ҮЗГӘРДЕ РУХ, КИТТЕ ҖАН УЯНЫП

. Ьар телллрдлн торган .-аҗгг хорм Кушыласым килл' Җай гына агучы елгаларга да кискен борылышлар «сау җиңел би. релмидер Ә иҗат лабораториясеи- Да ниндидер реформа асау үзенә күрә бер батырлык таләп ите. һем аңа бары тик үэеи-үзе җиңе алучы гына ирешәдер Бүген мин әдебиат фронтында нәкъ менә шундый батырлык күрсәткән үзенең үк сүзләрен файдаланыл әйткәндә «кысып юрган ниндидер кыршауны ватып» -үз алласын җиңеп» чыккан шагыйрь Нури Арсланоа иҗаты һәм шул уңайдан гомумән поэзия турындагы кайбер фикерләр белән уртаклашырга телим Шагыйрь Нури Арсланоәның иҗаттагы батырлыгын мин үэ-үзеи җиңә алуында агъни «үзгәрде ру« китте җан уянып» дигән сүзләрен чынлыкта исбатларлык коч табуда, вакыт сайланышында җиңүгә ирешүендә һәм, шулай итеп, галәмдә Таныдылар чынлап илле яшьтә. Зурладылар фәкать алтмышта. Әлеге сүзләр авторының поэтик язмышын белмәүче,>ордә үзеннән-үзе шундый сорау уарга момкин ни очен ул илле яшендә генә таныла башлаган’ Бер әдип •иткәнчә, «шагыйрьләрнең герле орты була» Бәлки, шагыйребез озаграк елгереш ле торге керәдер!! Әдәбият доньясында андыйлар да чрый ич Күренекле рус ша гыйре Иннокентий Анненский, мәсәлән, үзенең беренче китабын илле яше улганда ’ыиа чыгарган Ә үзебезнең балалар әдәбияты классигы Бари Рәамәтка карагыз! Ул Да бит нәкъ менә Шушы яшьлордә ачылып, балкып кнткен Юк, Нури Арсланоәның поэзиягә мәаәббәте соңарып янмаган Эш анда түгеп Ул инде биш яшендә үк үзе 'Внә түгел, е татар поэзиясе күгендә дә Арслан йолдызлыгы барлыгын раславында «үрем Ә чынлыгын раслау, «үз сәләте югарылыгына» күтәрелү аңа җиңел бирелмәде Шагыйрь Нури Арслановның бер әсәрендә мондый «автобиографик» юллар бар ашыйк булган Нәфисәгә багышлап җырлар чыгара башлаган Ә инде утыз яше тул- ганда каләмне үзенең өп коралына әверелдергән ул. Таныдылар чынлап илле яшьтә... Шулай соңарып танылу сәбәбе» шагыйрь, җиңелрәк хөкем өме иткән гаеплә, нүчедәй, яшермичә үзе үк әйтеп бирә, кыю рәвештә турыдан-туры ярып сала: Шигырь дип алданып язганнарымны Йомарлап ташладым — чыкканга такмак... Ни өчен шагыйрьнең язганнары такмак булып чыккан? Без кайчакта әдәбияттагы теге яки бу гомум җитешсезлекне «чорның эстетик концепциясе»нә генә бәйләп аңлатырга яратабыз, «биредә шагыйрьнең гаебе юк» дигән төсле бөтенесен дә заманга гына аударып калдырабыз. Яшерепнитеп торасы юк, аерым елларда безнең поэзиядә тормыш күренешләрен салкын кан белән генә иллюстрацияләүчеләр саны үсте Күп кенә каләм ияләрен эзәрлекләүче менә шушындый чирләрнең сәбәпләрен без төрлечә аңлатып карыйбыз. Ә аның диагнозы бик гади, мондый елларда сәнгатьнең төп асылы — чынбарлыкны нәфис образлар аша чагылдыруы, дөньяны эстетик танып белү формасы булуы онытылыбрак киткән шикелле. Поэзиянең «үтмәс товарлары» белән танышканда, кайчак шулай да уйлап куясың: әллә Каюм Насый- риның беркайчан да искерми торган гап-гади киңәшләрен дә ныклап искә төшерүче юкмы соң? Ул бит болай язган: «И угыл, әгәр шагыйрь булып шигырь әйтергә теләсәң, тырыш... Хыялсыз, тәртипсез, художествосыз шигырь сөйләмә. Метафора, чагыштыру, каршы кую һәм шуларга охшаган бик күп сурәтләү алымнары бар. шуларны куллан... Халык чәчмәдә сөйләү өчен начар дип исәпләгән сүзләрне шигырьдә сөйләмә. ...