ЕРАККА КИТЕП КАРА

Туган җирем — Зей районы Биш-Субашы елы «ы.
Туган елым — 1946
Чаллы районы ТүбзнБиш урга макпбен 1961 елда тамимлап Коланга килдем Университетка беремне кнннзрсмнан JA- миме гаҗзп бер тойгы билап алды. Доньяны акка һ./ ч карага гына аерып йорган ма :айеа уйланырга урын күп иде Мин тормыштан ерак торып, сүзлекләр 1чм әдәби китаплар зчена күмелеп клмым
Бер җлйне халык иҗаты җыю буенча Слердлолек олкэсенл чыктык. Халык ул үзенең асыл ирләрем югалтмый . Бабичны җырлап йври Акмилланың тапкыр сүзләре белән җавап кайтара Тукай тирында әйткән 6» юк т/л халыкның җанына мере t.•■>«...
Без биредә Уралның кайда икәнен ген» түгел шагыйрьнең җирлеге яки таяну ноктасы кайда икәнен дә белеп кайттык
Хәзер Чаллы галык театрында .читлим. Казан педагогия институтында чапан торып укыйм Гомер яңа башлана Миңа тормыш двнгчга ачыграк карарга, офыкның Котанда гына түгел офыклар артында да офыклар барын аң тарга ярдам итте
Беренчт шигырьләрне әнием чафат булганнан соң яздым. -Ул чакта башлангыч мәктәптә укый идем. Шагыйрьләр мине итзхес буларак тетрәтәләр, шигырьләре бе I >н нйрәтәләр
Петефи Лорки Блок Җәлил
Алар миңа акны карадан аерырга ярдам игәләр..
Язасы килә, халык мәхәббәтенә тиң асарлар тудырасы килә
1 УРАЛ АКЧАРЛАКЛАРЫ
Юлларга чыксаң да...
КИ лар eni> лнлпрда
/Кырлар вар.
Жыр-tnp бар якларга
Юллар бар.
«Лакин» бар «ормышга. «амма» бар.
Юлларга чыксаң да, гел шулар.
Зилзила бураны наректа.
Исемсез кабынган борчулар.
Ярын ла toaia >ңырчылар.
Хаерле юлга дип кузгалдык,
Әлбатта. тынмады бу марок.
Егылма, мелсаң, иел дип.
Раслады юлымны таллмрак...
«Ланино бар — айтер суз бар, дммек.
Еллары могҗиза тудыра.
Илеңнең сулышын тояр чак, Рәхәтен, михнәтен күтәреп, Тамчыга кояштай сыяр чак. «Әмма» бар — яңа җыр туачак.
Эзләүчеләргә
— Кем җырлый анда? — Тимерче бугай.
— Кем җырлый анда? — Игенче бугай
— Кем әйтте моны? — Ә бу мин генә.
— Син уз җырыңны җырлап кил менә.
Тауларда елгалар җырлыйлар, Тынмыйлар, тынлыкны белмиләр: Хәрәкәт, хәрәкәт, хәрәкәт... Туңмыйлар кышын да, герлиләр.
Әйтерсең, нәрсәдер эзлиләр. Язларын җәелеп алалар: Агалар, агалар, агалар...
Ярларын барыбер табалар.
Җир буйлап барабыз-агабыз, Ә еллар үз сүзен әйтер бит... Сейлиләр. сөилиләр. сейлиләр; Елгалар ярына кайтыр дип.
Ә без соң елгадан киммени. Елганың җаны юк. Без — кеше. Яр табып була ул.
Үзеңне
Син үзең табарга тиешле.
Томан арты...
Tav чишмәсе юл алырмы? Юл алыр да югалырмы'' Күңел һаман уйланырмы. Уйланыр да юаттырмы?
Бу якларга килеп тешу белой
Бик күп булды шундый бутаулар: Иртән чыктык, офыкларда урман. Кая киткән, дибез, бу таулар.
Йомшак кына булып җилләр исте. Күтәрелде пәрдә-томаннар...
Таулар бары томаннар артына Кереп кенә качкан булганнар.
Кайчак шулай кешеләрне эзлим,
Сойләшеп тә куя соң халык,
Калды ич ул, күптән калды, диләр. Еллар томанында югалып.
Исән-саулар икән, томан белән Ышандыралмады бутаулар. Кайчагында томан капласа дә. Таулар булып кала шул тоулвр.
Кайтасылар.
Азмыни безнен халыкта Кандалый. Акмуллалар Кара елларда халыкны Агарткан ак «муллалар».
