"Харис улы Зарипов журналистикада күп­кырлы талант иясе иде..."

2018 елның 3 гыйнварында республика күләмендә генә түгел, Россия, СССР күләмендә танылган журналист, язучы, Габдулла Тукай бүләге лауреаты Марсель Харис улы Зариповның бакыйлыкка күчүенә бер ел тула. Гадәттә күпчелек журналистлар җәмгыятьнең бер тармагын өйрәнә, шул хакта яза. Бары тик авыл турында гына язучылар бар, икенче­лә­ре үзенең иҗатын нефть тармагын өйрәнүгә, йә булмаса, сәясәткә багышлый. Мар­сель Харис улы Зарипов исә журналистикада күп­кырлы талант иясе иде. Егерме биш елдан артык "Советская Россия" газе­тасының үз хә­бәр­чесе буларак, нинди генә проблемалар күтәрмәде ул. Нефть, нефть химиясе, игенчелек, терлекчелек, карабодай үстерү, сарык асрау, умартачылык, авыллар төзе­ле­ше, юллар... Һәм һәр алынган теманы тирәнтен өйрә­неп, анализлый, күтәрелгән проблеманы хәл итү юлларын күрсәтә иде. Еш кына теге яки бу публицистик мәка­ләләре китапка әверелде. Аның авыл хуҗалыгы проб­лемаларына багышланган китабы әдәбиятыбызда иң олы бүләккә – Г.Тукай исе­мен­дәге бүләккә лаек булды. Без Марсель абыйның "Советская Россия" газетасында басылган проблемалы мәкаләләрен укып үстек. Үзебез дә аның кебек язарга тырыштык. Ул яктан караганда, Марсель абый бик күп яшь журналистларның остазына әйләнде. Узган гасырның туксанынчы елларында миңа Марсель абый белән якыннан танышырга, бергәләп Нурлат, Буа районнарына командировкага барырга, аның иҗат алымнарын күзәтергә туры килде. Ул һәрчак яңалык өйрәнергә омтылды. Узган гасырның туксанынчы еллары башында Буа районы хакимияте башлыгы итеп озак еллар Апас районына җитәкчелек иткән легендар шәхес Габделхәй Хәйруллов билгеләнде. Ул – Марсель абыйның күптәнге танышы, хәтта аның бер-ике мәкаләсен "Советская Россия" газетасында бастырган иде. Дүрт-биш ел эчендә Буа районы бик зур уңышларга иреште. Ел саен асфальт юллар сузылды, газ кертелде, игенчелек һәм терлекчелек үсте. Марсель абый шул үзгәрешләрне күрергә Буага чыгып китте. Анда атна буе колхозларда йөреп, өйрәнеп,"Социалис­тик Татарстан" газетасында райондагы үзгәрешләр турында бер сәхифә бастырды. Ләкин авылның бүгенге хәле һәм киләчәге турындагы уйланулары бер газета бит­лә­ренә генә сыеп бетмәде. 2002 елны шул өйрәнүләр ниге­зендә "Бремя престола" ди­гән китап пәйда булды. 2000 нче еллар башында, барлык районнарда диярлек колхозлар бөлгенлеккә төш­кәч, авылларга инвесторлар килде. Буа районында бер­дәнбер хуҗалык "Коммуна" гына үз көнен үзе күреп яшәде. Оста оештыручы, талантлы һәм абруйлы хуҗа­лык рәисе Җәүдәт Хөсәенов инвесторлар кертмәде. Инвесторлар килгән күп кенә авылларда терлекләрне ит комбинатына илтеп тапшырдылар. Авыл кешеләре эшсез калды. "Коммуна"да исә тер­лекләр сакланып калды, бөр­теклеләрнең уңышы буенча районда гына түгел, рес­публикада алдынгылыкны тотты. Авылда социаль мәсь­ә­ләләр уңышлы хәл ителде, газ килде, юллар сузылды, мәдәният йорты ремонтланды, Бөек Ватан сугышында катнашучылар хөрмәтенә һәйкәл ачылды. Авыл халкы эш белән тәэмин ителде. Марсель абый бүгенге шартларда күмәк хуҗалык­ның үз көнен үзе күреп яшә­вен күреп сокланды һәм "Килдураз коммунарлары" дигән китап иҗат итте. Легендар шәхес Фатыйх Сәүбәнович Сибагатуллин җитәкчелеккә алынгач, шактый артка тәгәри башлаган Нурлат төбәге 3-4 ел эчендә яңа сулыш алды. Иген уңышы буенча республикада берен­челеккә чыкты. Нурлатта Казандагы опера театрыннан ким