Җир кадерен кем белер?!

Кырларга чыксаң, күңелне каршылыклы уйлар камап ала. Бер яктан, ниһаять, өлгереп килүче тук башаклар сөендерсә, икенче яктан, урып-җыю эшләренең әлегәчә ныклап торып башланып китә алмавы борчый.Ставрополь, Ростов, Крас­нодар һәм кайбер башка төбәкләрдә кыр эшләре тәмамланып килгәндә, без­дә игеннәрнең бер проценты гына җыеп алынган булуы күңелле хәл түгел шул инде.Елның тагын бер үзен­чәлеге – барлык кыр эшлә­ренең бер чорга туры ки­лүендә.

Җирнең теле булса, ниләр әйтер иде икән...

Урып-җыюга дәр­рәү күтәрелергә әлегәчә мөмкинлек бирмәгән һава торышы терлек азыгы әзерләүгә генә түгел, көзге чәчү барышына да тискәре йогынты ясый. Әмма табигать шартлары һәм төрле матди кыенлыклар авылда яшәүче­ләр­не чыныктыра гына бугай. Республиканың кайсы гына төбәгенә барып чыкма, зарлануга караганда, мул уңыш­ка өмет, булганына сө­енү сүзләре күбрәк ишетәсең.Узган ял көннәрендә үзем йөреп әйләнгән Апас, Буа, Кайбыч, Кама Тамагы, Чүпрәле районнары хуҗа­лыкларында да иртә таңнан кичке караңгыга кадәр эш кайный. Мәш килеп терлек азыгы әзерлиләр, терлекчелек комплексларында ре­монт-төзәтү эшләре тәмам­ланып килә. Иртәрәк өлгер­гән уңышны җыеп алу бе­лән, комбайн артыннан ук кырга тракторлар килеп җи­тә. Көзге чәчүне дә мөм­кин кадәр иртәрәк башкарып чыгарга тырышалар. Кояш нурларында ныгыган көзге культуралар кышкы салкыннарны җиңелрәк ки­черә, язын иртәрәк баш калкыта икән. Уңышы да югарырак була, диләр. Авыл җирлегендә борчылырлык хәлләр дә адым саен очрап тора. Шуларның берсе – әллә каян моңаеп күзгә чалынучы, чүп үлән баскан ташландык җирләр. Еллар узган саен кысыр җирнең ярлылана баруы бер хәл, никадәрле уңыш әрәм була бит. Кама Тамагында курыкмыйлар  Югары Ослан һәм Кама Тамагы районнарында да олы юлдан эчкә үткән саен еллар буена кеше кулы ти­мәгән, чүп үләннәр генә түгел, инде кечкенә куак­лар үсә башлаган җир ки­шәрлекләре күзгә ташлана. Кайберләрен күпьеллык үлән мәй­даннары дип атасалар да, печәнен чабучылар быел да күренми. Уң­дырышлы җирләр еллар буена әрәм булып, файдаланылмый ята.Хәтерем ялгышмаса, уз­ган елларда Татарстан Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы, “Рос­сельхоз­над­зор”­ның Татарстандагы идарәсе, башка кайбер оешмалар Югары Ос­ландагы ташландык җир­ләр буенча тикшерү уздырган иде. Гаеплеләрнең кай­берләре, аерым алганда, “Восток Зернопродукт” җәм­гыяте директоры урынбасары Т.Исмәгыйлев административ җавап­лы­лык­ка да тартылды. Әмма җир­ләр генә сөрелмәгән килеш кала бирә.   Кама Тамагы районында ташландык җир күләме 1680 гектардан артып китә. Тикшерүләр күрсәткәнчә, хуҗасыз җирләр барлыгы һаман ачыклана. Чаралар да күрелә тора. Әйтик, Уразлы авылы янында 214 гектар җирне дистәләрчә ел дәвамында эшкәртмичә, ин­де тәмам яраксыз хәлгә җит­кергән өчен нибары 3 мең сум штраф түләгән Гөлнур Сәйфиеваны аның белән генә акылга утыртып булмый шул инде.Әйтүләренчә, эшмәкәр ханым бу җирләрне иген игәргә түгел, кыйммәткәрәк сатып, миллионнарча сум та­быш алырга хыяллана. Рай­он авыл хуҗалыгы идарәсе җи­тәкчесе Илфат Вәлиев әй­түенчә, андыйларны акылга утырту өчен законнарны тагын да кырысландыру кирәк.   Красновидово авыл җирле­гендә 207 гектар сөрү мәй­даны хуҗасы булган Андрей Резников, Кирель авыл җир­ле­генә керүче 364 гектар мәйданны үз җилкәсенә ышандырып алган “Лидер” корпорациясе яисә 580 гектар сөрү җирен кулларында тотучы “Кедр” җәмгыятен вак-төяк штраф белән генә җирләрне тиешенчә эш­кәртергә мәҗбүр итеп булмый. Моның өчен үтем­ле­рәк чаралар куллану кирәк, ди Илфат Илдар улы. Чыннан да, уңдырышлы җирләрне кайчандыр арзан гына бәягә алып, хәзер шуны миллионнарча сумга сату турында хыялланучыларга вак-төяк штраф – черки тешләве сыман гына ул. Андыйларның намуслары уянып, үз җирләренең каберен түгел, кадерен белеп яши башлауларына да өмет зур түгел.  

Камил Сәгъдәтшин, Ватаным Татарстан