"Татар халкы шикелле нәзакәтле халыкны беркайда күргәнем юк" - Айдар Фәйзрах­манов (ӘҢГӘМӘ)

Казандагы Филармония залында узган Татарстан фольклор музыкасы дәүләт ансамбленең сәнгать җитәкчесе Айдар Фәйзрахманов иҗат иткән җырлардан төзелгән концертны тамашачы бик җылы кабул итте. Һәр чыгыш көчле алкышларга күмелде. Башыннан азагына кадәр моң дәрьясына чумдык. Юкса кичә уен-көлкегә, шаккатыруга да корылмаган. Җыр, бию, шигырь һәм артык бер сүз дә юк. “Алып калыр өмет...” ди­гән яңа программа хакында Айдар Фәйзрах­манов белән әңгәмә кордык. – Айдар абый, алып чыгар өмет, дисез. Өмет янә­шәсендә генә өметсезлек тә бар. Әллә бүген күңелдә өметсезлек хисе уята торган вакыйгалар күбрәкме? – Моңсулык та, моң да – татарга хас нәрсә. Моңсулык хәтта ки бәс сарган каеннарда, ак шәл ябынган әбиләрдә, ай юлында да бар. Озын көй­ләребез дә моңнан сугарылган. Бу халкыбызның гасырлардан гасырларга күч­кән халәтенә, яшәү рә­вешенә дә бәйледер. Моңсулык минем күңелдә дә яши, әмма мин – оптимист. Күңелдә, иҗа­тымда өмет зуррак урын­ны били. Ни өчен ике ел инде концертыңда бер үк җырчы­ларга тукталдың, ди­ләр. Мин бу җырчыларга зур өметләр баглыйм. Рөстәм На­сыйбул­лин, Илгиз Мө­хет­диновны ка­рагыз. Алар әле Казан дәү­ләт консер­ваториясендә ге­нә белем алалар, ә талантлары ярылып ята. Аларга үзем­нең сән­гатем белән җилкәм­не куясым килә. Мәҗлес дә­рә­җә­сендәге җырларга кыйб­ла тотмасыннар, шул дәрәҗәгә төшмәсеннәр, дим. Халыкка да менә шундый өметле җыр­­чылар булуын искәр­тәсем килә. Киләчәктә аларны каядыр укырга, ста­жиров­каларга җибәрә алсак иде, Татарстанның данын читтә дә күрсәтсеннәр. Филүс Каһиров өчен бик шатланам. Быел сәхнәгә аяк басуга тамашачы яратып, җанланып каршы алды. Халык аны, бу чыктымы, әйбәт җырлаячак, ди­гән өмет белән кабул итә. Алга таба да ул егет сынмасын, милләтне байрак итеп алып бара торган җырчыбыз булсын иде. – Ә Рөстәм Насыйбуллинны тамашачы тыйнак кына каршы алды, ә көчле алкышлар белән озатты. Биг­рәк тә Илдар Юзеев шигы­ренә иҗат ителгән кәлә­пүш турындагы җыр­га мө­киббән китте­ләр. Сез аның башына кә­ләпүш тә кидереп куйгач, егет тә­мам ачылды. – Кәләпүш – татар хал­кының бер символы. Читкә чыксам, Кытайда йөримме, Гарәп илләрендәме, зәңгәр түбәтәемне салганым юк. Гарәпләр килеп, милли ки­емнәребезне кызыксынып тотып карый. Татарның кәлә­пүше – җиңел дә, матур да, җайлы да. Ул чигелгән кал­фак­ларыбызны, каюлы чи­тек­­ләребезне карагыз. Тиз­дән шуларны киеп, өч атнага Гарәп илләренә китәбез. – Сиринә Зәйнетди­но­ва, Алинә белән Азат Кәри­мовлар, Айгөл Хәйриләр Сез иҗат иткән җырларны зур осталык белән башкарды. Быел биюләр тагын да камилләшкән кебек. Музыкант егет-кыз­ларның өлгерлегенә дә сокланасың. – Аларга “Мирас” ансамбле дә ярдәм итте. Барысы да – тере, җанлы яңгырашта. Ансамбльдә Лилия Хәмидул­лина исемле талантлы хореограф эшли башлады. Ансамбль яшьләренең һәрбер­се бик сәләтле, энҗе бөртеге кебек кадерле. Мин аларга бик рәхмәтле. Алар татарның фольклорын, милли җәү­һәр­ләрен оныттырмыйча, буыннан буынга күчерә. – Айдар абый, соңгы ара­ларда татар теле кысрыклана. Бик күпләр шул уңайдан хисләрен белдереп калырга тырыша. Җыр­чылар да кайсы клип төшерә, өндәмә белән чыга, митингта катнаша. Сезне мондый беркөнлек чараларда күрмәссең... – Татар теле аша төрек, казах, уйгур белән рәхәт­ләнеп сөйләшәм, кыргыз, каракалпак