булмаган мәдәният сарае, тагын бик күп объектлар сафка басты. Марсель абый райондагы бу үзгәрешләрне өйрәнеп, Нурлат тәҗрибә­сен бөтен Россиядә кулланырга лаеклы икәнен күр­сәтеп, "Сельская жизнь" газетасында бер-бер артлы өч сәхифә публицистик мәкалә­сен бастырды. Марсель абый үзенең иҗат җимешләрен яшь журналистлар белән бик теләп уртаклашты. Ул Казан дәүләт университетының журна­лис­тика факультеты студентлары белән еш очрашты, журналистлар берлеге үткәргән семинарларда чыгыш ясады. Күп еллар Татарстан Жур­налистлар берлеге ел саен үткәреп килә торган "Бәллүр каләм" конкурсы комиссия­сенең рәисе булды. Монда да ул мөгез чыгарырга яратты. Шулай бер елны "Бәллүр каләм" конкурсына йомгак ясаганда, залда утырган ул вакыттагы Премьер-министр Р.Н.Миң­нехановка мөрәҗә­гать итте. – Рөстәм Нургалиевич, залда республикабыз үсеше­нә гаять зур өлеш керткән матбугат ветераннары утыра. Әйдәгез, аларга лаеклы бүләк бирик әле, әйтик, машина, – диде. Рөстәм Нургалиевич аның тәкъдимен күтәреп алды. – Җыелыгыз да кемгә би­рәсен хәл итегез. Бер сәгать­тән машина булыр, – диде. Ул елны җиңел автомашина Казан дәүләт уни­вер­ситетының журналистика факультеты деканы Флорид Әгъза­мовка бирелде. Татарстан журналистикасын үсте­рүгә лаеклы өлеш керткән бер ветеран журналистка ел саен җиңел автомобиль бүләк итү традициягә әй­ләнде. 2011 елда олы бүләккә бу юллар­ның авторы да лаек булды. Марсель абый Зариповны мин Буа якларына әлеге машина белән алып кайта идем. Өе янына килеп туктыйм да: – Әйдә, Марсель абый, утыр машинаңа, – дия идем. Ә ул көлеп җибәрә: – Мин булмасам, сезнең берегезгә дә эләкми иде бу машина, – дия иде. Мин күп тапкырлар Марсель абыйның өендә дә булдым. Марсель абый белән Сәярә апаның дустанә мө­гамә­ләсенә, бер-берсен хөр­мәт итүләренә соклана идем. Сәярә ханым Марсель абый язган мәкаләләрне беренче укучы, үзенең киңәшләрен бирүче булды. Ул үзе дә – иҗат кешесе, күп кенә ши­гырь­ләр авторы. Аның хәтта шигырьләр җыентыгы да дөнья күрде. Сәярә ханым тиз генә чәй куеп җибәрә, ә Марсель абый, мактана-мак­тана, үз умарталыгыннан аерт­кан кәрәзле бал белән сыйлый иде. Марсель абый бик тә һәвәс умартачы иде бит. Умарталарны карау үзенчәлекләре, бал­ның файдасы турында ул берничә китап та бастырды. Умарта карау – бик нечкә эш. Һәркем­нең кулыннан килә торган һөнәр түгел. Марсель Харисович исә хатыны Сәярә туган авылда – Питрәч районындагы Салкын Чишмә авылында йорт тотты. Шунда 20-30 баш умарта оясын карарга өлгерде. Иң мөһиме, шәһәр балалары улы Илдарда, оныгы Даниярда умарта карауга мәхәббәт тәрбия­ләде, алар исә бүген дә әтиләре эшен дәвам итте­рәләр. Тормыш аны һәм хатыны Сәярә апаны сынады. Бер­дәнбер кызлары озак еллар авырып ятты. Алар аны бик яратып карадылар. Шулай да кызлары Фәридә иртә вафат булды. Минем күңелдә Марсель абый Зарипов җор телле оптимист кеше, Татарстанныкын гына түгел, СССР, Россия журналистикасын үсте­рү­гә зур өлеш керткән шәхес буларак саклана. P.S. Берничә көн элек Татарстан Журналистлар бер­легендә мәрхүмне искә алу кичәсе булды. КФУның журналис­тика бүлегендә укучы студентлар алдында Марсель аганың хатыны Сәярә ханым, хезмәттәшләре, шә­керт­ләре чыгыш ясады. Ахыр­да кичәгә җыелучы­лар­га каләм остасының журналистлар музеенда саклана торган шәх­си әйберләре, мә­каләләре чыккан газета төп­лән­мәләре, китаплары күр­сәтелде.

---

Мәкалә, фото: Мөнир Әһлиуллин, Ватаным Татарстан