта ул әлеге шигырен татарча, аннары үз тәрҗемәсендә русча укый.
Хәзер бу әсәрне шагыйрьнең бик күп җыентыкларында очратырга була Менә ул
КЫЗ ҮЛЕМЕ
Иөз яралы кызылармеецны
АЛЫП чыкты сугыш кырыннан. ’ •
Яраларын бәйләп, һәркайсыиа
Су зчерде ул үз кулыннан.
Яңгыр төсле җиргә пупя яуды.
М
Мина очты күктән котырып.
Ә уя кырда йезнең берсенең да Ташлап калдырмады мылтыгын.
Тик— йезенче кабат барышында Екты аны ммна а актан.
Чагылдырып аның йорәк канын Иелделәр данлы байраклар.
Менә ята ул кыз носилкада. Җил иркәләп үбә чәченнән, болыт тесле куе керфекләре Зәңгәр күзен аның яшергән. Ярым ачык юка ал ирнендә Катып калган тыныч елмаю. Әйтерсең лә. нидер сейли-сейли Келемсерәп аңын тңуйган ул.
Йез тормышны кабызып, кинәт кенә Үзе сүнгән бу яшь гомернең Даны яшәр, чиксез батырлытАса Рухландырып йез яшь күңелне.
Бу йерәктә яшьлн тынган яшьлек — Кен тудырган ал таң шикелле Дошманнарга үлем.
— Бу шигырь юллары минем күңелемә мәңгегә уелып калды,— дип иске ала И П Паньков.— Әйе, Аня Аверина йеэләрчә сугышчыларны коткарып калгаи онытылмас батыр кыз иде Шулай ук фронтташ дустым Муса Җнлилне дә мәңге оны- ■асым юк. t