Әни, татарча укыйсы килә!

Бүген үзем өйрәнсәм, ир­тәгә хатынымны, баламны өйрәтәчәкмен! Гадәти мәктәпләрдә татар телен кысрыклаганда, “Ана теле” онлайн мәк­тә­бендә шөгыльлә­нү­че­ләр­нең теләге, киресенчә, ар­та бара. "Ватаным Татарстан" редакциясе хезмәткәрләре КФУның Филология һәм мәдә­ни­ятара багланышлар институты укытучылары үткәрә торган “җанлы аралашу” дәресләренең ничек узуын күзәтергә булды. Әминә апаны бәхет басты! Сөйләшергә теләүчеләр өчен “Ана теле” онлайн мәк­тәбендә көн саен төрле дә­рәҗә буенча 16 дәрес үткә­релә. Алар тел өйрәнүчеләр өчен мәҗбүри түгел: кем тели, шул катнаша. Анда төрле кыйтгаларда яшәүче кар­дәш­ләребез, башка милләт вә­килләре очрашып, татарча аралаша. Кайберәүләргә сә­гать аермасы да комачауламый. Төннәрен йокламыйча, аралашу минутларын кө­тәбез, ди алар. Кичке сәгать биш. Нәкъ ме­нә шушы вакытта аралашу дәресләре башланып китә. Мө­­галлимнәр компьютер каршында микрофон тө­зек­леген тикшерә, колакчыннарын барлый. Дөрес, укы­ту­чыларның күбесе әлеге дә­ресләрне өендә үткәрә ала, чөнки алар кичке тугызга ка­дәр дәвам итә. Көнгә дүрт укытучы дүртәр сәгать белем бирә. Үзәктә барлыгы 20 укытучы һәм методист эшли. КФУ доценты, мөгаллимә Рәмзия Болгарова да, сәга­тенә карап, “уку­чыларын” кө­тә. Тик ул кем белән сөй­ләшәчәген дә, кулланучылар санын да алдан белми. “Бер дәрескә алты уку­чы керә ала. Сәгать биш­тә күпчелек ке­шеләр эштә була әле. Шуңа күрә, гадәттә, беренче дә­рес­ләрдә лаеклы ялда булганнар бе­лән аралашабыз. Кеше күб­рәк булганда, дәресләр кызыклырак үтә”, – ди Рәмзия ханым. Сәгать телләре алтынчыны күрсәтә. Тик компьютер экранында әлегә берәү дә күренми. Алтынчы 13 минутка кадәр дәрескә тер­кәлергә рөхсәт ителә икән. Ниһаять, Тольяттидан Әми­нә апа Таһированың тавышы ишетелде. – Хәерле кич, Әминә апа, сез мине ишетәсезме? – Әйе, ишетәм, – ди 70 яшьлек милләттәшебез. Дәрес шулай башланып китте. Чит илләр, Татарстан кешеләре дә булырмы икән? Алар күренмәде. Ул үзе Кострома шәһәрендә туып үс­кән, аннары Тольяттига кү­чен­гән, гомере буе сәүдә өл­кәсендә эшләгән. Лаеклы ялга чыккач, туган телен өйрә­нер­гә булган. Компьютер сер­лә­рен өйрәнеп, дөнья пәрә­везен­нән “Ана теле” онлайн мәктәбен эз­ләп тапкан. Менә инде өчен­че ел ул КФУ мөгаллимәләре белән элем­тәдә тора. Дә­ресләрнең берсен дә калдырмаска тырыша икән. Тольятти шәһәре турында хи­кәяләр яза башлаган. Аның туган телендә бик матур итеп сөйләшәсе килә. – Әминә апа, без бүген сезнең белән бәйрәмнәр, ял итү турында сөйләшәчәкбез. Экрандагы рәсемнәрдә нәр­сәләр сурәтләнгән? – дип сорау бирә Рәмзия ханым Болгарова. Әминә апа, тырыша-тырыша, Сөмбелә, Нәүрүз, Сабан туе бәйрәмнәре ту­рын­да сөйләде. Үзенең ярат­кан-яратмаган уеннарын да әйтеп үтте. Тик бер генә татар җырын да белми икән. Кызып китеп, дәрес ахырында со­рау­ларны үзе бирә башлады. Яхшырак сөйләгән саен, артистланып та ала. Үзе тагын: “Мин моны театраль­ләш­те­рәм”, – дип куя. Рәмзия ханым дәрестә сүзләрне дө­рес әй­тергә өйрәтә: ки­янтәне – көян­тә, ат чыбышын чабыш дип төзәтә. Ахырдан укытучы аңа үз киңәшләрен бирде. Фи­гыльләрне урыс телен­дәге кебек җөмлә уртасында кулланмаска киңәш итте. Әминә апа дәрестән бик ка­нәгать иде. Хатынны да өйрәтәм әле! Казанда яшәүче Ма­риянең улы мәктәптә татар теле дәресләре кимүгә бик борчылган. Хәзер әни­се белән бергәләп онлайн-мәктәптә шөгыльләнә башлаган. Мөгаллимә Гөлназ ханым Мөгътәсыймова әй­түенчә, бер микрофон алдында ике кеше утырырга да мөмкин. Татар телен белү теләген ана – баласына, ир хатынына йоктырыр­га хыяллана. Укучы­ларның берсе җавапларга хәләл җефете белән бергәләшеп җавап бирә, гаилә белән өйрә­нә­ләр. Екатеринбургтан яңа өйләнгән Евгенийга да татар телен өйрәнү бик мавыктыргыч тоелган. Әти-әни­ләре татарча белсә дә, балаларын өйрәтмә­гәннәр. Менә шуңа үкенә егет. Евгений татарча аң­ласа да, сөйләшә алмый. “Башта үзем, аннан урыс милләтеннән булган хатынымны өйрәтә­чәкмен”, – ди икән ул. – Казаннан хисапчы Әл­фия Нигъмәтуллина башта татар телен үзе өйрәнде. Хәзер дәрестә 3 нче сыйныфтагы улы Әнвәр белән катнашалар. Малай татарча бөтенләй белми. Беркөнне дәрескә үзе генә кергән. Чыгып китәр инде бу дип уйлаган идем, китмәде тагы. Ун минуттан сорауларга җавап бирә башлады. Тәрҗемәче дә кирәк түгел! – ди мө­гал­лимә Эльвира ханым Ден­мө­хәммәтова. Кайберләре татар телен югары дәрәҗәдә өйрәнүгә ирешкән. “Француз Бернард Монот безнең мәк­тәп­не тәмамлады инде. Ләкин аралашу дәресләренә әле дә кергәли. Бервакыт электрон почтама: “Ауды” фигыленең башка мәгънәсе юкмы?” – дип хат язган. Французча-татарча фи­гыль­ләр сүзлеге төзи башлаган икән. Ә сүз­нең үзен Мөхәммәт Мәһ­диев­нең “Без – кырык беренче ел балалары” әсәрен укыганда очраткан”, – ди галимә Раушания Нурмө­хәм­мәтова. Иң күңеллесе – дә­рес­ләрдә катнашканнан соң, чит төбәкләрдә яшәүче­ләр­дә Татарстанны күрү теләге уяна. Билгеле, Казанга кил­гәч, алар инде КФУга сугылмыйча китми. Виртуаль укытучылары белән бергәләшеп чәй эчеп, рәхәтләнеп күзгә-күз карап, татарча аралашалар.  

---

Сәрия Мифтахова, Ватаным Татарстан