Оренбурдан чыккай конвойларның Уртасында барган шагыйрьне Еллар аша курам. Онытырга Мемкинме соң җаны сау ирне.
Киләчәккә бармас, дигәннәрдер, Тормәләрдә яткан кениәрдә, Әмма кояш күтәрелгән саен Кечерәя җирдә күләгә.
Күтәрелде кояш. Сиңа инде Конвойларсыз кайтыр чак җиткән. Халык сиңа уз бәясен биреп Мәңгелеккә сине ак иткән.
Кайтасылар... Азмы кайтасылар.
Бик күп әле алар тарнжта, Мәрҗәнинең мәрҗәннәре менә Ялтырыйсы кеннәр аалыкта.
Сез укыткан дала балалары. Сез җыр язып ятман тирмәләр._ Кешелекнең боек үсешенә Мәрҗәииләр белән киләләр.
Сез калдырган шытым герләп үсә. Үзегезгә кактыр чак җиткән
Караларга напмо-иаршы куеп Халык сезне мәңге әи иткән.
Җырлар калка
Тггән җирдән киткән белән Кнтмп ирен Туган җырдан киткән ирдән Квтм.» емет!
Кайсы буын килгән бу якларга.
Кайсы нәсел.
Кайсы бабасы!
Беркем белми моны Холык моңы
Ишетелгәч тынып каласың.
Үзәннәрдән күтәрелгән җырлар
Таулар эргәсенә кагылып.
Юнәлешен үзгәртә да оча.
Оча Казан ягын сагынып.
Һәрбер ташка монда җыр сыенган. Җыр сыенган һәрбер куакка... Кичләрендә чыксаң, юлдай озын Халык моңы керә колакка.
Ул моңнарны читкә җибәрмичә. Саклаганмы Урал таулары!
Таулар түгел, халкым шундый минем. Тик моңнардан тора бар җаны.
Аларның бит ерак бабаларын Патша монда сәреп җибәргән.. Җирдән сәргән, Җырдан сәрәлмаган.
Җырлар калка — калка тирәннән.
Карт моряк сүзләре
Динтезчегә диңгез яры кирәк. Игенчегә туган ягы кирәк.
Тик шул кирәклекне тояр ечен Иң беренче олы җаны кирәк.
Дулкыннарга тиеп-тиел ала.
Бер карыйсың, гади кош кына, һәлакәткә якынлашса кораб. Акчарлаклар уксеп кычкыра...
Алар якын миңа, искә тәшә
Мең үлемнән калган чакларым..
Урал итәгеннән эзләп киләм
Коры җирнең акчарлакларын.
Причалларын оныт, акчарлагын:
Диңгез моннан ерак ич. диләр.
Коры җирдә дә шул җанга якын Акчарлаклар тесле кешеләр.
2 ОФЫК
Көнчыгышын эзли кеше..
Үткәннең ачысын. Үткәннең кайгысын Исенә төшереп . Яхшыдан яхшыга, Яктыдан яктыга Атласын кешелек.
Ераграк киткән саен
Кызык икән бу хәят.
Көнчыгышның көнчыгышын
Күрдек менә, ниһаять.
Уралдагы таш багана
Ул бары билге өчен
Европасын тап тарихның. Тап аның Азиясен!
яо
Тауларның бүленеше бар. Суларның бүленеше— (Бүленешләр белән үзен Чикләми микән кеше).
Каберләрне бүлеп була. Бүлеп була деньяиы... Үткәннәрне ташлар белән Бүлеп куеп буламы!-
-Офыкта кояш кызара. Калка ул кыар-кыймас- Канчыгыш сергеииәрендә Баткандыр азмы кояш.
Иртә саен шул кояшлар Яңадан калка кебек — Шуңа да корәшеп яшәү Теләге арта кебек
—Ул чакта Россия торган «Теге якатаи, «бу якптан — Фикер аерымлыгы булып Арада Урал яткан—
Бүген гүзәл осталарын Азиягә күчереп. Канчыгышның канчыгышын Эзләп бара кешелек.
Офык
Ничек кенә ТЫП-ТЫП яш!>мәееп. Һ.>ркемнен Акр үзәнен л«>н.кеы. Офыклардан күчеп офыкларга Кеше үзе аны зур исыП
Офыгыңны киңәйтәсең кнлсә. Бу яклардан атла уйланып!
Иң беренче булып урманнардан Каторжаннар үткән юл ярып.
Бәхет эчен карәшучеларме! —
Юллар туры.
Юллар бер генә-
Караглйлы урманнарга иерәм.
Кергән небек хапык күңеленә.