һәм башка төрки телле милләтләр белән аралашам. Анам телен бик яратам, рус телен дә инкарь итмим. Русчаны да татар теле шикелле яхшы беләм. Болардан тыш, республика мәктәп­ләрендә инглиз телен дә югары дәрәҗәдә өйрәтергә ки­рәк. Күп тел белү милләте­безнең үсүенә ярдәм итә. Заман кешесе интернетта татар җыры турындагы мәгъ­лү­матны инглизчә дә бирә алырлык булсын. Ә кычкырып йөрүдән бер мәгънә дә юк. Шулай кирәк, болай ки­рәк, дип өйрәтеп йөрүчеләр минем гомердә күп булды. Һәркем үз урынында сыйфатлы эш башкарырга тиеш. “Алып калыр өмет...” концертыннан соң тамашачыдан никадәр җылы сүз ишеттем. Алга таба да шушы юнәлештә эшлә, диләр. Халкыбыз чын шигърияткә сусаган. Рөстәм Мингалим, Илдар Юзеев, Мө­дәррис Әгъләм – һәр­берсе чын шагыйрьләр, кү­ңелдәге уйларны ярып салалар. Бө­тенебез дә шундый бөртек­ләр чәчә барсак, алар, әлбәт­тә, үсенте бирәчәкләр. – Чит илләрдә күп йө­рисез. Ә туган җир, тел кадере читкә киткәч күбрәк артадыр? – Азат Кәримов Роберт Әхмәтҗанов сүзләренә иҗат ителгән “Мосафир” җырын башкарды. Ул җырда моң-сагыш та, җирсү дә – барысы да әйтелгән. Ансамбль белән кырык илдә булдык, нинди генә милләтләр белән оч­раш­мадык. Әмма татар халкы шикелле нәзакәтле халыкны беркайда күргәнем юк. Халкыбыз бик матур, аңа юнәлеш бирергә, кыйбласын күрсәтә белергә генә кирәк. Бүген мине массакүләм мәгълүмат ча­раларының бу өлкәдә җитәр­лек эшләмәве борчый. Те­ле­видениедә тарих турында тапшырулар, Г. Камал театры спектакльләре күбрәк күр­сәтелсен иде. Телевидение, радионың халыкка йогынтысы зур. Ул хакта сөйләшә баш­ласаң, заманча кирәк, диләр. Бу – әкият, чөнки заманчалык билдән түбән юмор, кыска ыштан-итәк, буш сүз сөйләү белән бәяләнми. Син чын сәнгатьне заманча яңгырат. Без сәхнәгә фольклорны алып мендек. Яшьләребез – матур, кием­нәре зәвыклы, җыр-биюләре халыкчан. Ә тамашачы ничек яратып кабул итә. Башка төбәкләрдә, чит илләрдә дә шулай. Менә заманчалык кайда ул! Синең профессиональ дәрәҗәң заман таләп­ләренә туры килерлек булсын. – Айдар абый концертта сөйләгән: “Ярга җит­ми батам, бетәм дигәч, алып калыр өмет...” – дигән шигъ­ри аһәңнән соң “Мин киткәч аңларсыз”, – дигән юллар тетрәндереп һәм сискәндереп җибәрде... – Ни өчен шундый юлларны укыдыммы? Татар халкына үзенең шәхесләрен исән чакта тиеш дәрәҗәдә кү­тәрү, аларга ихтирам күр­сәтү җи­теп бетми. Без кешене, га­дәт­тә, үлгәннән соң гына ихтирам итә башлыйбыз, аның иҗатын барлыйбыз. Моны быел бу дөньядан киткән шәхесләребез аша да аңла­дык. Әлфия апабызны югалттык, ә Илһам абыебыз исән. Соңгы елларда Илһам абый­ның җырларын теле­виде­ние-радиодан яңгы­ра­вын сагынып беттем. Ул бик сирәк ишетелә. Шәхесне, мәрхүм булгач, күтәреп чыгабыз, аңа исән чакта җылы сүз дә әйтә белмибез. Исән­нәрнең – кадерен, үлгән­нәрнең каберен бел, диләр. Ә без, киресенчә, үлгәч кенә кадерне белә башлыйбыз. Чын иҗатчыларны башларына төртеп, кизәп атарга да күп сорамыйбыз. Җыен юк-барның, кабыкның өскә кү­тәрелүенә йөрәк әр­ни. Ши­гырьләр аша шуларга да басым ясарга теләдем. Миңа да каршылыклар аша узарга туры килде. Аллага шөкер, сынмадым, рәхәт­ләнеп, халкымны, эшемне яратып, кыйбламны югалт­мыйча барам.    

---

Редакциядән: бүген сайтыбызда Айдар Фәйзрахманов җырларыннан төзелгән концертның видеосы да урнаштырылачак. Карамый калмагыз!

---

Фәния Арсланова, Ватаным Татарстан

фото: vk.com