шигырь — әдәбиятның патшасы...» Дөресен генә әйткәндә, без, угыллар, канунга әйләнергә тиешле әлеге таләпне, шигырьнең «хис белән җылытылган фикер», шагыйрьнең һәрвакыт уйлап табучы- рационализатор булырга тиешлеген бүген дә онытып җибәргәлибез. Бүген дә поэзиядә сыйфат белән тиешле дәрәҗәдә идарә итә алмауны заманага гына сылтыйкмы? Сүз дә юк, иҗатчы үз чоры тенденцияләреннән читтә кала алмый. Әмма чын мәгънәсендәге олы талант иҗат юлында очраган шаукым һәм өянәкләргә бирелми. Әйтик, Хәсән Туфанның олы шигъриятендә төрле «изминар эзе бармы1 Анна Ахматова, Александр Твардовский кебек шагыйрьләр иҗатында да көпшәк әсәрләрне бөтенләй диярлек очратмыйбыз. Заманны гына гаепләргә ярамый. Шагыйрьне беркем дә кулыннан тотып яздырмый. Безнең поэзиядәге менә шушы «сөйләмчеклек» чире Нури Арсланов актив иҗат итә башлаган вакытта һәм хәтта илленче елларда да күзәтелде. «Хисләр эрозиясе»н кемнәр генә кичермәде? Бу чир кайбер талантлар иҗатына да үтеп керде Алар арасында шагыйрь Нури Арсланов та бар иде. Нишлисең, халыкча әйткәндә, чирләү гаеп түгелдер. Иң әһәмиятлесе шул: мондый вакытлы күренеш шагыйрьдән мөтәшагыйрь ясый алмады, аны уртакул әдип итеп тә калдырмады! Талант җиңеп чыкты! ■Шигырь дип алданып» язганнарыңны инкарь итеп, «җан машинасы»н яңача кора алу һәм алга таба кискен бер сикереш ясау үзе үк фидакарьлек түгелме?! Ә беренче әсәрләрең буенча җәмәгатьчелек хәтеренә уелып калган фикерне үзгәртү һәм «атаклы исем гипнозы»на ия булу бәхетенә менә шундый иҗатчылар гына ирешә аладыр Мин Нури Арслановның иҗат батырлыгын, әйтеп үткәнемчә, нәкъ менә шун- да күрәм. Бик күпләргә менә шундый кыюлык җитешми. Әгәр иҗатта үэ-үзләренә катгый хөкем чыгара алучылар күбрәк булса, әдәбиятка әллә нинди «алтын гасыр»- лар килер иде! Юк шул, мондый егетлек бары тик көчлеләргә генә хас. Шул ук Пушкин кулъязмаларындагы сызып ташланган юлларга гына күз төшерик. Югыйсә бернинди дә җитешсезлек күренми шикелле. Ә шулай да аларны сызып ташлаганда шагыйрьнең куллары калтыранмаган. Безнең Такташыбыз да беренче әсәрләрен егерме ике яшенә кадәр яндыра барыр өчен үзендә көч таба алган бит. Безгә мәгълүм булганча, Борис Пастернак та 1940 елга кадәр язылган әсәрләренә үгисетеп карий башларга җөрьәт ите алган. Ә Сибгат Хаким Аның үз-үзенә чыгарган хөкеме аеруча катгый: «...мин үзем дә иҗат гомеремнән алты-җиде елымны сызып ыргыттым». Үзе үк сызган да ыргыткан. Кайберәүләрчә «шигырем—йөрәк итем» «ки «бармакның кайсын киссәң дә авырта», дип, сызланып тормаган Иҗатчының үзе тарафыннан яндырылган яки сызып ташланган шигырьләр.. Мин алариы һавадагы аэростатның тагын да югарырак күтәрелүе ечен ташлап калдырыл- ♦ ган ком капчыкларына, җир орбитасына ыргылучы ракетаның янып юкка чыккан беренче буынына тиңлим. Вакыт дигән хөкемдар сызып ташлаганчы, үзен юкка чы- 5 гару зирәклек түгелме? = Нури Арслановның «Шигырь китапханәсе» сериясендә чыккан «Моңсар» исемле 2 иң калын җыентыгын укыганда шуны нгьтнбарга алдым; андагы сайланмаларның иң < зур күпчелеген шагыйрьнең илле яшьтән соң, ягъни танылгач язылган әсәрләре тәшкил итә Аңа хәтле язылганнардан берән-сәрән генә шигырь кертелгән Ә кал- “ гаииарыи автор нигәдер яңадан бастырырга теләмәгән. Бу бертомлыкта әдипнең s 1942 елда язылган «Мәхәббәт» исемле беренче поэмасы да күренми Ни ечен? Шагыйрь алариы, бәлки, сызып ташлагандыр?! Бәлки Әйе. «яэганнарымиы йомарлап > ташладым — чыкканга такмак», дип, тикмәгә генә әйтмәгәндер ул Шагыйрь кичергән рухи үзгәрешнең асылы нидән гыйбарәт соң? Мондый борылыш, әлбәттә, үз сәнгатеңнең, шигъриятеңнең идея-эстетик кыйммәтен тагын да күтәрү максаты 2 белән ясала. Әмма кайбер үзенчәлекләр турында әйтеп үтәргә кирәктер Мәсәлен. > Һади Такташ поэзиясендәге борылышны, нигездә, идея эзләнүләре барлыкка китер- ф ген. Ә Нури Арслановның «яңадан тууы»и эстетик эзләнүләр белән аңлатасы килә. Сүз дә юк, рухи яңару аның дөньяга карашын да күпмедер үзгәрткәндер Шулай да с шагыйрь иҗатындагы төп үзгәрешләр нәкъ менә эстетик принципларны тирәнәйтү, ь сәнгатьчә фикерләү мөмкинлекләрен киңәйтү, кыскасы, поэтика камиллегенә ирешү _ юнәлешендә барды һәм ул үзенең яңа «поэтик конституция»сен барлыкка китерде S Булев синдә Әфләтунның акылы. Садәлеге керсез сабыйның. Дәрвишлеге Хуҗа Насретдинның, х Исәрлеге Мәшрәп сафииың. Телгә оста булсаң чичән кебек. Уйга — йөгерек, дала атыдай. Гаделлеккә Нәүширваннан гадел. Юмартлыкта булсаң Хатәм-Тай... Анда да сии камил түгел, шагыйрь! Җитми әле Хәйям касәсе, һәрдем тулы шатлык шәрабына! Бар әле бар иүкрап-яшьиәсе. Салават күпере салып күңелләргә Коясың бар хисләр ләйсәиеи. Кирәк сиңа Мәҗнүн мәхәббәте һәм илһамы гүзәл Ләйләнең! Син кәрванбаш нар деягә охшаш Күпме йекләр сиңа артыла! Тик истә тот: иң мөкатдәс йөгең — Тугрылыклы булу халкыңа. Шагыйрьлек төшенчәсенә Нури Арсланов менә нинди билгеләмә бирә һем ул әлеге билгеләмәне мәкалеләрендә. интервью җавапларында, чыгышларында һаман саен тулыландыра килә «Мин шагыйрь!» дип. күкрек сугу бер дә килешми, чын шагыйрьне халык үзе танып ала Шагыйрь элек-электән изге кеше, хикмет иясе саналган. Иҗатың белен «шәвең белен енә шул исемне раслый алсаң гына син бәхетле» «Эчеңдә ни яна. җаныңны ниләр борчый — фәкать шуны язарга киреи!» Юк, бу гади билгеләмә генә түгел, е шагыйрьнең идея-эстетик карашларыннан ц. 163 килеп чыга торган, газаплы эзләнүләр бәрабәренә табылган хакыйкать Ул үзе нәкь менә шундый программа буенча иҗат итә АЛине бер сорау еш кына уйландыра: «кысып торган ниндидер кыршауны» Нури Арсланов ничек ватып чыга алды соң? Ә бит башыңнан югары сикерер эчен кемнең дә 6'лса ’рд»м итүе кирәк. Шагыйрь иҗатының кискен рәвештә сыйфат үзгәреше кичерүен бәлки, «чорның эстетик концепциясеонә бәйләп аңлатыргадыр?! Кешелек ирешкән идея-эстетик концепциянең бүгенге дәрәҗәсен, аерым алганда, хәзерге заманның сәнгатьчә фикерләү казанышларын тирәнтен өйрәнгән һәм үзләштергән шагыйрь генә иҗатта рекорд