«Син дә Казаннанмы!» дигән сыман Чыршылары дәшә, япь яшиләр.
Шушы юлда богауланган килеш Ауганнардыр минем яшьтәшләр.
Карагайлар булып шаулый алар Кайсы чыршы булып капыикаи —
Көрәшчеләр урман булып шыткан, Аерылмас өчен халыктан.
Курка-курка кердем урманнарга. Адашсам, дим, көннәр болытлы, Юкка булган икән; көрәшчеләр Киңәйткәннәр безгә офыкны.
Декабристлар күле...
Ничә талкыр озатканнардыр Яңгырларны, киек казларны . Ни яңгыры, ни киек казы Яхшы хәбәр китерә ал.мады.
Тимер казыкка бәйләнгән
Яр буенда көймәләр...
Ә дулкыннар үртәгәндәй
Киләләр дә киләләр.
Яр буенда көймәләр.
Дулкыннарны тимер чылбыр
Ыргыта телеп-телеп,
Башыңны комга салырсың
Бәйләнгән көймә кебек,
Сагындырганда ирек.
Комга ятып үкси сыман
Яр буенда көймәләр,
Ирекнең нәрсә икәнен
Дулкыннар шул беләләр. Киләләр дә киләләр.
Туганнар
Без бәхетле идекме Ил кигәнне кидекме"1 Яудан жиңеп кайтканнарны Кулга алып сөйдекме?
„Туганнәр янына килдең бу якка. Уйлагансың, яшиләр дип
Уйлагансың, аерылган дип, болар, Арабызда ята бары тик Урал.
Авыр чакта ил кигәнне кидек без.
Ватан анабызны тигез сөйдек без.
Тарих өчен болгар халкы идек без, фашистларга: «Я — русский» дидек без.
Башкалабыз Казан безнең һаман да,
Иң хуш исле гөлләребез Казанда.
Уйлагансыз, аерылган дип, болар..
Арабызда ята бары тик Урал.
Үтегез дә аны очар
кош булып,
Я исар җил булып шунда, я болыт,
Безнең якларга кунакка килегез —
Дуслык белән кечле туган илебез.
Җырлар алып килегез сез кунакка! —
— Туганнар янына килдек бу якка.
Сабантуй...
Сабантуйларда да ппга
Карый халык
Көрәштерә башлый ул иң Вактан алып.
Селтеләр тотыла, һәр авыл
Батырын күзәтә, билгеле
Мәйдан күк нысыла иорәкләр:
— Бирмә билеңне!
— Бирмә!
Дошманнар таптаса җиреңме. Сорамый: "Син батыр идеңме!* Мәйдан күк кысыла бар халык: — Бирмә илеңне!
— Бирмә!
Мәйдан сорап килә...
Чит җирдә су коенам, И. туган Идел теизм! Чит җнрд * су коенсам да. Ипрогем синең белән...
Урманнары белән уйларыма Уралса да сихри яклары- Тешләремә атылып килеп керә Туган якның аргамаклары Июнь киче, әллә шуңа йөрәк Авызлыгын чәйнәп уйнады... Җырларымнан мәйдан сорап килә Туган якның сабантуйлары.
Бер хат-хәбәр кипсә туган өйдән .Күзен бәйләп., чыга теләкләр- 1 Бер сугуда челпәрәмә кил» Сагыш дигән сары чүлмәкләр.
1 Чүлмен вату уенына ишаре.
Еракка китеп кара
Халкым, халкым, бары бер мизгелгә Сине читтә итеп хис иттем. Ерактагы кояш турындагы Әйтемемне җанда ишеттем.
Җир киләчәге — сабыйлар.
«ларда бүген кенем:
Пионерлар йортында мин
Рәсемнәр карап йөрим.
Башкалар мине күзәтә.
Берсе аңлатып бара:
— Абый, әйдә син монысын
Еракка китеп кара!
Чигенәм, карыйм. Соклангыч.
Якыннан — буяу гына...
Ерактан — кәшмир яулыклы
Бер карчык нарап тора.
Бу яктагы көннәремнең
Соңгысы җитеп бара.
Кемдер дәшә кебек миңа:
Еракка китеп «ара, син, Еракка китеп кара!
~Үз халкыңның киләчәген.
Үткәнен, бүгенгесен.
Кайгысының, шатлыгының
Зурлыгын белер өчен.
Еракка китеп кара, син,
Еракка китеп кара!
...Абый мактармы дигәндәй
Балалар көтеп бара.
Күңелдә һаман шул сүзләр:
Еракка китеп кара, син, Еракка китеп кара!