булырлык сикерешләр ясарга сәләтле. Ә хәзер Парнаска күтәрелү, иң биек пик Эверестка яңа юл яру кыенлашкан шикелле, һаман саен авырлаша бара Әйе «Заман таләбепн Нури Арсланов та бик яхшы аңлыйдыр... Ат аягына тай басар, дигәндәй, Нури Арслановның яңача ачылып китүе, күпмедер дәрәҗәдә татар поэзиясенә көчле агым булып «яхшы һәм төрле» шагыйрьләр килүгә дә бәйләнгән Бу да уйлап баксаң, «чорның эстетик концелциясепннән килеп чыга. Үзеңнән бер көн элек туганнан акыл сора, дип халык. Ә Нури Арсланов, менә киресенчә, бүгенге заман мәктәбендә тәрбияләнгән яшьләрдән дә өйрәнүне кирәк тапкан Мондый якынлыкка аны «Казан утлары» журналының поэзия бүлегендә озак еллар буе эшләве дә этәргәндер Яшьләрдән үрнәк алуын шагыйрь үзе дә яшерми: •Соңгы биш-алты ел эчендә... бик күп талантлы, өметле һәм җитди яшьләребез әдәбиятның киң һәм изге мәйданына кыю адымнар белән килеп керделәр. Аларның һәркайсының бер дә кабатланмаган үз җыры, үз моңы, үз авазы бар. Мин бу яшь шагыйрьләребезгә карап шатланам да, сокланам да. Алар безнең хакта ни уйлыйлардыр. ә менә миңа аларга карап үз тулпарымны еш чыбыркыларга туры килә». «Яшьләрдән дә өйрәнү кирәктер, күрәсең. Аларда — дәрт, миндә — тәҗрибә Менә шулар акрынлап икесе бергә кушылды». «...шул сәләтле яшьләргә тәрбияче вазифасындагы кешегә — миңа алардан калышырга да ярамый иде, әлбәттә» Ә, бәлки, Нури Арсланов иҗатының үзгәреш кичерүенә безнең тәнкыйтьчеләре, без сәбәпчедер’ Дөресен әйтик, элегрәк елларда Нури Арсланов иҗатын анализлауга багышланган мәкаләләр, нигездә, юбилейлар уңаеннан гына язылган. Ә юбилей язмаларының күбесе, гадәттә, дифирамб рухында була. Иҗади ел йомгаклары яки аерым проблема уңаеннан язылган кайбер мәкаләләрнең авторлары да Нури Арсланов иҗатына карата гомуми бәя генә сылап үткәннәр Әмма күзәтүләрдән үз исемеңне эзләп табу гына шагыйрьгә әллә ни иҗат стимулы китерми шул... Шулай да кинәт күтәрелә алуның иң яшерен серен, объектив сәбәпләрне инкарь итмәстән, шагыйрьнең үзеннән эзләргә кирәктер. Төп хикмәт анатомик-физиологик талант мөмкинлекләрендә һәм иҗатка мөнәсәбәтнең нинди булуында тора. Ә талант төрлечә ачыла. Җир астындагы хәзинәләрнең ачылуына да менә шундый төрлелек характерлы Прогнозчы да ялгыша Перспективасыз саналган чыганак көтмәгәндә үзенең исәпсеэ-хисапсыз байлыкка ия булуын күрсәтә. Шагыйрь Нури Арсланов талантында да ачылырга әзер торучы нәкъ менә шундый потенциаль ресурслар булгандыр, һәм үз-үзеннән канәгать булып яшәргә теләмәүче, «Берәүләр бик ризалар үз-үзеннән. Ходаем, шул бәладән калчы саклап!» дигән сүзләрне кат-кат кабатлаучы. бөтен талантын тулысынча бер максатка туплый алучы иҗатчының рухи эзләнүләре буылып яткан шушы чишмәләрнең кинәт бәрел чыгуына китергән һәрхәлдә. шулай фараз итәсе килә. Сәһел бине Һарун әйтте: «Каләм — күңелнең борыныдыр, кайчан канаса, серләрен чәчәр, әсәрләрен атар» Халык телендә йөри торган әлеге сөйләктә сүз художниклары иҗатының асыл сыйфатын чагылдыручы гаять тирән мәгънә бар Исбатлап торасы да юк, үз-үзеңне кызганмыйча, янып-көеп иҗат иткәндә генә чын сәнгать әсәрләре туа Борчылулар һәм тетрәнүләрсез гомер кичерүләрдән чын шагыйрь чыга аламы соң?! Шагыйрь Нури Арслановның иҗат үсешен күздән кичерү шундый нәтиҗәгә китерә: әлеге хакыйкать аның аңында һаман саен тирәнрәк урнаша бара. Олы сәнгатькә таба борылыш ясау сәбәпләре дә шактый дәрәҗәдә менә шушы хакыйкатьне аңлауга бәйләнгән «Чыгам җимле, җайлы аранымнан, Далаларга иркен суларга!» «Шагыйрь чыгырдан чыга,— Шунда шигырь дә чыга». Бер матур таңда шагыйрь әи» нинди катгый фикергә килгән Гамьсезлектән җырлый дилар мине, Гамьсезгә соң җыр-моң им аңа!! Эчендәге сагышлары кушкач, Җырлый башлый миндәй дивана Чын шагыйрь менә кайчан җырлый башлый! Художник кулындагы каләм менә шундый халәттә генә «серләрен чәчәр, әсәрләрен атар!» Бөек рим шагыйре Гораций сүзләрен кулланып әйткәндә, «уртакул» уңышларга түзеп тора алмаучы» поэзия менә нинди юлдан барырга тиеш Ил кайгысын баек кайгы итеп. Башын салган ата-бабамнар Дөрес иттем шул юл белән китеп Мин. сагышлы, каләч ватандар Халык язмышы — шагыйрь язмышы Без бер-берсенә тыгыз бәйләнгән әлеге тө- > шеичәләрне бик еш кабатлыйбыз Чөнки бу төшенчәләрдә — искерүне белмәүче х хакыйкать, шагыйрьлекне билгеләүче төп асыл сыйфат Шагыйрь Нури Арсланов та. - Идел төбендә агып ятучы чишмәдәй, үз язмышын халык язмышы эчендә күрә Ә ха- ь лык язмышы тоташ бәйрәмнәрдән генә тормый Бүгенге катлаулы дөньяда исә - халык язмышыннан читтә яшәү җинаятькә тиңдер Хәзерге заманда -Кошны азык " белән, кешене сүз белән аулыйлар» дигән мәкаль тагын да актуальрәк яңгырый ♦ шикелле Сүз сәнгатендә дезертир булырга ярамый Кыл астендә тора батен язмыш,— Чын хуҗа бул. Кеше, планетаңа! - Син хәлифә тугел бер каплем Зурдан кубып фикер йөртүче шагыйрьнең борчылулы уйлары ■ урынчылык» чикләрендә генә калмый. Поэтик гомумиләштерүләр халык язмышыннан — кешелек язмышы. Ватан язмышыннан Җир язмышы дәрәҗәсенә кадәр күтәрелә! Минем уйлавымча, Нури Арсланов кордаш каләмдәшләре арасында дөнья масштабында фикерли алуы белән дә аерылып тора Бу уңайдан аның соңгы елларда язылган публицистик шигырь циклларын гына искә төшерегез Публицистика, дим чөнки шулай әйтергә нигез бар Соңгы вакытта Нури Арсланов иҗатындагы публицистик башлангыч көчле үсеш алды Бу — табигый күренеш Үсә баручы политик һәм гражданлык активлыгы, халык алдында үзеңне җаваплы итеп тою, дөнья язмышы өчен борчылу шагыйрьне үзеннән-үзе публицистик юнәлештәге тирәнәюгә этәрә Иҗтимагый* "Публицистика» сүзе латинча әнә шундый мәгънәне аңлата Ә үзен Ватанның көрәш. чегражданины итеп санаучы шагыйрь ° саф, коеп куйган поэт кына түгел дипло. мат, политик, общественный деятель дә» булырга тиеш Бу очракта шагыйрь музасының публицистик аһәңе көчәюен икенче төрле дә аңлатып була Публицистик поэзия үзенең табигате буенча вакыт эчтәлеген эмоциональ рәвештә генә түгел, ә социаль һәм философик призмадан карап концентрацияләүне таләп итә. һәм ул статик тасвирчылыкны кире кага Ә «сөйләмчәкпек»тән ваз кичкән шагыйрь иҗатында публицистик ноталарның күбәюе димәк, нотеп алынган хәл буларак кабул ителә Күңелле күренеш Әмма шуны истән чыгармаска кирәктер: публицистик поэзия өлкәсендә эшләүчеләрне милли җирлектән аерылу куркынычы сагалап тора. Бездә шундый «космополитик» әсәрләр дә очраштыргалый «ларның «милләтен», «туу урынын» берничек тә белеп булмый Ә үзләрен татар шагыйре язган. Бу сүзләр Нури Арслановның «Атлантида» кебек кристалл шигырьләренә кагылмый Әлеге әсәрдә татар публицистик поэзиясенең чын үрнәге гәүдәләнгән Әйтик, Сибгат Хәкимнең Җир орбитасына чыгып язылган «Эзлиләр Европа буйлап» исемлә яңа поэмасында да милли җирлектән аерылу күренми Мин бу әсәрне беренче мәртәбә радио аша рус шагыйре укыганда тыңладым Көтмәгәндә-уйламаганда Поэтик юлларның авторын да ишетергә өлгерә алмадым Һәм радиоалгычның Катай яки Мәскәү дулкынына көйләнүенә дә игътибар итмәдем Әмма поэманың татар шагыйре тарафыннан язылуы кычкырып тора, һәм монда «Фәләннеке булуы ихти. мал шигырьләр», дип, икеләнеп торырга да урын калмый: авторы һәм милләте шунда ук телгә килә. Бөтен дөньяны колачлаучы публицистик поэзиядә сәнгатьчә кокретлылыкка ирешүдә татар шагыйрьләренә әле шәхси тәҗрибә җитенкерәми шикелле Ә дөнья турында язар өчен дөнья күрү кирәктер. Тик менә без чит илләргә чыгарга бик үк ашкынып тормыйбыз. Ә шагыйрь Байрон бу мәсьәләгә карата бөтенләй башка мөнәсәбәттә торган: «Кешелек турындагы үз фикереңне китаплар буенча түгел, шәхси тәҗрибәң буенча тупларга» һәм ул үз вакытында Якын Көнчыгыш, көньяк Европа илләренә сәяхәткә чыгып киткән... «Бер елны мин «Победа» корабында Кара диңгез буйлап сәяхәткә чыктым Язмышның көлүен кара син| — минем каютам кайчандыр Гитлер сайлаган люкс булган икән...» Менә бит. хәтта шундый юлларны язу өчен генә дә шагыйрь Нури Арслановна сәяхәткә чыгу кирәк булган. Күпме тәэсирләр! Соңыннан шигырьгә әвереләчәк күп. ме нюанслар!.. Шагыйрьнең дөньяга карашын киңәйтергә, язганнарның ышандыру көчен арттырырга ярдәм итүче мондый сәяхәтләр тагын да күбрәк булсын Күрергә ерак Япон утрауларын, Сокланырга карап Париж таңнарын, Иңләргә бер Шотландия ярларын... Әйдә, татар шагыйре дә Жирие бер итеп йөрсен, тик «Кайда барсам да үз туф. рагымда Атлап йөргән кебек хис итәм!» дигән юлларына һәрвакыт тугрылыклы булып калсын. Сүз җаеннан тагын бер фикерем белән уртаклашып узасым килә Бу күзәтүем Нури Арслановның кайбер поэма, әкият һәм легендаларына кагыла. Хәтерлисездер, шагыйрьнең рус. белорус, казакъ, бурят, корея. тау халыклары, кырым, Ерак Көнчыгыш әкиятләре һәм легендаларына таянып язылган күп кенә әсәрләре бар Менә шулар белән танышканда, китап битләре читләренә кайбер сораулар язмак буласың. Чәчмә фольклор үрнәкләрен «тар шигырьләр үлчәвемне сыйдыруның кирәге бармый Башка халыклар иҗаты казанышларын үзәккә алып язылган әсәрләр халыкчанлык принципларына туры киләме? Минемчә, халык иҗатын интерпретацияләүгә кагылышлы әлеге сораулар буенча җиң сызганып сүз көрәштерергә була. Үзе бер сөйләшү Әмма хәзергә Максим Горкьийның мондый сүзләрен искә алу белән чикләнсәк тә җитеп торыр шикелле: «Мин татар язучыларыннан кайбер иптәшләрнең әсәрләрен укыганым бар Алар үзләренең татар язучылары икәнлекләрен онытып ялгыш итәләр Татар тормышына хас булган специфик моментларны художество сурәтләүләре аркылы күрсәтү, формасы белен милли, эчтәлеге белән советчыл булган татар әдәбиятын тудыру, сыйнфый әдәбият аркылы татар тормышы белән бөтен дөньяны та. ныштыру татар язучыларының төп бурычлары». Халыкның шундый әйтеме бар; арслан картайса, тычкан өнен күзәтер Әмма бу мәкальнең мәгънәсе Нури Арслановның поэтик язмышына туры килми. Бу хакта ул үзе дә искәртеп уза: Ә картайгач: «Бу яшәгән саен Гел яшәрә бара!» — диделәр. «Илле яшьтә танылган» Нури Арсланов. «Бәйгеләрнең зуры алда әле. Аз вакытта күп юл үтәсе», дип, поэтик язмышын хәл итә торган яңа һөҗүмгә күчте. Менгән атым баткан ак күбеккә. Белмим, һаман кая чабамдыр!! Привал кирәк иде инде күптән. Әйтерсең лә Егет чагым белән чамам бер... Икенче сулышы ачылган шагыйрь, ал-ял белмичә, рухи хәзинәләрен мөмкин кадәр күбрәк чыгарып калдырырга ашкына Ә цейтнот кыса «Аз гомердә күп тәрәккый тели күңеле » Уй-кичереш әр дәрьясь әле генә ерыл җибәрелгән буа шикелле, киңәел-тирәнәеп киләчәккә ага Киләчәккә) Шагыйрьнең танылуга ирешә алуы — вакыт сынавын уңышлы уза баруы түгелме? Адәм сейләр, тормыш көләр Кайчак шигырь-ачышларга да Вакыт «патент» бирергә ашыкмый Шулай да ул гадел хөкем итә Галиҗәнаб Вакыт кешеләргә хас симпатия һәм антипатияләрне танымый Шагыйрь гомере җирле вакыт белән түгел, в Кояш вакыты белән билгеләнә Кайчандыр «Тукаев шагыйрьме, түгелме?» дигән сорауга «Буңа биреләчәк җавап төрлечә булырга мөмкин» дип икеләнү белдергәннәр Ә менә Вакыт әлеге сорауга катгый төстә бердәнбер җавабын бирде Әллә иинди матур исемнәр онытыла, ә билгесез шагыйрьләр һаман да яши Поэтик язмышлар Бер язмыш икенчесенә охшамый Алар гомер озынлыклары буенча да берберсеннәи аерылып торалар Вакыт берәүләр өчен мәрхәмәтле икенчеләр әчеи Гаять зур иҗат потенциалына ия булган рус шагыйре Дмитрий Веневитинов. мәсәлән, тулысынча ачыла алмыйча 22 яшендә үк үлеп киткән Ә Бөек Ватан сугышында һәлак булган татар шагыйрьләреннән Мөхәммәт Әхмәт, галиев. Әгъзам Камал. Мансур Гаяз. Касыйм Вахит Мифтах Вәдүт Аларның иң •шенә 23, ә иң өлкәненә 27 яшь кенә булган Яртылаш та ачылмыйча янган чәчәк береләре) Менә бит ул Вакыт һәм Язмыш рәхимсезлеге! Кайчак шундый уйлар да иилә: шаһит киткән талантлар бөтенләйгә юкка чыкмыйлар ә «яңадан туган» Нури Арсланов кебек шагыйрьләр җанында берәм-берәм ачыла баралар Мондый «стратегия» белән, әйтерсең, халык үзе җитәкчелек итә. һәм ул үзенә резерв итеп Вакыт тарафыннан сыналган ышанычлыларны гына сайлый. «Эх, туасы иде яңадан бер мең елдан соң...» Шагыйрь Нури Арслановның бу теләге, вакытны уза алу сәбәпле, бик алдан чынга ашты Ә бер үк шәхестәге ике «мин», ике «шагыйрь» көрәше яшәү өчен керешүгә тиңдер «Бар булыргамы, ток булыргамы?» Талант җиңде Нури Арсланов Поэзиядә барлыгын батырларча раслауга иреште, һәм шагыйрь ир-егетләрчә әйтелгән сүзенә бүген дә турылыклы Мәйдан тотсам — исемем генә түгел. Бетен рухым, җисмем арслан!.